Trong những thời khắc đau thương của lịch sử, mỗi con người đều phải chọn cho mình một con đường riêng. Nhưng đối với những bậc kẻ sĩ, lựa chọn ấy không chỉ là một quyết định cá nhân mà còn là lời tuyên ngôn về nhân cách, về lý tưởng sống. “Từ biệt cố nhân” của Nguyễn Đình Chiểu chính là một bài thơ mang đầy tâm sự, trăn trở của một bậc hiền nhân khi buộc phải rời xa quê hương, rời xa những người thân thuộc để giữ trọn khí tiết của mình.
Nguyễn Đình Chiểu – nhà thơ yêu nước vĩ đại của dân tộc – không chỉ nổi bật với những áng văn chính luận sắc bén hay những bài thơ thể hiện chí khí anh hùng, mà còn có những vần thơ đầy xúc cảm về thời cuộc. “Thất Kinh Châu” là một trong những bài thơ như vậy, mượn câu chuyện lịch sử của thời Tam Quốc để bày tỏ sự tiếc nuối, đau xót trước vận nước suy vong và sự thất bại của những bậc hiền tài.
Nguyễn Đình Chiểu – nhà thơ, nhà giáo, người chiến sĩ kiên trung của dân tộc – không chỉ để lại những áng văn yêu nước đầy bi tráng, mà còn có những vần thơ tự thuật, phản chiếu cuộc đời đầy truân chuyên nhưng kiên định của mình. “Tú tài Chiểu tự thuật” là một bài thơ như thế. Trong bài thơ này, ông đã khắc họa thân phận, tâm tư, hoài bão và nỗi đau của một kẻ sĩ sống trong thời loạn. Nhưng trên hết, ẩn trong từng câu chữ là một khí tiết kiên cường, một ý chí không bao giờ bị khuất phục trước nghịch cảnh.
Trong xã hội xưa, quan niệm về “tứ dân” – sĩ, nông, công, thương – đã định hình rõ vai trò của mỗi tầng lớp trong sự phát triển của đất nước. Nếu “sĩ” là trí thức, “nông” là những người gắn bó với ruộng đồng, “thương” là tầng lớp buôn bán, thì “công” – những người thợ thủ công, những nghệ nhân tài hoa – chính là những người góp phần không nhỏ vào công cuộc dựng xây nước nhà.
Nguyễn Đình Chiểu không chỉ là một nhà thơ yêu nước, một bậc thầy về đạo lý, mà còn là một người anh đầy trách nhiệm, luôn đau đáu lo lắng cho gia đình. Bài thơ “Thư Gửi Cho Em”, viết để khuyên nhủ em trai mình – Nguyễn Đình Tự, không chỉ là một bức thư gia đình thông thường mà còn là một bài học sâu sắc về đạo làm người, đạo gia đình và đạo nghĩa trong thời loạn lạc.
Trong quan niệm truyền thống, xã hội được chia thành bốn giai tầng: Sĩ – Nông – Công – Thương, trong đó, “Sĩ” luôn được xem là tầng lớp quan trọng nhất, giữ vai trò khai sáng, dẫn dắt và bảo vệ đạo lý. Với bài thơ Tứ dân – Sĩ, Nguyễn Đình Chiểu đã khắc họa vẻ đẹp của người sĩ tử – những con người dành cả cuộc đời cho kinh sử, xem tri thức như lẽ sống và là con đường để phụng sự xã hội.
Trong xã hội truyền thống, thương nhân đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy kinh tế, trao đổi hàng hóa và kết nối các vùng miền. Bài thơ Tứ dân – Thương của Nguyễn Đình Chiểu đã khắc họa rõ nét hình ảnh của những con người sống bằng nghề buôn bán, đồng thời gửi gắm thông điệp sâu sắc về đạo lý trong việc mưu sinh.
