Những cánh thiếp Tết bài 1

Sương nắng mở lòng hoa
Sách mở thu trang diễm diễm
Hoa mở bốn mùa tươi
Sách mở vạn xuân đời
Vườn xuân nghìn cánh Thiên nhiên nở
Diễm diễm nghìn trang Chữ nghĩa cười
Ý ngát tình thơm lòng giấy mực
Tờ thơ xuân thắm gửi ai ai.

Tết năm Canh Dần 1950

Chùm thơ này tập hợp những bài thơ của Đông Hồ chúc Tết Yiễm Yiễm thư quán qua các năm, vốn không có đầu đề, được ông đăng trên Tạp chí Bách khoa số đặc biệt xuân Kỷ Hợi 1959 trong bài viết “Những cánh thiếp Tết”.

Bài thơ này, theo lời tác giả, vốn được mở đầu bằng “Mưa gió mở lòng hoa”, nhưng khi gửi đem in ở Yiễm Yiễm thư quán thì được ai đó có lẽ thấy không hợp lý đã sửa lại thành “Sương nắng…” và tác giả coi đó là một món duyên văn nợ chữ.

*

Những Cánh Thiếp Tết – Tấm Lòng Người Lưu Giữ Văn Chương

Tết đến, xuân về, đất trời bừng nở muôn sắc hoa, và lòng người cũng rộng mở đón một khởi đầu mới. Trong khoảnh khắc giao thoa ấy, Đông Hồ gửi đến đời những cánh thiếp thơm mùi mực mới, những câu chữ đượm hương xuân, như một lời chúc, một niềm hy vọng, một sự tri ân với văn chương.

Hoa nở, sách mở – Xuân về trong từng trang giấy

“Sương nắng mở lòng hoa
Sách mở thu trang diễm diễm”

Câu thơ mở đầu mang đến một hình ảnh hài hòa giữa thiên nhiên và trí tuệ. Cũng như nắng sương đánh thức những cánh hoa, làm chúng bừng nở khoe sắc, thì sách vở cũng mở ra những chân trời mới, những trang chữ lấp lánh ánh sáng tri thức.

Trong quan niệm của Đông Hồ, mùa xuân không chỉ là sự chuyển mình của đất trời mà còn là sự khởi đầu của tinh thần, của những giá trị văn hóa. Hoa nở theo bốn mùa, nhưng sách vở, chữ nghĩa, trí tuệ chính là mùa xuân vĩnh cửu của đời người.

Vườn xuân của trời đất và vườn xuân của tâm hồn

“Hoa mở bốn mùa tươi
Sách mở vạn xuân đời”

Thiên nhiên có bốn mùa, nhưng con người, nhờ có sách, nhờ có chữ nghĩa mà sống mãi trong những mùa xuân bất tận. Câu thơ vang lên như một lời khẳng định đầy kiêu hãnh: tri thức và văn chương chính là những giá trị bất diệt, đưa con người thoát khỏi vòng quay hữu hạn của thời gian.

Nếu hoa là biểu tượng của vẻ đẹp tự nhiên, thì sách là biểu tượng của tinh thần, của trí tuệ. Cả hai hòa quyện vào nhau, tạo thành một bức tranh xuân rực rỡ, trong đó con người không chỉ hưởng thụ mà còn sáng tạo, vun đắp cho những mùa xuân tiếp nối.

Cánh thiệp xuân – Lời gửi gắm từ tâm hồn thi nhân

“Vườn xuân nghìn cánh Thiên nhiên nở
Diễm diễm nghìn trang Chữ nghĩa cười”

Tết đến, người ta trao nhau những cánh thiệp với lời chúc an vui, hạnh phúc. Nhưng với Đông Hồ, thiệp xuân không chỉ là những mảnh giấy đơn thuần mà còn là nơi chữ nghĩa đâm chồi, nở hoa. Mỗi trang thơ là một cánh hoa xuân, mỗi câu chữ là một nụ cười, và cả bài thơ là một khu vườn chữ nghĩa đầy hương sắc.

