Nghe chuông

Mưỡu:
Đêm khuya giấc điệp mơ màng
Nghe chuông sực tỉnh một tràng mộng xuân.
Trớ trêu cho khách phong trần
Nghe chuông đối cảnh tinh thần ngẩn ngơ.

Nói:
Chuông đâu thánh thót
Giữa đêm trường như đem rót vào tai!
Giọng càng ngân, tiếng càng dội, hơi càng dài
Mường tượng khúc Bồng Lai tiên nhạc phách
Hoán khởi mê tân thuyền thượng khách
Tỉnh hồi trường dạ mộng trung nhân
Bóng yêu hoa, màu khiêu vũ, mây phú quý, bả phù vân…
Tiếng linh động trong ngần thiên vạn cổ.
Riêng tớ những chứa chan bầu thống khổ
Đã phong trần còn khổ với ba sinh.
Mộng giang hồ bay bổng tận mây xanh
Nghe tiếng dội rồi trở về non nước.
Đêm dài dặc ấy ai người tỉnh trước
Nắm chày kình đông dượt động cho kêu
May ra người tỉnh thức đều.

*

Nghe Chuông – Thanh Âm Đánh Thức Tâm Hồn

Trong không gian tịch mịch của đêm khuya, khi vạn vật chìm vào giấc ngủ, tiếng chuông chợt ngân vang, như một bàn tay vô hình lay tỉnh những linh hồn còn đang mơ màng giữa thực và hư. Nghe chuông của Bích Khê không chỉ đơn thuần là cảm nhận về một âm thanh, mà còn là một cuộc hành trình nội tại, một sự đối diện với chính mình giữa cõi trần ai đầy huyễn mộng.

Tiếng chuông – tiếng gọi thức tỉnh giữa cuộc đời trầm luân

“Đêm khuya giấc điệp mơ màng
Nghe chuông sực tỉnh một tràng mộng xuân.”

Ngay từ những câu thơ đầu tiên, Bích Khê đã vẽ lên cảnh tượng của một giấc mộng giữa đêm trường, nơi con người còn đang mơ màng trong vòng xoáy của những huyễn hoặc phù sinh. Tiếng chuông vang lên, không chỉ đánh thức giấc ngủ, mà còn đánh thức cả một tâm hồn đang trôi nổi giữa những mộng tưởng xa xăm.

“Trớ trêu cho khách phong trần
Nghe chuông đối cảnh tinh thần ngẩn ngơ.”

Có lẽ, điều trớ trêu nhất là khi con người đối diện với thực tại, nhận ra sự mong manh của những gì mình từng theo đuổi. Tiếng chuông ấy không đơn thuần là âm thanh, mà là một lời nhắc nhở, một sự lay động khiến người ta chợt ngẩn ngơ tự hỏi: Ta đang đi về đâu?

Tiếng chuông – khúc nhạc từ cõi Bồng Lai hay lời cảnh tỉnh của kiếp nhân sinh?

“Chuông đâu thánh thót
Giữa đêm trường như đem rót vào tai!”

Âm thanh ấy như đến từ một thế giới khác – thánh thót, ngân vang, kéo dài vô tận. Nó gợi lên hình ảnh một khúc nhạc từ cõi tiên, từ Bồng Lai, nơi những linh hồn phiêu du trong sự an lạc tuyệt đối. Nhưng liệu đó có phải là sự an ủi hay là một hồi chuông thức tỉnh?

“Hoán khởi mê tân thuyền thượng khách
Tỉnh hồi trường dạ mộng trung nhân.”

Câu thơ như một lời hô hoán, gọi dậy những người còn đang mê mải trên con thuyền trôi giữa cõi mê, đánh thức kẻ đang mơ trong giấc mộng trường dạ. Ở đây, tiếng chuông không còn là một thanh âm vô tình nữa, mà trở thành một tiếng gọi sâu sắc, một lực kéo lay động cả tâm thức con người.