Nguyễn Đình Chiểu – nhà thơ mù, bậc thầy đạo lý, người con trung trinh của đất Nam Bộ, không chỉ để lại cho hậu thế những áng văn yêu nước bi tráng mà còn gửi gắm trong thơ ca của mình những tư tưởng sâu sắc về thời thế, chính nghĩa và niềm tin vào tương lai tươi sáng. “Trời Bão” là một trong những bài thơ tiêu biểu cho tinh thần ấy. Dưới hình ảnh dữ dội của bão tố, ông không chỉ vẽ nên cảnh thiên nhiên khắc nghiệt mà còn gửi gắm niềm tin sắt son về sự đổi thay của thời cuộc, sự tất thắng của chính nghĩa trước cơn bão thời đại.
Nguyễn Đình Chiểu không chỉ là một nhà thơ yêu nước, một người thầy tận tụy mà còn là một cây bút đầy nhân văn, luôn dành những lời thơ chân thành nhất để ca ngợi tầng lớp lao động. Trong bài thơ Tứ dân – Nông, ông đã khắc họa hình ảnh người nông dân cần cù, chất phác, gắn bó với ruộng đồng, đồng thời gửi gắm thông điệp sâu sắc về giá trị của lao động và thiên nhiên.
Trong sự nghiệp văn chương của Nguyễn Đình Chiểu, bên cạnh những bài thơ yêu nước, ông còn có những tác phẩm thể hiện tinh thần nhân nghĩa, lòng nhân ái và trách nhiệm của một người thầy thuốc đối với nhân dân. Bài thơ “Làm thuốc” là một trong những tác phẩm tiêu biểu thể hiện tấm lòng ấy – một lời tự tình đầy trách nhiệm của người thầy thuốc với mong muốn cứu chữa cho dân chúng giữa thời loạn lạc và bệnh tật.
Nguyễn Đình Chiểu không chỉ là một nhà thơ yêu nước, một người thầy mẫu mực, mà còn là một người luôn đề cao đạo lý trung hiếu. Trong bài thơ “Lăng mẫu tống sứ”, ông đã khắc họa hình ảnh một người mẹ vĩ đại, lấy đại nghĩa làm trọng, dặn dò con trai dấn thân vì nước mà không màng tư lợi hay chuyện gia đình. Đây không chỉ là bài thơ bày tỏ lòng trung nghĩa mà còn là một lời nhắn nhủ thấm đẫm tư tưởng đạo lý của người xưa: đặt quốc gia, chính nghĩa lên trên lợi ích cá nhân.
Nguyễn Đình Chiểu không chỉ là một nhà thơ yêu nước, mà còn là một tấm gương đạo đức, một người suốt đời lấy chữ “đạo” để soi đường giữa những biến động của thời cuộc. Trong bài thơ “Than đạo”, ông đã gửi gắm những tư tưởng sâu sắc về đạo lý làm người, trung hiếu với nước nhà và thái độ không khoan nhượng trước cái xấu, cái ác.
Nguyễn Đình Chiểu không chỉ là một nhà thơ yêu nước, mà còn là người luôn trăn trở với số phận những kẻ sĩ tài năng nhưng không gặp thời. Trong bài thơ “Hoa Sen Lỗi Thì”, ông mượn hình ảnh bông sen để bày tỏ nỗi niềm về những bậc hiền tài, những con người thanh cao
Nguyễn Đình Chiểu – một nhà thơ yêu nước, một người thầy đạo đức và cũng là một chiến sĩ trên mặt trận văn chương. Với ngòi bút sắc bén, ông không chỉ ca ngợi những tấm gương trung nghĩa mà còn mạnh mẽ lên án kẻ gian tà. Trong bài thơ “Thảo Thử Hịch” (Bài hịch đánh chuột), ông mượn hình tượng loài chuột – loài vật chuyên ăn vụng, phá hoại – để ám chỉ bọn tham quan ô lại, những kẻ bán nước cầu vinh đang tàn hại đất nước.
