Bài thơ “Độc thư” của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm là một tác phẩm giàu trí tuệ và sâu sắc, mang đến những lời khuyên quý báu về việc học hỏi và tu dưỡng đạo đức qua sách vở. Với một tấm lòng trăn trở về sự tiến bộ và đạo lý, Trạng Trình khuyên con người ta không chỉ cần học để mở mang tri thức mà còn để nuôi dưỡng phẩm hạnh và xây dựng cuộc sống hạnh phúc, hòa thuận.
Nguyễn Khuyến – bậc thầy của nghệ thuật thơ trào phúng – một lần nữa khiến chúng ta phải bật cười mà ngẫm nghĩ sâu xa với bài thơ “Thầy đồ ve gái góa”. Tưởng như một câu chuyện đời thường, những vần thơ nhẹ nhàng mà sắc sảo của ông lại ẩn chứa những thông điệp xã hội sâu cay, vừa hài hước, vừa khiến người đọc phải tự vấn về lối sống và đạo đức của con người trong thời kỳ loạn lạc.
Nguyễn Công Trứ, người thi sĩ tài hoa và cũng là bậc kỳ nhân của văn chương Việt Nam, không chỉ để lại dấu ấn trong những bài thơ về nhân sinh, thế sự, mà còn khiến hậu thế phải trầm trồ trước cách ông nhìn nhận tình yêu và cuộc sống. Bài thơ “Tuổi già cưới vợ hầu” là minh chứng cho tinh thần phóng khoáng và tư duy vượt thời gian của ông – một lời tuyên ngôn rằng tình yêu không hề bị giới hạn bởi tuổi tác.
Trong từng vần thơ của “Chiêu Quân xuất tái”, Nguyễn Đình Chiểu như thổi hồn vào hình ảnh của người con xa xứ với nỗi nhớ quê hương dâng trào và lòng bất an vì số phận trớ trêu. Qua tám câu thơ ngắn ngủi nhưng đậm chất tâm hồn, nhà thơ đã khắc họa sự bi tráng của Chiêu Quân – người con gái được số phận phớt lờ giữa cung đình, buộc lòng phải sống trong nỗi buồn chia ly cùng khát khao được trở về, như một biểu tượng cho những tâm hồn yêu nước luôn mong mỏi công lý và an bình.
Bài thơ “Tình quân dân” của nhà thơ Hoàng Trung Thông là một tác phẩm giàu cảm xúc, thể hiện tình cảm sâu sắc giữa người lính và người dân trong suốt cuộc chiến đấu gian khổ của dân tộc. Thông qua những hình ảnh giản dị nhưng đậm đà tình cảm, bài thơ tôn vinh mối quan hệ quân dân keo sơn, chan chứa nghĩa tình, một tình yêu quê hương đất nước vô cùng thiêng liêng.
Trong bài thơ “Thầy đồ mắc lừa gái”, Nguyễn Khuyến đã khắc họa một câu chuyện tình duyên đầy trớ trêu và hài hước, phản ánh sâu sắc những bi kịch nhỏ bé nhưng không kém phần thấm thía trong đời sống thường ngày. Qua những vần thơ giản dị nhưng giàu cảm xúc, tác giả gửi gắm một thông điệp về sự đa đoan của lòng người và những bài học quý giá từ cuộc sống.
Trong Bạch Vân gia huấn, bài thơ “Đại đạo” của Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm như một ngọn hải đăng soi sáng hành trình nhân sinh. Với lời lẽ mộc mạc nhưng đầy sâu sắc, ông đã truyền tải triết lý sống trọng chữ “Trung” và “Tín”, khuyến khích con người hướng đến sự chân thành, liêm chính và lòng nhân ái.
Nguyễn Công Trứ, nhà thơ tài hoa và sâu sắc, đã khéo léo lồng ghép triết lý sống vào từng vần thơ, dù là khi ông nói về cảnh nghèo. Trong bài thơ “Than cảnh nghèo”, người đọc không chỉ cảm nhận được nỗi niềm trăn trở mà còn thấy được thái độ kiên cường và niềm tin mạnh mẽ của ông vào giá trị của bản thân, bất chấp khó khăn chồng chất.
Trong từng vần thơ của “Chạy giặc,” Nguyễn Đình Chiểu đã khắc họa một bức tranh hiện thực đầy bi thương của thời cuộc, nơi tiếng súng Tây vang vọng, cuốn trôi mọi niềm tin và an ủi của một dân tộc. Qua những câu thơ sắc bén, tác giả như thổi bùng lên ngọn lửa yêu nước, đồng thời cũng bộc lộ nỗi đau trầm sâu của lòng người trước cảnh đồng bào phải chạy trốn, mất mát dưới bàn tay của kẻ xâm lược.
Bài thơ “Tí xíu” của nhà thơ Ngô Văn Phú là một tác phẩm ngắn gọn, giàu cảm xúc, ngợi ca hình ảnh những em bé Việt Nam nhỏ tuổi nhưng giàu nghị lực, tài giỏi và sẵn sàng góp sức mình vào công cuộc bảo vệ quê hương. Qua những vần thơ mộc mạc, tác giả đã gửi gắm thông điệp sâu sắc về tinh thần trách nhiệm, lòng yêu nước và ý chí mạnh mẽ của thế hệ trẻ.
