Lịch sử Việt Nam từng chứng kiến biết bao tấm gương trung liệt, nhưng ít ai có thể sáng ngời như Trương Định – người anh hùng chọn ở lại chiến đấu vì quê hương, dù bị triều đình quay lưng. Trong những ngày đất nước điêu linh, khi thực dân Pháp chiếm đóng ba tỉnh miền Đông Nam Bộ, ông đã dấy cờ khởi nghĩa, khắc tên mình vào lịch sử bằng máu và lòng quả cảm.
Lịch sử dân tộc Việt Nam ghi danh biết bao vị anh hùng đã ngã xuống vì non sông. Họ không chỉ sống trong ký ức của nhân dân mà còn hóa thành bất tử, như những vì sao rực sáng trên bầu trời lịch sử. Trong số đó, Trương Định là một tấm gương chói lọi, người đã khước từ lệnh triều đình bãi binh, chọn con đường ở lại cùng nhân dân chiến đấu đến hơi thở cuối cùng.
Lịch sử dân tộc Việt Nam là bản trường ca bi tráng về những con người kiên trung, sẵn sàng hy sinh vì đất nước. Trong đó, Trương Định – vị thủ lĩnh kiên cường của phong trào kháng Pháp nửa sau thế kỷ XIX – là một tấm gương sáng chói. Cái chết oanh liệt của ông không chỉ để lại nỗi tiếc thương vô hạn mà còn khơi dậy lòng yêu nước và tinh thần bất khuất trong nhân dân.
Bài thơ “Trí Giả” trong tập Bạch Vân gia huấn của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm là một tác phẩm đầy triết lý về cái đẹp của trí tuệ, sự khôn ngoan và những giá trị đạo đức của người trí thức trong xã hội. Bằng những lời khuyên nhẹ nhàng, nhưng sâu sắc, Trạng Trình hướng dẫn chúng ta cách sống làm sao để đạt được sự an yên trong tâm hồn, sự tôn trọng từ mọi người, và sự kiềm chế nội tâm để tránh xa những tranh đấu, phiền muộn không đáng có. Đây không chỉ là những bài học về trí thức, mà còn là những bài học về đạo đức và cách sống cao thượng.
Tình yêu luôn là một đề tài muôn thuở, và trong đó, tương tư là cảm xúc đặc biệt nhất, vừa ngọt ngào, vừa đắng cay. Với bài thơ “Tương tư”, Nguyễn Công Trứ đã phác họa một bức tranh đầy xúc cảm về nỗi nhớ nhung da diết, khắc khoải mà không thể nói thành lời. Đó là tiếng lòng của một trái tim yêu, chạm đến tận cùng của cảm xúc, nhưng lại không tìm được lời giải đáp cho những rối bời trong tâm trí.
Nguyễn Đình Chiểu – bậc thầy của thơ ca yêu nước, không chỉ viết những áng văn bi tráng về cuộc chiến chống ngoại xâm, mà còn có những bài thơ đầy nỗi niềm của một kẻ sĩ trước thời cuộc rối ren. “Dạ Ẩm Trướng Trung” là một trong những bài thơ như thế – một khúc bi ca đầy u uất của người anh hùng trong cảnh nước mất nhà tan, giữa đêm dài thao thức, chỉ có rượu và nỗi sầu làm bạn.
Bài thơ “Chuyện cổ tích về loài người” của Xuân Quỳnh là một tác phẩm tuyệt đẹp mang phong cách kể chuyện ngụ ngôn, thấm đẫm chất trữ tình và ý nghĩa triết lý. Tác phẩm vẽ nên bức tranh về sự hình thành của thế giới và loài người, qua đó truyền tải những giá trị nhân văn cao cả.
Bài thơ “Thành Sự” của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm, trong tập Bạch Vân gia huấn, là một bản tuyên ngôn sâu sắc về con đường thành công và những yếu tố vô hình chi phối số phận của con người. Với giọng điệu nhẹ nhàng mà thấm thía, Trạng Trình không chỉ nhấn mạnh vai trò của mưu tính, lao động và đức hạnh, mà còn chỉ ra một thực tế khắc nghiệt: thành công hay thất bại, hạnh phúc hay khổ đau, đều có sự an bài của trời đất, và sự hiểu biết sâu sắc về số mệnh sẽ giúp con người sống yên bình và trọn vẹn.
Nguyễn Đình Chiểu – nhà thơ mù của đất Nam Kỳ, không chỉ nổi danh với những áng thơ ca ngợi lòng trung nghĩa, mà còn để lại những bài thơ châm biếm sắc bén, vạch trần sự xâm lăng và bạo ngược của kẻ thù. Bài thơ “Con Dê” là một tác phẩm tiêu biểu mang đậm chất trào phúng nhưng cũng đầy căm phẫn trước cảnh nước mất nhà tan, khi ngoại bang ngang nhiên giày xéo lên mảnh đất quê hương.
Bài thơ “Hoa cỏ may” của Xuân Quỳnh là một bức tranh đầy cảm xúc về tình yêu và nỗi nhớ. Qua những hình ảnh thiên nhiên quen thuộc, nhà thơ gửi gắm những tâm tư sâu lắng, vừa ngọt ngào, vừa day dứt. Đây không chỉ là bài thơ nói về một mùa thu với sắc vàng và cỏ may, mà còn là tiếng lòng trăn trở về tình yêu mỏng manh và sự biến đổi của lòng người.
Trong tập Bạch Vân gia huấn, bài thơ “Do Mệnh” của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm là một tác phẩm giàu triết lý nhân sinh, khơi dậy những suy tư sâu sắc về cuộc sống và số phận. Bài thơ này không chỉ là một lời nhắc nhở về sự tồn tại của mệnh trời mà còn là lời khuyên về cách sống sao cho phù hợp với định mệnh đã được an bài, đồng thời khơi gợi trong mỗi chúng ta một sự tỉnh thức trước sự vận hành của thế giới và những giá trị đích thực của cuộc sống.
