Đom đóm
– Anh đom đóm ơi!
Đèn anh xanh ngắt
Gió thổi không tắt
Anh xách đi đâu?
– Tôi ra đầu cầu
Cho cóc tối tối
Đi học bình dân
Rồi tôi đến trường
Làm đèn bạn học.
*
Ánh Sáng Nhỏ, Ước Mơ Lớn
Bài thơ Đom đóm của nhà thơ Phạm Hổ nhẹ nhàng như một câu chuyện nhỏ, nhưng ẩn chứa trong đó là một thông điệp lớn lao về tri thức và sự sẻ chia.
Chú bé trong bài thơ nhìn thấy đom đóm và cất tiếng hỏi:
“Anh đom đóm ơi!
Đèn anh xanh ngắt
Gió thổi không tắt
Anh xách đi đâu?”
Câu hỏi đầy ngây thơ ấy lại mở ra một hình ảnh thật đẹp về một ngọn đèn nhỏ kiên trì, bền bỉ. Đom đóm không đơn thuần chỉ là một loài côn trùng phát sáng trong đêm, mà trở thành biểu tượng của ánh sáng tri thức, của tinh thần hiếu học, của khát vọng soi sáng con đường phía trước.
“Tôi ra đầu cầu
Cho cóc tối tối
Đi học bình dân
Rồi tôi đến trường
Làm đèn bạn học.”
Câu trả lời của đom đóm thật giản dị nhưng đầy ý nghĩa. Nó không giữ ánh sáng cho riêng mình, mà mang đến đầu cầu để giúp cóc đi học, đến trường để làm đèn cho bạn học. Hình ảnh ấy gợi nhắc đến biết bao thế hệ học trò trong quá khứ, những người đã miệt mài học tập dưới ánh sáng mờ nhạt của đèn dầu, của bếp lửa, hay thậm chí là những chú đom đóm bé nhỏ.
Đọc bài thơ, ta không chỉ cảm nhận được sự đáng yêu của thiên nhiên mà còn thấy được tinh thần hiếu học và tinh thần sẻ chia. Đom đóm – dù chỉ là một ánh sáng nhỏ bé – vẫn cố gắng đem lại lợi ích cho người khác, giống như những con người bình dị, lặng lẽ góp phần làm cho thế giới này tươi đẹp hơn.
Thông qua hình ảnh đom đóm, Phạm Hổ đã nhắn gửi một bài học nhẹ nhàng nhưng sâu sắc: mỗi tia sáng, dù nhỏ bé đến đâu, cũng có thể soi rọi một góc tối của cuộc đời. Và tri thức, khi được sẻ chia, sẽ luôn là ngọn đèn không bao giờ tắt.
*
Phạm Hổ – Nhà thơ của thiếu nhi
Phạm Hổ (1926 – 2007), bút danh Hồ Huy, quê tại Bình Định, là một nhà thơ, nhà văn tiêu biểu của nền văn học Việt Nam. Ông hoạt động trong nhiều lĩnh vực như viết văn, làm thơ, viết kịch và vẽ tranh, nhưng đặc biệt ghi dấu ấn sâu sắc với những tác phẩm dành cho thiếu nhi.
Sau năm 1954, ông ra Bắc, tham gia sáng lập Hội Nhà văn Việt Nam (1957) và góp phần hình thành Nhà xuất bản Kim Đồng – nơi chuyên xuất bản sách cho trẻ em. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Phó tổng biên tập báo Văn nghệ, Phó trưởng ban đối ngoại của Hội Nhà văn Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng văn học thiếu nhi.
Các tác phẩm của ông như Chú bò tìm bạn, Chuyện hoa chuyện quả, Mỵ Châu – Trọng Thủy đã trở thành những tác phẩm quen thuộc với nhiều thế hệ học sinh. Với những đóng góp to lớn, năm 2001, ông được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật.
Phạm Hổ là một trong những nhà thơ dành trọn tâm huyết cho trẻ em, để lại những vần thơ trong trẻo và giàu ý nghĩa, góp phần làm phong phú nền văn học thiếu nhi Việt Nam.
Viên Ngọc Quý
