Trong bài thơ “Em đừng ghen với quá khứ” của Bằng Việt, người đọc như bước vào một dòng cảm xúc sâu lắng, nơi ký ức và hiện tại giao hòa để tôn vinh tình yêu đích thực. Đây không chỉ là một bài thơ tình mà còn là lời tự sự chân thành, khẳng định giá trị của hiện tại và sự trưởng thành trong tình yêu.
Bài thơ “Hoa hồng Việt Nam” của Nguyễn Vỹ được viết trong cơn giận dữ, khi những người bác sĩ Philippines gọi một căn bệnh lây lan từ những cô gái điếm Việt Nam là “Hoa hồng Việt Nam”. Một danh xưng lẽ ra phải mang vẻ đẹp thanh khiết, lại bị biến thành một biểu tượng của sự khinh miệt và nhục mạ.
Có những hình ảnh tưởng chừng như rất đỗi bình yên nhưng lại ẩn chứa cả một bi kịch. Bài thơ Chim hấp hối của Nguyễn Vỹ khởi đầu bằng một bức tranh thiên nhiên đẹp đẽ:
Bài thơ “Hài nhi lai Mẽo vứt trôi sông…” của Nguyễn Vỹ mở ra bằng một hình ảnh đau lòng: một đứa trẻ sơ sinh mang dòng máu lai Mỹ bị bỏ rơi, trôi bập bềnh trên dòng nước. Hình ảnh ấy không chỉ đơn thuần là bi kịch của một sinh linh bé nhỏ mà còn là tiếng than khóc cho một thời đại đầy rẫy những ngang trái.
Nguyễn Vỹ – nhà thơ luôn mang trong mình một nỗi đau thời cuộc, một sự bức xúc trước thực trạng xã hội – đã không ngần ngại dùng ngòi bút sắc bén để lên tiếng. Trong bài thơ “Bà Hoả Viếng Bộ Văn Hoá Giáo Dục”, ông không chỉ tường thuật một vụ hỏa hoạn đơn thuần mà còn mượn nó để lột tả sự mục ruỗng của bộ máy văn hoá – giáo dục đương thời.
Nguyễn Vỹ – với bút danh Diệu Huyền – đã mở đầu bài thơ “Dâng Đức Khổng Tử” bằng một sự đối diện đầy tôn kính với bậc Thánh nhân của Nho giáo. Tác giả cúi lạy, nhận lỗi vì từng có những lời lẽ phê phán, nhưng đồng thời vẫn giữ trọn niềm tôn sùng với nền đạo đức mà Khổng Tử truyền dạy. Những câu thơ đầu tiên như một lời sám hối chân thành, thừa nhận rằng triết lý của Ngài là một chân lý bất diệt, một chuẩn mực cao quý của nhân loại.
Bài thơ “Mưa trong tù” của Nguyễn Vỹ không đơn thuần chỉ là những vần thơ tả cảnh, mà còn là tiếng lòng của một con người đang bị giam cầm, lắng nghe từng giọt mưa rơi mà thổn thức nhớ quê hương, xót xa cho số phận, và đau đáu trước vận mệnh của đất nước.
Giữa thời đại mà quyền lực, danh vọng và sự giàu sang có thể làm lu mờ mọi giá trị, Nguyễn Vỹ lại chọn con đường riêng biệt – con đường của một kẻ sĩ không khuất phục trước những hào nhoáng phù phiếm. Ngay từ nhan đề “Cảm ơn Ngài”, người đọc đã cảm nhận được một sự từ khước, nhưng không phải là sự chối bỏ cay cú, mà là một lời cảm tạ đầy ngạo nghễ.
Có những nỗi buồn mang màu sắc của sự cô đơn, có những nỗi buồn dường như kéo dài vô tận, chỉ khi có người thương đến mới có thể tạm nguôi ngoai. Bài thơ Chiều mai em đến ngâm thơ của Nguyễn Vỹ chính là một bản độc hành như thế – một bài thơ chứa đựng cả yêu, nhớ, mong và buồn, những trạng thái tâm hồn khi vắng bóng một người.
Mười năm không phải là một quãng thời gian ngắn, nhưng với Nguyễn Vỹ, đó chỉ mới là bước đầu. Ông không xem đó là một chặng đường hoàn tất, mà là sự khởi đầu đầy chông gai của một người cầm bút. Câu thơ chứa đựng sự cam chịu, nhưng cũng đầy quyết tâm. “Nghiệp chướng” ở đây không phải là gánh nặng thông thường, mà là món nợ ông mang với đời, với văn chương, với lý tưởng của mình.
Bài thơ “Diệu Huyền không hoan nghênh ông Thiệu câu cá” của Nguyễn Vỹ mở ra với một hình ảnh đầy trớ trêu: Tổng thống Nguyễn Văn Thiệu, sau khi đắc cử, lại thảnh thơi đi câu cá tại Vũng Tàu. Hình ảnh này không chỉ đơn thuần là một thú vui giải trí, mà trong con mắt của nhà thơ, nó trở thành biểu tượng của sự thờ ơ trước vận mệnh đất nước. Một người vừa bước lên đỉnh cao quyền lực lẽ ra phải lo toan cho dân, cho nước, nhưng lại chọn cách thư giãn bằng việc câu cá – một hành động tưởng như vô hại nhưng lại mang hàm ý sâu xa.
