Chiều

Tặng Nguyễn Khắc Hiếu

Hôm nay, trời nhẹ lên cao,
Tôi buồn không hiểu vì sao tôi buồn…
Lá hồng rơi lặng ngõ thuôn,
Sương trinh rơi kín từ nguồn yêu thương.
Phất phơ hồn của bông hường,
Trong hơi phiêu bạt còn vương máu hồng.
Nghe chừng gió nhớ qua sông,
E bên lau lách thuyền không vắng bờ.
– Không gian như có dây tơ,
Bước đi sẽ đứt, động hờ sẽ tiêu.
Êm êm chiều ngẩn ngơ chiều,
Lòng không sao cả, hiu hiu khẽ buồn…

Bài thơ này đã được nhạc sĩ Phạm Duy phổ nhạc thành bài hát Mộ khúc.

*

Chiều – Nỗi Buồn Mơ Hồ Giữa Không Gian Lặng Lẽ

Xuân Diệu – nhà thơ của những khát khao sống mãnh liệt – lại có lúc trầm lắng, buồn vời vợi như ánh chiều rơi. Chiều là một trong những bài thơ mang nỗi buồn không tên, một thứ cảm giác mông lung, chợt đến mà chẳng rõ vì sao. Đọc bài thơ, ta không khỏi chạnh lòng, như thể đang đứng giữa một buổi chiều êm đềm nhưng đầy cô tịch, lặng lẽ nhìn thời gian trôi qua trong sự mơ hồ của chính lòng mình.

Một nỗi buồn không tên, không lý do

“Hôm nay, trời nhẹ lên cao,
Tôi buồn không hiểu vì sao tôi buồn…”

Câu thơ mở đầu giản dị nhưng lại chạm vào đáy lòng của bao tâm hồn. Trời trong, nhẹ nhàng, không có gì bất thường, vậy mà lòng lại dâng lên một nỗi buồn khó lý giải. Đó không phải là nỗi buồn vì một chuyện cụ thể, mà là một tâm trạng mông lung, một sự trống rỗng từ sâu thẳm trong lòng.

Nỗi buồn này không ồn ào, không gào thét, mà chỉ âm thầm len lỏi, như cái cách mùa thu lặng lẽ rắc lá vàng xuống con ngõ nhỏ:

“Lá hồng rơi lặng ngõ thuôn,
Sương trinh rơi kín từ nguồn yêu thương.”

Lá rơi nhẹ nhàng, sương cũng buông xuống một cách lặng lẽ. Mọi thứ đều diễn ra trong sự tinh khôi, thanh sạch, nhưng lại khiến lòng người xao động.

Cái mong manh của không gian và lòng người

Bước vào những câu thơ tiếp theo, ta cảm nhận được sự mong manh đến cực độ của cảnh vật:

“Nghe chừng gió nhớ qua sông,
E bên lau lách thuyền không vắng bờ.”

Cơn gió cũng mang nỗi nhớ, dòng sông cũng dường như thấm đượm tâm trạng. Thuyền trôi mà không có người chèo, lau lách ven bờ cũng cô đơn như chính lòng người. Cảnh vật không chỉ là cảnh, mà đã trở thành tiếng vọng của tâm hồn.

Rồi, Xuân Diệu vẽ lên một không gian tưởng chừng như rất thực, nhưng lại như sợi tơ mỏng manh, chỉ cần một cử động nhẹ cũng có thể làm nó đứt lìa:

“Không gian như có dây tơ,
Bước đi sẽ đứt, động hờ sẽ tiêu.”

Đây là những câu thơ tuyệt đẹp, thể hiện rõ nỗi buồn mong manh mà sâu lắng. Cảnh vật như được bao trùm bởi một lớp sương khói, hư ảo đến mức một bước chân hay một cái chạm khẽ cũng có thể phá vỡ sự tĩnh lặng mong manh ấy.

Chiều – khoảnh khắc của sự lặng lẽ và cô đơn

Cuối cùng, bài thơ khép lại bằng một hình ảnh rất Xuân Diệu:

“Êm êm chiều ngẩn ngơ chiều,
Lòng không sao cả, hiu hiu khẽ buồn…”

Buổi chiều cứ thế trôi qua, êm đềm nhưng cũng đầy ngẩn ngơ. Không có một nỗi đau đớn rõ ràng, không có sự giằng xé dữ dội, chỉ là một chút “hiu hiu khẽ buồn”.

Đó chính là tâm trạng của những ngày ta không có gì để buồn, nhưng cũng chẳng thể vui. Một nỗi buồn rất nhẹ, nhưng lại sâu đến mức không biết phải đặt tên là gì.

Thông điệp của bài thơ

Chiều không phải là một bài thơ kể chuyện, cũng không phải là một lời than vãn. Đó là một trạng thái tâm hồn – một thứ cảm giác ai cũng từng trải qua. Nó giống như một buổi chiều ngồi lặng yên, nhìn trời trong xanh nhưng lòng lại vướng một nỗi gì đó không rõ ràng.

Xuân Diệu đã khéo léo dùng cảnh để diễn tả tâm trạng, dùng những hình ảnh mong manh để thể hiện sự cô đơn. Và bài thơ, dù không nói ra một thông điệp cụ thể, nhưng lại khiến ta nhận ra: có những nỗi buồn không cần lý do, chỉ đơn giản là lòng người tự nhiên mà thế.

Có lẽ, đôi khi, buồn một chút cũng là cách để ta lắng nghe chính mình, để rồi lại tiếp tục bước đi trên con đường dài phía trước.

*

Xuân Diệu – “Ông hoàng thơ tình” của văn học Việt Nam

Xuân Diệu (1916–1985), tên khai sinh là Ngô Xuân Diệu, là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của nền văn học hiện đại Việt Nam. Với phong cách sáng tác độc đáo, giàu cảm xúc và khát vọng yêu đời mãnh liệt, ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bao thế hệ độc giả.

Sinh ra tại Hà Tĩnh nhưng lớn lên ở Quy Nhơn, Bình Định, Xuân Diệu sớm bộc lộ niềm đam mê văn chương. Ông là gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới, mang đến một luồng sinh khí mới cho thi ca Việt Nam. Những tác phẩm như Thơ thơ (1938) hay Gửi hương cho gió (1945) thể hiện rõ nét giọng điệu sôi nổi, táo bạo, chan chứa tình yêu và khát khao tận hưởng vẻ đẹp cuộc sống.

Sau năm 1945, Xuân Diệu chuyển hướng sáng tác, hòa mình vào dòng chảy cách mạng, ca ngợi quê hương, đất nước và con người lao động. Dù ở giai đoạn nào, thơ ông vẫn giữ nguyên vẹn sự say mê và rung động sâu sắc. Những tác phẩm như Riêng chung (1960) hay Hai đợt sóng (1967) tiếp tục khẳng định vị trí của ông trên thi đàn.

Không chỉ là nhà thơ, Xuân Diệu còn là nhà văn, nhà phê bình có ảnh hưởng lớn. Năm 1996, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật, ghi nhận những đóng góp to lớn của mình.

Xuân Diệu vẫn mãi là biểu tượng của thơ tình Việt Nam, là tiếng nói tha thiết của một tâm hồn luôn khát khao yêu và sống trọn vẹn từng khoảnh khắc:

“Hãy tận hưởng ngày giờ đang thở,
Và yêu đời, hãy sống mạnh hơn tôi.”

Viên Ngọc Quý