Câu “Gặp Phật giết Phật, gặp ma giết ma” thường được hiểu lầm như một nghịch lý trong Phật giáo, nhưng khi đặt trong bối cảnh tư tưởng Bát Nhã và Thiền tông, đây là tuyên ngôn triệt để về nguyên lý phá chấp, nền tảng của tiến trình giải thoát. Bài viết phân tích ý nghĩa biểu tượng của “Phật” và “ma”, làm rõ vai trò của vô trụ và sự đoạn trừ tri kiến nhị nguyên trong truyền thống Thiền học Đại thừa.
Hàng năm, vào ngày mồng 10 tháng Ba âm lịch, hàng triệu người Việt từ khắp nơi đổ về Đền Hùng để tưởng nhớ các vua Hùng – những người được xem là tổ tiên khai quốc của dân tộc. Câu ca “Dù ai đi ngược về xuôi / Nhớ ngày giỗ Tổ mồng mười tháng Ba” từ lâu đã khắc sâu vào tâm thức bao thế hệ. Tuy nhiên, dưới lăng kính của sử học hiện đại, câu hỏi đặt ra là: liệu 18 đời vua Hùng có phải là một triều đại thực sự từng tồn tại, hay chỉ là biểu tượng huyền thoại được sáng tạo trong quá trình kiến tạo bản sắc dân tộc?
Trong hành trình của hai tôn giáo lớn nhất châu Á và châu Âu – Phật giáo và Thiên Chúa giáo – có hai nhân vật không phải là đấng sáng lập, không được coi là người giác ngộ tuyệt đối hay mang quyền năng thần linh, nhưng lại giữ vai trò quyết định trong việc chuyển giao, lưu giữ và truyền bá giáo pháp. Đó là Tôn giả Ananda trong Phật giáo, và Thánh Phêrô trong Thiên Chúa giáo. Dù đến từ hai bối cảnh lịch sử, văn hóa và tư tưởng khác nhau, số phận của hai người họ lại có những điểm tương đồng kỳ lạ đến mức đáng kinh ngạc.
Trong một buổi trò chuyện Phật pháp, một Phật tử kể lại rằng có một vị từng hỏi anh: “Nếu hai người cùng vào chùa lễ Phật, một người cúng dường 1.000 đồng, người kia cúng 100.000 đồng: thì ai có phước đức nhiều hơn?” Câu hỏi nghe qua tưởng chừng đơn giản, nhưng lại …
Trong một lần đối thoại với anh Tuấn Nga, Ngài Minh Tuệ đã nói: “Có thuận duyên và cả nghịch duyên, đừng lo lắng, sợ hãi… Nghiệp ai người đó gánh. Cái ác lên đến đỉnh thì tự nó sụp đổ.” Lời dạy tuy giản dị nhưng hàm chứa một tuệ giác sâu xa về bản chất của cuộc đời, con đường tu tập và quy luật nhân quả.
Trong lịch sử nhân loại, hiếm có một nhà khai sáng vĩ đại nào không để lại một dòng chữ nào như Đức Phật. Không như Khổng Tử trước tác Luận ngữ, Plato ghi chép lời Socrates, hay các tông đồ viết lại lời Chúa Giê-su trong Tân Ước, Đức Phật không để lại bất kỳ văn bản nào do chính Ngài biên soạn.
Thờ Phật là để sống theo Phật. Không phải để xây thêm chùa, dựng thêm tượng, hay tranh nhau chiêm bái tro tàn, mà là để nhận ra ánh sáng đang sống giữa đời. Nếu không thể lễ lạy người sống mang Chánh pháp, thì lễ lạy Xá Lợi cũng chỉ là nghi thức trống rỗng. Hãy nhìn quanh. Có ai đó đang sống đúng, đang nói những điều khó nghe nhưng thật, đang chọn một đời sống nghèo hèn để giữ Giới – Trí – Bi? Nếu có, hãy lạy họ bằng lòng kính. Đừng đợi họ chết rồi, mới cùng nhau tiếc thương trong nước mắt và bóng tối.