Bằng hình ảnh “chữ nghĩa cười”, Đông Hồ nhân cách hóa văn chương, biến nó thành một người bạn tri âm, cùng ông chung vui trong ngày Tết. Phải chăng đó cũng chính là tinh thần của người làm thơ: mỗi câu chữ không chỉ để ngẫm nghĩ mà còn để sẻ chia, để mang đến niềm vui cho người đọc?

Lời thơ xuân thắm – Tri ân và hy vọng

“Ý ngát tình thơm lòng giấy mực
Tờ thơ xuân thắm gửi ai ai.”

Câu thơ kết như một lời chúc nhẹ nhàng mà sâu sắc. Xuân không chỉ đến từ hoa lá, mà còn từ những ý thơ ngọt ngào, từ tình cảm chân thành thấm đượm trong từng trang giấy. Đông Hồ không làm thơ chỉ để ngắm nhìn mà còn để trao tặng, để gửi gắm đến tất cả những ai yêu văn chương, yêu cái đẹp.

Những cánh thiệp Tết của ông không chỉ mang theo sắc xuân mà còn là sự tri ân với chữ nghĩa, với tri thức, với những người đã gắn bó cùng ông trong hành trình sáng tạo. Đó là một cái Tết không chỉ của thiên nhiên, mà còn của tâm hồn, của văn hóa, của những giá trị tinh thần vững bền.

Lời kết – Một mùa xuân bất tận trong lòng người

“Những cánh thiếp Tết” không chỉ là một bài thơ chúc xuân, mà còn là một tuyên ngôn về vẻ đẹp của chữ nghĩa, của tri thức. Đông Hồ đã khéo léo kết hợp thiên nhiên với văn chương, biến câu chữ thành những cánh hoa thơm, để mỗi khi xuân về, người ta không chỉ ngắm hoa ngoài trời mà còn tìm thấy mùa xuân trong những trang sách, trong những lời thơ thấm đượm tình người.

Tết Canh Dần 1950 đã trôi qua rất lâu, nhưng những lời thơ ấy vẫn còn đó, như một cánh thiệp xuân không bao giờ úa tàn, như một mùa xuân bất tận trong lòng những người yêu văn chương…

*

Đông Hồ – Nhà thơ và người bảo tồn văn hóa dân tộc

Đông Hồ (1906-1969), tên thật Lâm Tấn Phác, là một nhà thơ, nhà giáo, nhà nghiên cứu văn học có tầm ảnh hưởng lớn đối với nền văn học Việt Nam. Sinh ra tại Hà Tiên, vùng đất giàu truyền thống văn hóa, ông sớm bộc lộ niềm say mê đối với quốc văn và quốc ngữ, từ đó dành trọn đời để nghiên cứu, giảng dạy và sáng tác bằng tiếng Việt.

Là thành viên của nhóm “Hà Tiên tứ tuyệt”, Đông Hồ không chỉ sáng tác thơ mà còn viết văn, ký, khảo cứu, góp phần quan trọng trong việc gìn giữ và phát huy văn hóa dân tộc. Ông từng sáng lập Trí Đức học xá, xuất bản tuần báo Sống, điều hành nhà xuất bản Bốn Phương và tạp chí Nhân Loại, với mục tiêu cổ vũ tinh thần dân tộc, đề cao giá trị tiếng Việt.

Thơ và văn của ông nhẹ nhàng, sâu sắc, giàu tình cảm, đi từ thể loại truyền thống đến hiện đại. Những tác phẩm tiêu biểu có thể kể đến Thơ Đông Hồ, Linh Phượng, Cô gái xuân, Hà Tiên thập cảnh… Bên cạnh đó, ông cũng được biết đến là người tiên phong trong việc phát triển thư pháp chữ Quốc ngữ.

Cuộc đời và sự nghiệp của Đông Hồ là minh chứng cho một tấm lòng tha thiết với văn hóa Việt Nam. Ông mất năm 1969 ngay trên bục giảng khi đang giảng bài thơ Trưng Nữ Vương, để lại một di sản văn học đáng trân trọng.

Viên Ngọc Quý