Trong bài thơ “Tiến Sĩ Giấy”, Nguyễn Khuyến – với lối viết sắc sảo và tư duy thâm thúy – đã vẽ nên bức tranh châm biếm về sự hào nhoáng, giả tạo của danh vọng không thực chất. Dưới lớp vỏ hài hước của những câu thơ là một lời cảnh tỉnh nghiêm túc, nhắc nhở chúng ta suy ngẫm về giá trị thật và ảo trong cuộc đời.
Tình yêu, từ ngàn xưa, đã là mảnh đất màu mỡ của thi ca. Nhưng với Nguyễn Công Trứ, tình yêu không chỉ dừng lại ở sự đắm say mà còn là những trăn trở, trách cứ, và cả sự ngao ngán trước bản chất đổi thay của lòng người. Qua bài thơ “Trách tình nhân”, ông đã gửi gắm một thông điệp vừa chua chát, vừa sâu sắc về những điều trái ngang trong chuyện tình cảm.
Có những mất mát không gì có thể bù đắp được, có những nỗi đau không lời nào diễn tả cho trọn vẹn. Trong bài Chúng tử tế mẫu văn – bài văn tế mẹ của các con, Nguyễn Đình Chiểu đã viết nên những vần điếu văn đầy đau thương và xót xa, tiễn biệt người mẹ đã khuất. Những câu chữ không chỉ là lời thương tiếc của những người con mất mẹ, mà còn là tiếng lòng lay động nhân gian, khắc sâu tình mẫu tử thiêng liêng trong trái tim mỗi người.
Bài thơ “Trâu đồi” của nhà thơ Ngô Xuân Phú là một bức tranh đẹp về vẻ đẹp bình dị, thiên nhiên mộc mạc và tình cảm sâu lắng giữa con người và con vật, đặc biệt là hình ảnh con trâu – một người bạn trung thành, gắn bó với đời sống của những người nông dân. Được viết với những hình ảnh sống động, phong phú và tràn đầy cảm xúc, bài thơ không chỉ là sự miêu tả đơn thuần mà còn là một cảm nhận sâu sắc về mối quan hệ giữa con người và thiên nhiên, đất đai.
Bài thơ “Độc thư” của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm là một tác phẩm giàu trí tuệ và sâu sắc, mang đến những lời khuyên quý báu về việc học hỏi và tu dưỡng đạo đức qua sách vở. Với một tấm lòng trăn trở về sự tiến bộ và đạo lý, Trạng Trình khuyên con người ta không chỉ cần học để mở mang tri thức mà còn để nuôi dưỡng phẩm hạnh và xây dựng cuộc sống hạnh phúc, hòa thuận.
Nguyễn Khuyến – bậc thầy của nghệ thuật thơ trào phúng – một lần nữa khiến chúng ta phải bật cười mà ngẫm nghĩ sâu xa với bài thơ “Thầy đồ ve gái góa”. Tưởng như một câu chuyện đời thường, những vần thơ nhẹ nhàng mà sắc sảo của ông lại ẩn chứa những thông điệp xã hội sâu cay, vừa hài hước, vừa khiến người đọc phải tự vấn về lối sống và đạo đức của con người trong thời kỳ loạn lạc.
Nguyễn Công Trứ, người thi sĩ tài hoa và cũng là bậc kỳ nhân của văn chương Việt Nam, không chỉ để lại dấu ấn trong những bài thơ về nhân sinh, thế sự, mà còn khiến hậu thế phải trầm trồ trước cách ông nhìn nhận tình yêu và cuộc sống. Bài thơ “Tuổi già cưới vợ hầu” là minh chứng cho tinh thần phóng khoáng và tư duy vượt thời gian của ông – một lời tuyên ngôn rằng tình yêu không hề bị giới hạn bởi tuổi tác.
Trong từng vần thơ của “Chiêu Quân xuất tái”, Nguyễn Đình Chiểu như thổi hồn vào hình ảnh của người con xa xứ với nỗi nhớ quê hương dâng trào và lòng bất an vì số phận trớ trêu. Qua tám câu thơ ngắn ngủi nhưng đậm chất tâm hồn, nhà thơ đã khắc họa sự bi tráng của Chiêu Quân – người con gái được số phận phớt lờ giữa cung đình, buộc lòng phải sống trong nỗi buồn chia ly cùng khát khao được trở về, như một biểu tượng cho những tâm hồn yêu nước luôn mong mỏi công lý và an bình.
Bài thơ “Tình quân dân” của nhà thơ Hoàng Trung Thông là một tác phẩm giàu cảm xúc, thể hiện tình cảm sâu sắc giữa người lính và người dân trong suốt cuộc chiến đấu gian khổ của dân tộc. Thông qua những hình ảnh giản dị nhưng đậm đà tình cảm, bài thơ tôn vinh mối quan hệ quân dân keo sơn, chan chứa nghĩa tình, một tình yêu quê hương đất nước vô cùng thiêng liêng.
Trong bài thơ “Thầy đồ mắc lừa gái”, Nguyễn Khuyến đã khắc họa một câu chuyện tình duyên đầy trớ trêu và hài hước, phản ánh sâu sắc những bi kịch nhỏ bé nhưng không kém phần thấm thía trong đời sống thường ngày. Qua những vần thơ giản dị nhưng giàu cảm xúc, tác giả gửi gắm một thông điệp về sự đa đoan của lòng người và những bài học quý giá từ cuộc sống.