Có những tình yêu đến thật nhẹ, như cơn gió thoảng trong buổi xuân sang. Có những nỗi buồn rơi xuống, lặng lẽ như giọt sương đọng trên cánh hoa buổi sớm. Và cũng có những cuộc chia ly để lại vết hằn mãi mãi trong lòng người ở lại. “Xin hoa” của Thái Can không chỉ là một bài thơ tình, mà còn là một bản nhạc buồn về sự tan vỡ, về những điều không thể giữ, về những cánh hoa xuân chưa kịp trao tay mà đã trở thành kỷ niệm.
Bốn câu thơ nổi tiếng của Vương Xương Linh trong bài Khuê oán phác họa tâm trạng của người thiếu phụ khi tiễn chồng ra đi tìm kiếm công danh. Lúc đầu, nàng không hề thấy buồn, vẫn trang điểm, vẫn ngắm nhìn mùa xuân tươi đẹp. Nhưng khi thoáng thấy bóng liễu lay trong gió, nàng mới thấm thía nỗi cô đơn và hối hận vì đã khuyến khích chồng theo đuổi con đường binh nghiệp.
Giữa khu vườn đào rực rỡ trong nắng hè, hình ảnh người thiếu nữ hiện lên như một bức tranh huyền diệu, nơi vẻ đẹp của tuổi xuân hòa quyện với thiên nhiên tinh khôi. Vườn đào của Thái Can không chỉ vẽ nên cảnh sắc thơ mộng mà còn ẩn chứa những rung động tinh tế của lòng người – một cảm xúc vừa say đắm, vừa thoảng qua như làn gió nhẹ giữa mùa xuân.
Có những tâm hồn sinh ra không để thuộc về trần thế, mà để hòa vào cõi bao la của đất trời. Có những con người chẳng thiết tha tình ái, chẳng vướng bận ái ân, chỉ nguyện làm một áng mây phiêu bồng, một cánh gió lặng lẽ giữa thiên nhiên vô tận. Ước nguyện cuối cùng của Thái Can là một bài thơ như thế – một khúc ca trầm lắng về kiếp nhân sinh, về sự giải thoát khỏi những ràng buộc của ái tình và phù hoa thế tục, để tìm về với cội nguồn của thiên nhiên vĩnh hằng.
Câu thơ cổ gợi lại hình ảnh Tây Thi – mỹ nhân nức tiếng một thời, người từ chốn dân dã bước vào cung cấm, từ kẻ giặt lụa bên suối trở thành hoàng hậu của Ngô vương. Nhưng ở Tấm lụa sương, Thái Can không chỉ vẽ nên vẻ đẹp kiêu sa của Tây Thi mà còn làm sống dậy một không gian ngập tràn ánh xuân, nơi sắc đẹp hòa quyện cùng thiên nhiên, nâng tầm thành một biểu tượng thanh tao và thần bí.
Hai câu thơ cổ gợi lên hình ảnh con thuyền lững lờ giữa dòng nước mênh mông, lạc giữa thực và mộng, giữa quá khứ và hiện tại. Cũng như thế, Thuyền hoa của Thái Can đưa ta vào một miền không gian huyền ảo, nơi dòng sông Hương trôi chậm rãi dưới ánh trăng, nơi con thuyền hoa chở theo tình tứ, nhạc khúc và những ước mơ xa vời.
Mùa xuân – mùa của những mầm non hé nở, của hương thơm ngọt ngào trong gió và những bước chân say sưa rong ruổi giữa đất trời rộng mở. Nhưng trong Vườn xuân của Thái Can, mùa xuân không chỉ là khung cảnh thiên nhiên rực rỡ mà còn là biểu tượng của tình yêu, của những giấc mộng đẹp đẽ mà con người muốn vun trồng.
Tình yêu và thơ ca từ lâu đã song hành, tạo nên những bản giao hưởng lãng mạn của tâm hồn. Trong Tấm lụa sương, Thái Can không chỉ khắc họa một tình yêu tinh khôi mà còn gói ghém trong đó những triết lý về vẻ đẹp, sự mong manh và sự khác biệt của tâm hồn thi sĩ trước cuộc đời. Bài thơ như một tấm lụa thực sự, nhẹ nhàng nhưng thấm đượm ý vị sâu sắc, vẽ nên bức tranh tình yêu không chỉ của cảm xúc mà còn của sự tôn thờ và lý tưởng hóa cái đẹp.
Mùa xuân luôn mang theo hơi thở của sự sống, của những khát khao và rung động. Nắng mai của Thái Can là một bức tranh rực rỡ về mùa xuân, nơi ánh bình minh chiếu rọi, hoa đào khoe sắc, và tình yêu lặng lẽ đơm hoa trong lòng người. Bài thơ không chỉ khắc họa vẻ đẹp thiên nhiên mà còn gợi lên những cảm xúc tươi mới, đầy mộng mơ của một trái tim trẻ trung, ngây thơ trước tình yêu.
Thời gian như một dòng sông lặng lẽ trôi, mang theo những khoảnh khắc đẹp đẽ nhưng không thể níu giữ. Bài thơ Những ngày qua của Thái Can chỉ vỏn vẹn bốn câu, nhưng tựa như một lời chiêm nghiệm sâu sắc về dòng chảy của thời gian, về vẻ đẹp mong manh của từng khoảnh khắc trong đời.