Trong bài thơ “Thu Ẩm”, Nguyễn Khuyến không chỉ mượn hình ảnh mùa thu để tái hiện không gian thôn quê bình dị mà còn bày tỏ những suy tư thầm kín về cuộc sống và nhân tình thế thái. Một mùa thu nhẹ nhàng, yên tĩnh mà vẫn đượm buồn như chính tâm hồn của nhà thơ, một người từng mang khát vọng lớn lao nhưng chọn cách quay về ẩn dật giữa thời cuộc đầy rối ren.
Trong “Thu Vịnh”, Nguyễn Khuyến đã dệt nên một bức tranh mùa thu đầy thi vị, mang hơi thở đặc trưng của làng quê Việt Nam. Nhưng ẩn sau vẻ đẹp trong trẻo, yên bình ấy là tâm tư sâu lắng của một kẻ sĩ ẩn dật, mang trong mình nỗi niềm trăn trở về nhân sinh, thời cuộc, và sự khiêm nhường của chính mình trước bậc tiền nhân.
Trong bài thơ “An phận” thuộc Bạch Vân gia huấn, Trạng Trình Nguyễn Bỉnh Khiêm đã gửi gắm những triết lý nhân sinh sâu sắc về sự an phận, thái độ sống dung hòa và ý nghĩa thực sự của hạnh phúc. Với giọng thơ mộc mạc, ông đã dựng lên một bức tranh đời sống giản dị nhưng tràn đầy triết lý, khuyên nhủ con người biết hài lòng với chính mình và sống trọn vẹn trong sự yên ổn, thẳng ngay.
Nguyễn Công Trứ, với tài năng xuất chúng không chỉ trong lĩnh vực quân sự và chính trị mà còn trong văn học, đã để lại nhiều tác phẩm ghi dấu ấn sâu sắc trong lòng người đọc. Một trong những bài thơ nổi bật của ông là “Vịnh chữ tình”, tác phẩm thể hiện một cái nhìn phê phán về bản chất của tình cảm, đồng thời cũng phản ánh những suy tư về sự lãng mạn, những bi kịch của con người khi vướng vào tình yêu. Với một giọng điệu triết lý và sâu sắc, bài thơ không chỉ là sự bình luận về tình yêu mà còn là lời cảnh tỉnh về những mâu thuẫn khó giải quyết trong đời sống tình cảm.
Nguyễn Đình Chiểu, nhà thơ của lòng yêu nước và đạo lý, đã để lại trong bài thơ “Chạnh tưởng Khổng Tử” những vần thơ vừa sâu sắc vừa thấm đẫm tình cảm. Đây không chỉ là lời tri ân một bậc thánh nhân mà còn là sự nhắn nhủ về giá trị trường tồn của đạo đức và tri thức đối với xã hội.
“Thằng Bờm có cái quạt mo” là một bài thơ dân gian ngắn gọn nhưng sâu sắc, mang đậm tính hài hước và triết lý sống của người Việt Nam. Qua câu chuyện dí dỏm giữa Thằng Bờm và Phú ông, bài thơ đã truyền tải thông điệp về giá trị của sự giản dị, lòng tự tại và ý nghĩa đích thực của hạnh phúc.
Nguyễn Đình Chiểu, với tài năng thiên phú và trái tim nặng trĩu tình yêu nước, đã để lại cho đời những tác phẩm sâu sắc và ý nghĩa. “Bái Công Điếu Hạng Võ” là một bài thơ như thế, một lời điếu chân thành gửi đến Hạng Võ – vị anh hùng thất bại trong cuộc tranh hùng với Lưu Bang, nhưng mãi mãi khắc ghi dấu ấn oai hùng và bi thương trong lịch sử.
Trong bài thơ “Ông nghè tháng tám”, Nguyễn Khuyến đã khéo léo vẽ nên bức tranh về một thời đại mà danh vọng và địa vị có thể được tô vẽ bằng những thứ hư ảo, thiếu giá trị thực chất. Với giọng thơ châm biếm pha chút chua chát, tác giả đã gửi gắm nỗi niềm về sự suy đồi của học thuật và đạo đức, đồng thời nhắn nhủ chúng ta về giá trị thực sự của cuộc sống.
Nguyễn Bỉnh Khiêm, trong bài thơ “Tích thiện” thuộc tập Bạch Vân gia huấn, không chỉ trao truyền những lời dạy sâu sắc về đạo làm người, mà còn mở ra một con đường sống đúng đắn: con đường tích lũy điều thiện. Bằng giọng thơ chân thành, giản dị mà đầy thuyết phục, ông nhấn mạnh giá trị của lòng nhân ái, sự khiêm tốn, và sự tự giác trong hành vi của con người.
Bài thơ “Sáng mùng Hai tháng Chín” của Tố Hữu là một khúc ca đầy cảm xúc, tái hiện lại thời khắc thiêng liêng của dân tộc Việt Nam – ngày mà bản Tuyên ngôn Độc lập được Chủ tịch Hồ Chí Minh đọc tại Quảng trường Ba Đình lịch sử. Với ngôn ngữ giản dị mà sâu sắc, bài thơ đã khắc họa thành công niềm tự hào dân tộc, sự xúc động và lòng biết ơn đối với vị lãnh tụ vĩ đại của dân tộc.
Nguyễn Bỉnh Khiêm, trong bài thơ “Thiện Ác” thuộc tập Bạch Vân gia huấn, đã dựng lên bức tranh sống động về bản chất con người và những quy luật bất biến của nhân sinh. Với giọng thơ giàu triết lý, ông không chỉ răn dạy thế hệ sau về cách sống đúng đắn mà còn nhấn mạnh quy luật nhân quả, như một lời nhắc nhở rằng cuộc đời là tấm gương phản chiếu hành động của mỗi người.
