Bài hát nghỉ hè bài 3

(Điệu hành vân)

Cuốc gọi vào hè,
Cuốc gọi vào hè.
Rả rít mấy cành ve.
      Trời ơi bức,
      Hoa cỏ ủ ê.
Trước sau vườn lý đào phai nhạt,
Hiu hiu phất, trận Nam phong ngan ngát mùi sen.
      Xuân lại hè, mùa trời thay đổi.
Phòng văn (mỏi) mỏi nghiệp sách đèn.
Vũ trụ xa nhìn, tơi bời mây gió, tranh càn khôn hồn nhiên.
Chung quanh đó, những nước non mình:
Tĩnh dưỡng tinh thần đã nhiều nơi cảnh xinh.
Thú nghỉ hè, bãi lục ngàn xanh.
Một vùng danh thắng,
Nước non đôi vẻ thanh thanh.

*

Nghỉ Hè – Khi Tâm Hồn Hòa Cùng Thiên Nhiên

Mỗi khi hè về, lòng người lại xôn xao theo nhịp điệu của thiên nhiên, như tiếng cuốc gọi vang xa, như tiếng ve rả rít trên cành. Trong bài thơ Bài hát nghỉ hè bài 3, Đông Hồ không chỉ miêu tả vẻ đẹp của mùa hè mà còn gửi gắm một thông điệp sâu sắc về sự hòa hợp giữa con người với trời đất, về nhu cầu nghỉ ngơi để tái tạo tinh thần sau những ngày miệt mài học tập.

Mở đầu bài thơ, tác giả khắc họa bức tranh mùa hạ bằng những âm thanh quen thuộc:

“Cuốc gọi vào hè,
Cuốc gọi vào hè.
Rả rít mấy cành ve.”

Lời thơ như một tiếng vọng từ thiên nhiên, báo hiệu sự chuyển mình của thời tiết. Mùa hè đến, mang theo cái oi nồng khiến hoa cỏ cũng trở nên ủ ê, mệt mỏi:

“Trời ơi bức,
Hoa cỏ ủ ê.”

Cái nóng bức của mùa hè không chỉ tác động đến cảnh vật mà còn ảnh hưởng đến con người. Những ngày dài bên trang sách, nơi “phòng văn” chất đầy những suy tư, cũng trở nên nặng nề. Tác giả ví tâm hồn con người như bức tranh của vũ trụ, nơi mây gió tơi bời, cảnh sắc xoay vần theo quy luật tự nhiên:

“Xuân lại hè, mùa trời thay đổi.
Phòng văn (mỏi) mỏi nghiệp sách đèn.”

Trong sự luân chuyển của thời gian, con người cũng cần những khoảng lặng để tĩnh dưỡng tinh thần. Nghỉ hè không chỉ là sự giải lao mà còn là dịp để hòa mình vào thiên nhiên, để tìm về những miền đất xinh đẹp, nơi “bãi lục ngàn xanh” trải dài, nơi non nước thanh bình gợi lên cảm giác nhẹ nhõm và an yên:

“Thú nghỉ hè, bãi lục ngàn xanh.
Một vùng danh thắng,
Nước non đôi vẻ thanh thanh.”

Đông Hồ không chỉ tả cảnh mà còn gợi mở một lối sống: biết cân bằng giữa công việc và nghỉ ngơi, biết tận hưởng vẻ đẹp của đất trời để nuôi dưỡng tinh thần. Đó không chỉ là thông điệp cho riêng học trò mà còn cho bất kỳ ai đang lao động, học tập – rằng nghỉ ngơi không phải là ngừng lại, mà là để tiếp tục vững vàng hơn trên con đường phía trước.

Bài thơ khép lại bằng một hình ảnh rộng mở của thiên nhiên, như một lời mời gọi người đọc hãy rời khỏi những gánh nặng thường ngày, để thả hồn vào vẻ đẹp bất tận của đất trời, để khi trở lại, tâm hồn ta cũng trở nên trong trẻo như mùa hè, sẵn sàng đón nhận những thử thách mới.

*

Đông Hồ – Nhà thơ và người bảo tồn văn hóa dân tộc

Đông Hồ (1906-1969), tên thật Lâm Tấn Phác, là một nhà thơ, nhà giáo, nhà nghiên cứu văn học có tầm ảnh hưởng lớn đối với nền văn học Việt Nam. Sinh ra tại Hà Tiên, vùng đất giàu truyền thống văn hóa, ông sớm bộc lộ niềm say mê đối với quốc văn và quốc ngữ, từ đó dành trọn đời để nghiên cứu, giảng dạy và sáng tác bằng tiếng Việt.

Là thành viên của nhóm “Hà Tiên tứ tuyệt”, Đông Hồ không chỉ sáng tác thơ mà còn viết văn, ký, khảo cứu, góp phần quan trọng trong việc gìn giữ và phát huy văn hóa dân tộc. Ông từng sáng lập Trí Đức học xá, xuất bản tuần báo Sống, điều hành nhà xuất bản Bốn Phương và tạp chí Nhân Loại, với mục tiêu cổ vũ tinh thần dân tộc, đề cao giá trị tiếng Việt.

Thơ và văn của ông nhẹ nhàng, sâu sắc, giàu tình cảm, đi từ thể loại truyền thống đến hiện đại. Những tác phẩm tiêu biểu có thể kể đến Thơ Đông Hồ, Linh Phượng, Cô gái xuân, Hà Tiên thập cảnh… Bên cạnh đó, ông cũng được biết đến là người tiên phong trong việc phát triển thư pháp chữ Quốc ngữ.

Cuộc đời và sự nghiệp của Đông Hồ là minh chứng cho một tấm lòng tha thiết với văn hóa Việt Nam. Ông mất năm 1969 ngay trên bục giảng khi đang giảng bài thơ Trưng Nữ Vương, để lại một di sản văn học đáng trân trọng.

Viên Ngọc Quý