Đề bình cắm hoa lài và hoa hồng
Trắng ngà trong ngọc dạng hoa lài,
Thắm thắm hoa hồng kịp sánh vai.
Nhìn ngắm hoa thương hương sắc ấy,
Đẹp thơm chẳng giữ được ngày mai.
*
Hương Sắc Phù Du – Vẻ Đẹp Vĩnh Hằng
Có những vẻ đẹp thoảng qua trong khoảnh khắc nhưng lại để lại dư vị mãi mãi trong lòng người. Đông Hồ, với tâm hồn tinh tế và sâu sắc, đã mượn hình ảnh hoa lài và hoa hồng để gợi lên một triết lý nhân sinh vừa nhẹ nhàng, vừa xót xa trong bài thơ Đề bình cắm hoa lài và hoa hồng.
Trắng ngà trong ngọc dạng hoa lài,
Thắm thắm hoa hồng kịp sánh vai.
Hai loài hoa, hai sắc thái, hai vẻ đẹp song hành: nếu hoa lài tượng trưng cho sự thuần khiết với màu trắng tinh khôi như ngọc, thì hoa hồng lại rực rỡ, nồng nàn với sắc thắm kiêu sa. Đặt cạnh nhau trong cùng một bình hoa, chúng như đại diện cho hai nét đẹp của cuộc đời – sự thanh cao giản dị và sự quyến rũ rạng ngời.
Nhìn ngắm hoa thương hương sắc ấy,
Đẹp thơm chẳng giữ được ngày mai.
Câu thơ cuối khiến lòng người thoáng bâng khuâng. Hoa dù đẹp, dù thơm, nhưng cũng chẳng thể trường tồn. Hôm nay rực rỡ, nhưng ngày mai đã phai tàn. Đông Hồ không chỉ nói về số phận của những cánh hoa, mà còn nói về quy luật vô thường của cuộc đời. Dù là vẻ đẹp trong sáng hay kiêu sa, tất cả đều không tránh khỏi vòng quay khắc nghiệt của thời gian.
Nhưng phải chăng, chính vì sự mong manh ấy mà cái đẹp lại trở nên đáng quý? Nếu hoa không tàn, liệu ta có trân trọng từng khoảnh khắc khi chúng còn rực rỡ? Nếu cuộc đời không hữu hạn, liệu ta có sống trọn vẹn từng giây phút với những điều đẹp đẽ quanh mình?
Bài thơ của Đông Hồ, tuy ngắn gọn, nhưng gói trọn một triết lý sâu xa: cái đẹp không nằm ở sự vĩnh cửu, mà nằm ở chính khoảnh khắc nó tồn tại. Vậy nên, khi ngắm một cánh hoa, một nụ cười, hay một ánh mắt thân thương, hãy biết trân trọng – vì đó là những điều chỉ có trong hôm nay.
*
Đông Hồ – Nhà thơ và người bảo tồn văn hóa dân tộc
Đông Hồ (1906-1969), tên thật Lâm Tấn Phác, là một nhà thơ, nhà giáo, nhà nghiên cứu văn học có tầm ảnh hưởng lớn đối với nền văn học Việt Nam. Sinh ra tại Hà Tiên, vùng đất giàu truyền thống văn hóa, ông sớm bộc lộ niềm say mê đối với quốc văn và quốc ngữ, từ đó dành trọn đời để nghiên cứu, giảng dạy và sáng tác bằng tiếng Việt.
Là thành viên của nhóm “Hà Tiên tứ tuyệt”, Đông Hồ không chỉ sáng tác thơ mà còn viết văn, ký, khảo cứu, góp phần quan trọng trong việc gìn giữ và phát huy văn hóa dân tộc. Ông từng sáng lập Trí Đức học xá, xuất bản tuần báo Sống, điều hành nhà xuất bản Bốn Phương và tạp chí Nhân Loại, với mục tiêu cổ vũ tinh thần dân tộc, đề cao giá trị tiếng Việt.
Thơ và văn của ông nhẹ nhàng, sâu sắc, giàu tình cảm, đi từ thể loại truyền thống đến hiện đại. Những tác phẩm tiêu biểu có thể kể đến Thơ Đông Hồ, Linh Phượng, Cô gái xuân, Hà Tiên thập cảnh… Bên cạnh đó, ông cũng được biết đến là người tiên phong trong việc phát triển thư pháp chữ Quốc ngữ.
Cuộc đời và sự nghiệp của Đông Hồ là minh chứng cho một tấm lòng tha thiết với văn hóa Việt Nam. Ông mất năm 1969 ngay trên bục giảng khi đang giảng bài thơ Trưng Nữ Vương, để lại một di sản văn học đáng trân trọng.
Viên Ngọc Quý