Giấc mộng phù hoa và nỗi thống khổ của kiếp người

“Bóng yêu hoa, màu khiêu vũ, mây phú quý, bả phù vân…
Tiếng linh động trong ngần thiên vạn cổ.”

Bích Khê nhắc đến những thứ xa hoa, phù phiếm của trần thế: những bóng dáng yêu kiều, những cuộc vui say đắm, những giấc mơ phú quý. Nhưng tất cả rồi cũng chỉ như mây nổi, như làn sương mỏng, tan biến theo thời gian. Chỉ có tiếng chuông là vĩnh hằng, ngân vang qua thiên vạn năm, còn những gì con người mải mê theo đuổi rồi cũng hóa hư không.

“Riêng tớ những chứa chan bầu thống khổ
Đã phong trần còn khổ với ba sinh.”

Lời thơ bật lên một tiếng thở dài, một nỗi xót xa. Không chỉ là một kiếp người, mà ba kiếp cũng chưa thể thoát khỏi khổ đau. Dù trải qua bao nhiêu cuộc hành trình, dù có đi hết giấc mộng nhân sinh, thì nỗi thống khổ ấy vẫn bám chặt lấy linh hồn, như một định mệnh không thể xóa nhòa.

Tiếng chuông – liệu có ai thực sự tỉnh thức?

“Đêm dài dặc ấy ai người tỉnh trước
Nắm chày kình đông dượt động cho kêu
May ra người tỉnh thức đều.”

Bích Khê để lại một câu hỏi đầy ám ảnh: Trong đêm trường của nhân sinh, ai sẽ là người tỉnh thức trước? Tiếng chuông có thể vang lên, nhưng không phải ai cũng nghe thấy. Và nếu nghe thấy, liệu có ai đủ dũng khí để thức tỉnh, để đối diện với chính mình, để bước ra khỏi vòng luân hồi của những giấc mộng phù sinh?

Lời kết

Nghe chuông không chỉ là một bài thơ về một khoảnh khắc trong đêm, mà còn là một bài ca sâu sắc về kiếp người. Giữa những mê mải của cuộc sống, tiếng chuông vang lên như một dấu hiệu nhắc nhở: hãy dừng lại, hãy lắng nghe, hãy tự vấn chính mình. Nhưng liệu có mấy ai thực sự tỉnh ngộ, hay tất cả vẫn chỉ là một giấc mơ kéo dài trong đêm vô tận?

*

Bích Khê – Thi sĩ tài hoa của nền thơ hiện đại Việt Nam

Bích Khê (1916 – 1946), tên thật là Lê Quang Lương, là một nhà thơ tiêu biểu của phong trào Thơ Mới Việt Nam. Ông sinh ra trong một gia đình nho học yêu nước tại Quảng Ngãi. Từ nhỏ, ông đã bộc lộ năng khiếu thi ca với thơ Đường luật và ca trù. Tuy nhiên, bước ngoặt trong sáng tác của ông đến từ sự ảnh hưởng của Hàn Mặc Tử, khi ông chuyển sang thể thơ mới với phong cách tượng trưng và siêu thực.

Tác phẩm nổi bật nhất của Bích Khê là Tinh Huyết (1939), được xem như một hiện tượng trong nền thơ Việt Nam thời bấy giờ. Thơ ông giàu chất nhạc, hình tượng táo bạo, kết hợp giữa cảm xúc mãnh liệt và sự tìm tòi đổi mới. Hoài Thanh từng nhận xét rằng ông có những câu thơ hay nhất Việt Nam, còn Hàn Mặc Tử ca ngợi thơ ông như “đóa hoa thần dị”.

Mắc bệnh phổi từ sớm, cuộc đời Bích Khê đầy bi kịch nhưng cũng để lại dấu ấn sâu sắc. Ông qua đời năm 1946 khi mới 30 tuổi, để lại một di sản thơ ca độc đáo, góp phần làm phong phú nền thi ca Việt Nam.

Viên Ngọc Quý.