Bài thơ “Hoàng trùng trập khởi” của Nguyễn Đình Chiểu không chỉ là một tác phẩm mang tính thời sự về thiên tai, dịch họa mà còn là tiếng kêu thống thiết của người dân trước cảnh lầm than, đói khổ. Dưới ngòi bút đầy bi phẫn của nhà thơ, hình ảnh cào cào – loài côn trùng nhỏ bé nhưng có sức tàn phá khủng khiếp – trở thành biểu tượng của sự hoành hành dữ dội, làm tiêu điều ruộng đồng, đẩy con người vào cảnh khốn cùng.
Trong suốt cuộc đời cầm bút của mình, Nguyễn Đình Chiểu luôn đau đáu với nỗi khổ của nhân dân, với vận mệnh của nước nhà. Những bài thơ của ông không chỉ là lời than thở mà còn là tiếng nói phản ánh hiện thực, chất chứa tâm tư của một con người luôn hướng về đất nước, về nhân dân. “Mưa dầm” là một trong những bài thơ như thế – một bài thơ ngắn gọn nhưng đầy ám ảnh, gợi lên hình ảnh một đất nước đang oằn mình trong giông bão, còn nhân dân thì lầm than, khốn khó.
Trong dòng chảy của thi ca Việt Nam, Nguyễn Đình Chiểu luôn được nhớ đến như một nhà thơ của nhân dân, một ngòi bút đau đáu với nỗi thống khổ của quê hương. Không chỉ sáng tác những bài thơ bi tráng ca ngợi nghĩa sĩ hy sinh vì nước, ông còn ghi lại những cảnh đời lầm than với nỗi xót xa thấm đẫm từng câu chữ. “Nước lụt” là một trong những bài thơ như thế—một tiếng than, một lời oán trách, và cũng là một sự kêu gọi lương tri trước cảnh thiên tai dồn dân vào bước đường cùng.
Nguyễn Đình Chiểu không chỉ là một nhà thơ yêu nước kiên trung mà còn là người nặng lòng với những tình cảm sâu sắc, chân thành. Trong bài thơ “Đưa Chồng”, ông đã khắc họa nỗi lòng của người vợ tiễn chồng ra trận, một nỗi đau chia ly đượm buồn nhưng không hề bi lụy. Đó là sự hòa quyện giữa tình yêu đôi lứa và nghĩa lớn non sông, giữa nỗi buồn tiễn biệt và niềm tự hào về chí khí trượng phu.
Nguyễn Đình Chiểu – nhà thơ, nhà văn hóa lớn của dân tộc, không chỉ để lại cho đời những áng văn chương đầy đạo lý mà còn gửi gắm trong từng câu thơ tinh thần trung nghĩa, lòng yêu nước sắt son. Bài thơ “Ngựa Tiêu Sương” của ông là một tác phẩm sâu sắc, không chỉ ca ngợi lòng trung thành của loài vật mà còn ẩn chứa một thông điệp mạnh mẽ về đạo lý làm người: Thà chết chứ không phản bội quê hương, đất nước.
Trong nền văn học yêu nước của Nguyễn Đình Chiểu, những vần thơ không chỉ là lời ca tụng về chính khí và nghĩa khí, mà còn là ngọn đuốc soi sáng tinh thần bất khuất của người quân tử. Bài thơ “Đơn Đao Phó Hội” là một minh chứng rõ nét cho điều đó. Lấy điển tích Quan Vũ một mình vác đao đi dự tiệc giữa vòng vây của Đông Ngô, bài thơ không chỉ tái hiện khí phách oai hùng mà còn khắc họa sâu sắc tinh thần chính nghĩa, bản lĩnh kiên trung của bậc anh hùng chân chính.
Nguyễn Đình Chiểu không chỉ là một nhà thơ yêu nước, một người chiến sĩ trên mặt trận văn chương, mà còn là người có tấm lòng trân quý những bậc trung thần, nghĩa sĩ. Bài thơ “Điếu Đông Các Đại Học Sĩ Phan Công Thanh Giản” của ông là lời ai điếu đầy bi tráng dành cho một con người suốt đời tận trung, giữ trọn đạo làm quan nhưng cuối cùng lại rơi vào bi kịch của thời cuộc.
