Có những kỷ niệm không bao giờ phai nhạt, có những dòng sông chảy mãi trong lòng người như một phần của tâm hồn. “Bạn ơi, bạn có nhớ?” của Nguyễn Khoa Điềm không chỉ là một bài thơ hoài niệm, mà còn là lời tri ân dành cho quá khứ, cho những ngày gian khổ nhưng đầy ý nghĩa, và cho chính dòng sông Hương – dòng sông mang trong mình lịch sử, ký ức và tình yêu quê hương.
Trong những ngày tháng sục sôi của dân tộc, khi đất nước đứng trước vận mệnh sinh tử, từng người con đất Việt đã cùng nhau dậy sóng, biến những con phố, những dòng sông, những ngọn núi thành trận địa đấu tranh. Bài thơ Báo bão của Nguyễn Khoa Điềm là một bản hùng ca vang vọng khí thế của thời đại, là tiếng gọi từ lịch sử vọng về, là lời hiệu triệu của lòng yêu nước cuộn trào như cơn bão lớn.
Biển luôn là một thực thể vĩ đại bao dung, dữ dội, nhưng cũng đầy bí ẩn. Trong bài thơ “Biển trước mặt – Biển”, Nguyễn Khoa Điềm không chỉ vẽ nên bức tranh sống động về cuộc đời người ngư dân mà còn truyền tải một thông điệp lớn lao về sự kiên trì, tình yêu với biển và trách nhiệm của con người trước thiên nhiên. Đọc bài thơ, ta không chỉ thấy bóng dáng người cha giữa sóng gió mà còn cảm nhận được hơi thở của cả một làng chài, nơi những con người sống nhờ biển, chiến đấu cùng biển và chờ mong những chuyến thuyền cập bến trong ánh bình minh.
Lịch sử, đôi khi, như một cơn sóng dữ, tràn về từ những bến bờ xa lạ, phủ bóng lên quê hương, để rồi mỗi người dân lại phải đứng trước một câu hỏi: Chúng ta sẽ chọn cúi đầu hay đứng dậy? Báo động của Nguyễn Khoa Điềm không chỉ là một bài thơ phản ánh một sự kiện lịch sử cụ thể – ngày lính Mỹ đổ bộ vào Việt Nam – mà còn là tiếng chuông cảnh tỉnh về thân phận một dân tộc đã từng bị xâm lăng, bóc lột, nhưng chưa bao giờ khuất phục.
Có những điều ta tưởng rằng đã buông bỏ, nhưng chỉ một khoảnh khắc bất chợt, ta lại nhận ra nó vẫn lặng lẽ tồn tại trong tim. “Ánh sáng” của Nguyễn Khoa Điềm là một bài thơ ngắn nhưng chan chứa những xúc cảm mâu thuẫn của một trái tim yêu thương từ giận hờn, trách móc đến bâng khuâng, tiếc nuối.
