Khế
Hoa từ cành cao
Rủ nhau xuống giếng
Tắm xong, hoa tím
Theo gầu nước lên
Ai nặn nên hình
Khế chia năm cánh?
Khế chín đầy cây
Vàng treo lóng lánh…
Con cua, con hến
Giữa ruộng, ven sông
Nấu chung sao khế
Cơm canh ngọt lòng
*
Khế – Hương Quê Thắm Đượm Yêu Thương
Có những loài cây bình dị mà gắn bó suốt đời với con người Việt Nam, không chỉ vì bóng mát, hoa thơm hay trái ngọt mà còn bởi những kỷ niệm thân thương của tuổi thơ. Cây khế – với hoa tím rụng đầy giếng nước, với quả chín vàng lóng lánh, với vị chua thanh quyện vào bữa cơm quê – chính là một hình ảnh như thế.
Bài thơ Khế của Phạm Hổ mở ra một không gian rất đỗi thân quen của làng quê Việt Nam, nơi mà mỗi chi tiết nhỏ nhất đều chứa đựng vẻ đẹp giản dị và tinh tế.
“Hoa từ cành cao
Rủ nhau xuống giếng
Tắm xong, hoa tím
Theo gầu nước lên”
Những bông hoa khế bé nhỏ, mong manh nhưng lại mang theo sự sống, theo dòng nước mát lành từ giếng quê để rồi khi theo gầu nước lên, chúng trở thành một phần của cuộc sống con người, gợi lên sự hài hòa giữa thiên nhiên và con người.
Nhưng điều kỳ diệu của thiên nhiên không chỉ dừng lại ở đó. Tác giả đặt câu hỏi đầy chất thơ:
“Ai nặn nên hình
Khế chia năm cánh?”
Tạo hóa thật tài tình khi ban cho quả khế một hình dáng đặc biệt – năm cánh đều đặn như một bông hoa nở rộ ngay trong lòng bàn tay. Quả khế không chỉ là một món quà của thiên nhiên mà còn là biểu tượng của sự cân đối, hài hòa, là món quà nhỏ bé nhưng chứa đựng bao nhiêu điều thú vị.
“Khế chín đầy cây
Vàng treo lóng lánh…”
Khi mùa đến, những quả khế chuyển từ màu xanh sang sắc vàng óng, treo lủng lẳng trên cành như những chiếc đèn nhỏ thắp sáng vườn quê. Quả khế lúc này không chỉ là một hình ảnh đẹp mà còn gợi lên sự ấm áp, đủ đầy của làng quê, của những ký ức tuổi thơ khi lũ trẻ háo hức trèo cây hái khế.
Nhưng điều đặc biệt hơn cả chính là sự kết nối giữa thiên nhiên và cuộc sống con người:
“Con cua, con hến
Giữa ruộng, ven sông
Nấu chung sao khế
Cơm canh ngọt lòng”
Quả khế, dù có vị chua, nhưng khi kết hợp với những món ăn dân dã như cua, hến, lại trở thành một thứ gia vị không thể thiếu, làm cho bữa cơm quê thêm tròn vị. Câu thơ giản dị nhưng gợi lên biết bao ký ức về những ngày xưa, khi bát canh khế chua thanh, mát lành giúp xua đi cái nắng oi ả của những trưa hè.
Bài thơ Khế của Phạm Hổ không chỉ ca ngợi vẻ đẹp của thiên nhiên mà còn nhắc nhớ ta về sự gắn kết giữa con người và cây cỏ, giữa thiên nhiên và cuộc sống thường ngày. Đọc bài thơ, ta không chỉ thấy bóng dáng một loài cây mà còn cảm nhận được hơi thở của quê hương, của những ngày tháng tuổi thơ trong trẻo, nơi một chùm khế chín cũng có thể khiến lòng ta ấm áp và trọn vẹn yêu thương.
*
Phạm Hổ – Nhà thơ của thiếu nhi
Phạm Hổ (1926 – 2007), bút danh Hồ Huy, quê tại Bình Định, là một nhà thơ, nhà văn tiêu biểu của nền văn học Việt Nam. Ông hoạt động trong nhiều lĩnh vực như viết văn, làm thơ, viết kịch và vẽ tranh, nhưng đặc biệt ghi dấu ấn sâu sắc với những tác phẩm dành cho thiếu nhi.
Sau năm 1954, ông ra Bắc, tham gia sáng lập Hội Nhà văn Việt Nam (1957) và góp phần hình thành Nhà xuất bản Kim Đồng – nơi chuyên xuất bản sách cho trẻ em. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Phó tổng biên tập báo Văn nghệ, Phó trưởng ban đối ngoại của Hội Nhà văn Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng văn học thiếu nhi.
Các tác phẩm của ông như Chú bò tìm bạn, Chuyện hoa chuyện quả, Mỵ Châu – Trọng Thủy đã trở thành những tác phẩm quen thuộc với nhiều thế hệ học sinh. Với những đóng góp to lớn, năm 2001, ông được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật.
Phạm Hổ là một trong những nhà thơ dành trọn tâm huyết cho trẻ em, để lại những vần thơ trong trẻo và giàu ý nghĩa, góp phần làm phong phú nền văn học thiếu nhi Việt Nam.
Viên Ngọc Quý
