Ổi
Không có gió
Cành vẫn lay
Người hái ổi
Lẫn trong cây
Chìa bàn tay
Cho ổi xuống
Lòng lo lo
Không đón trúng
Ổi tặng bạn
Quả ổi ngon
Đã chín trắng
Lại mập tròn
Sống chung vườn
Bao dòng họ
Đây: ổi đào
Kia: ổi mỡ!
Đào: ruột hồng
Mỡ: ruột trắng
Đẹp dấu răng
Ai mới cắn
Bạn sơ tán
Về vui đông
Ổi trong vườn
Không chín kịp
Xong tối học
Ngủ bên nhau
Dơi vườn sau
Khua ổi rụng
*
Hương Ổi – Mùi Quê Hương, Vị Tuổi Thơ
Ổi – thứ quả bình dị của vườn quê, không lộng lẫy, không kiêu sa, nhưng lại là biểu tượng của sự thân thuộc và gắn bó. Trong bài thơ Ổi của Phạm Hổ, hình ảnh cây ổi hiện lên thật sống động, từ khoảnh khắc hái quả cho đến khi những trái ổi thơm ngon trở thành món quà gắn kết tình thân.
Những câu thơ mở đầu vẽ nên một khung cảnh thân thương:
“Không có gió
Cành vẫn lay
Người hái ổi
Lẫn trong cây”
Cành ổi đung đưa không phải vì gió, mà bởi bàn tay của ai đó đang hái quả. Hình ảnh ấy gợi lên những buổi trưa hè rộn ràng trong khu vườn, nơi lũ trẻ trèo lên cây, chuyền tay nhau từng quả ổi chín, miệng cười giòn tan.
Khi hái ổi, ai mà chẳng lo lỡ tay đánh rơi:
“Chìa bàn tay
Cho ổi xuống
Lòng lo lo
Không đón trúng”
Nhưng dù có đón trúng hay không, ổi vẫn là món quà ngọt lành mà thiên nhiên ban tặng. Những trái ổi mập tròn, chín trắng, được trao đi như một niềm vui giản dị:
“Ổi tặng bạn
Quả ổi ngon
Đã chín trắng
Lại mập tròn”
Điều đặc biệt ở cây ổi là sự đa dạng. Cùng sống trong một khu vườn, nhưng mỗi loại lại mang một vẻ đẹp riêng. Có ổi đào ruột hồng, có ổi mỡ ruột trắng, mỗi trái ổi đều mang theo hương vị khác nhau, nhưng cùng góp phần làm nên bức tranh phong phú của cuộc sống:
“Sống chung vườn
Bao dòng họ
Đây: ổi đào
Kia: ổi mỡ!”
Ổi không chỉ là thức quà quê mà còn gắn liền với những ký ức tuổi thơ. Ai từng một lần cắn miếng ổi giòn, để lại dấu răng trên lớp vỏ xanh, chắc chắn sẽ nhớ mãi hương vị ấy:
“Đào: ruột hồng
Mỡ: ruột trắng
Đẹp dấu răng
Ai mới cắn”
Nhưng bài thơ không chỉ dừng lại ở sự tươi vui, mà còn gợi lên một chút tiếc nuối, một chút vấn vương. Khi chiến tranh xảy ra, những đứa trẻ phải sơ tán, vườn ổi vẫn ở đó, nhưng người không còn đông đủ, ổi chẳng còn chín kịp để được hái ăn.
“Bạn sơ tán
Về vui đông
Ổi trong vườn
Không chín kịp”
Và rồi, đêm xuống, trong giấc ngủ của những đứa trẻ sau một ngày học tập, đâu đó ngoài vườn, chỉ còn tiếng dơi khua ổi rụng. Một hình ảnh đầy ám ảnh và lặng lẽ, như một sự chờ đợi, một nỗi nhớ nhung.
Bài thơ Ổi của Phạm Hổ không chỉ kể về một loại quả mà còn là câu chuyện về tuổi thơ, về quê hương, về những ngày tháng vui tươi xen lẫn cả những biến động của cuộc đời. Ổi không chỉ là một thức quà, mà còn là một phần ký ức, một phần của tình bạn, của những ngày thơ dại hồn nhiên. Đọc bài thơ, ta như được trở về với những buổi chiều quê, nơi có cây ổi tỏa hương trong nắng, có những bàn tay hái quả và những nụ cười trong veo của một thời đã xa.
*
Phạm Hổ – Nhà thơ của thiếu nhi
Phạm Hổ (1926 – 2007), bút danh Hồ Huy, quê tại Bình Định, là một nhà thơ, nhà văn tiêu biểu của nền văn học Việt Nam. Ông hoạt động trong nhiều lĩnh vực như viết văn, làm thơ, viết kịch và vẽ tranh, nhưng đặc biệt ghi dấu ấn sâu sắc với những tác phẩm dành cho thiếu nhi.
Sau năm 1954, ông ra Bắc, tham gia sáng lập Hội Nhà văn Việt Nam (1957) và góp phần hình thành Nhà xuất bản Kim Đồng – nơi chuyên xuất bản sách cho trẻ em. Ông từng giữ nhiều chức vụ quan trọng như Phó tổng biên tập báo Văn nghệ, Phó trưởng ban đối ngoại của Hội Nhà văn Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng văn học thiếu nhi.
Các tác phẩm của ông như Chú bò tìm bạn, Chuyện hoa chuyện quả, Mỵ Châu – Trọng Thủy đã trở thành những tác phẩm quen thuộc với nhiều thế hệ học sinh. Với những đóng góp to lớn, năm 2001, ông được trao Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật.
Phạm Hổ là một trong những nhà thơ dành trọn tâm huyết cho trẻ em, để lại những vần thơ trong trẻo và giàu ý nghĩa, góp phần làm phong phú nền văn học thiếu nhi Việt Nam.
Viên Ngọc Quý