Câu hỏi này, tưởng như giản đơn, lại hé mở một cánh cửa sâu thẳm đi vào cõi tâm linh – nơi ranh giới giữa sống và chết, giữa cõi âm và dương, giữa niềm tin và trí tuệ trở nên mong manh. Nó không chỉ là một thắc mắc tôn giáo, mà còn là khởi điểm cho sự chiêm nghiệm về cội nguồn, bản thể, và con đường sống của mỗi con người Việt Nam trong truyền thống gắn bó mật thiết với tổ tiên.
Trong hành trình đi bộ hành hương và hoằng pháp của tu sĩ Minh Tuệ, người lựa chọn con đường “đầu-đà khất thực” nghiêm mật suốt nhiều năm qua, không hiếm gặp những câu chuyện mà người đời khó lòng lý giải bằng lý trí thuần túy. Có người xem đó là “phép mầu”, người …
Thay vì tranh cãi rằng luân hồi có thật hay không, có lẽ câu hỏi thiết thực hơn là: nếu đời này là một phần trong vòng tiếp nối bất tận, thì ta sẽ sống thế nào để không tiếp tục khổ đau, mà nuôi lớn được tình thương và tuệ giác?
“Tu là một hành trình dài đi tìm lỗi của chính mình để sửa, chứ không phải tìm lỗi của người khác để bắt lỗi. Không ngồi lê đôi mép nói người này chưa đúng, người kia sai. Như vậy là đang tạo nghiệp rất nặng. Chính thân mình là một thân đầy tội lỗi nên phải sớm tu sửa.”
“Tuệ tinh xuất thế chấn tam thiên, Hòa quang ẩn tích độ hữu duyên. Cổ Phật tái lai truyền Chính Pháp, Việt quốc phục hưng tại hậu niên.” Bài kệ bốn câu trên, được nhiều người chia sẻ những ngày qua trên mạng xã hội và các diễn đàn Phật học, đã gợi lên một sự rung động kỳ lạ. Nó ngắn gọn, súc tích, nhưng giàu nội hàm triết lý và mang tinh thần tiên tri.
Phật pháp không phải là đặc quyền của tổ chức, mà là con đường dành cho người có tâm chân thật. Ai hành trì đúng giới, sống trong chánh niệm, không mưu cầu ngã mạn, người ấy dù ở giữa rừng hay ở trong chùa, đều là Sa môn chân chính.
Khi nhìn vào tu sĩ Minh Tuệ, thay vì hỏi: “Ngài có đúng khuôn phép không?”, có lẽ câu hỏi cần hơn là: “Ngài có đang sống với tâm tỉnh thức, vô ngã và từ bi không?” Nếu câu trả lời là có, thì dù Ngài đi chân đất giữa đời, Ngài vẫn đang đi giữa Đạo.
Nếu chúng ta tiếp tục phán xét Ngài bằng tâm phân biệt, bằng thước đo của sự nghi ngờ, thì không chỉ là chúng ta đang bất kính với một cá nhân, mà còn là bất kính với tinh thần nguyên thủy của Phật giáo. Và khi ấy, việc “xin rước xá lợi về thờ” không còn là điều cao quý, mà là một dấu ấn của nghiệp cảm tập thể: quá khứ đã mất, hiện tại không còn, tương lai chỉ còn là tro tàn tưởng niệm. Xin đừng đợi đến ngày mai để cúi đầu trước hạnh đức, nếu hôm nay ta vẫn còn đủ mắt để thấy.
Ngài không cần lời chúc. Nhưng chính vì không cần, nên sự tồn tại của Ngài giữa chúng ta là một điều để biết ơn. Không phải biết ơn “một người”, mà biết ơn “một cách sống”, sống trọn vẹn trong chánh niệm, không làm khổ mình, không làm khổ ai. Chúng con cúi đầu đảnh lễ bậc Sa môn vô ngôn, người đang dạy chúng con bài học khó nhất: Sự tịch lặng của một tâm không còn cầu được-mất.
Trong thế giới hôm nay, nơi mạng xã hội trở thành đấu trường của hình ảnh, nơi các tu sĩ đôi khi cũng phải “quản trị truyền thông”, lời nói của Minh Tuệ vang lên như tiếng chuông cảnh tỉnh: “Mình đi xin ăn là xấu nhất rồi, làm gì còn uy tín đâu mà mất.”
Trong bối cảnh nhiễu loạn niềm tin, một vị Tỳ-kheo giữ giới trọn vẹn chính là hiện thân sống động của Pháp, điều mà hàng ngàn bài giảng có thể không sánh bằng một bước chân tỉnh thức trên con đường bụi đỏ.
Trong dòng chảy Phật pháp, mỗi người có một căn cơ, một pháp môn phù hợp. Người tụng Chú Đại Bi mà sống với tâm từ, hạnh lành, thì đáng quý. Người không tụng, mà đi trong im lặng, giữ giới, từ bỏ ái dục, vô ngã vị tha- thì cũng là hành giả chân tu. Điều quan trọng không phải là tụng hay không tụng, mà là có sống đúng với tinh thần Giới- Định- Tuệ hay không. Câu nói của Ngài Minh Tuệ “Con không đọc Chú Đại Bi”, vì thế không phải là sự ngạo mạn hay dị giáo. Đó là một lối nhắc nhở về cốt lõi của Đạo Phật: sống tỉnh thức, vô chấp, và không bao giờ đánh đổi tuệ giác lấy nghi lễ.
“Không chỉ hạnh đầu-đà, mà tất cả các môn Phật Thích Ca dạy, con đều tu cả” – không phải là tuyên bố ngẫu hứng, mà là kết tinh của một đời sống tu không lệ thuộc, không điều kiện. Đó là sự nhắc nhở: hãy bước ra khỏi mọi khuôn mẫu- để trở về với chính mình, sống với pháp, hành trong đời, tu nơi từng khoảnh khắc. Vì cuối cùng, không phải nơi ta đang đứng, mà là cách ta bước đi- mới quyết định con đường có đưa đến giải thoát hay không.
Câu hỏi của người vô minh không phải là lỗi- nó chỉ là dấu hiệu cho thấy ta đang sống trong một thời đại khát khao sự thật nhưng lại đánh mất khả năng nhận ra nó. Không ai có lỗi khi nghi ngờ. Nhưng sẽ là một tổn thất lớn cho đời mình nếu ta không còn mở lòng ra trước điều thiện. Nếu một ngày nào đó, giữa phố thị bụi bặm, ta gặp một người lặng lẽ ôm bát, đi chân đất qua từng ngõ nhỏ, xin một bữa cơm mà không xin gì hơn, hãy chậm lại một chút, đừng vội nghi ngờ. Hãy lắng lại và tự hỏi: “Mình có thể sống được một phần đời như vậy không?” Và nếu không sống được, thì ít nhất cũng đừng mỉa mai hay chất vấn người đang sống như thế.
Thành Phật không dành riêng cho một ai. Nhưng một người muốn thành Phật sẽ cần cả xã hội giữ được tịnh độ. Nếu Ngài Minh Tuệ có thành tựu được quả vị nào đó, thì đó cũng chính là kết quả của một cộng đồng biết tu dưỡng. Hãy giúp ông ấy thành Phật, bằng cách giúp chính mình trở nên thuần hậu, trong sáng, và tỉnh thức hơn. Bởi như thiền sư Lâm Tế từng dạy: “Nếu thấy một vị Phật trên đường, hãy quay vào bên trong mà tìm.”
