Có những bài thơ…

Hãy ngó sâu vào tận mắt anh,
Đọc bài thơ mới chưa làm thành;
Lòng anh rạo rực không duyên cớ
Khi nắng chiều tơ giỡn với cành.

Nghiêng đầu bên trái, hãy kề nghe
Những ngón tay thần sẽ vuốt ve
Cho điệu lòng anh thêm ấm dịu;
Sờ xem: ngực nóng khúc đê mê.

Tuy thế, bài thơ sẽ dở dang
Vì lời không đủ vẻ huy hoàng:
Vần không phải ngọc rung muôn ánh;
Nhịp thiếu êm đềm, tiếng thiếu vang.

Hãy biết rằng anh đương say thơ,
– Người thì say rượu, kẻ say mơ –
Thế thôi. Anh nói làm sao được?
Anh ngẩng đầu cao đợi gió hờ…

Có những bài thơ rất thắm tươi
Nhưng mà chỉ nở giữa lòng người,
Chớ mong hái được loài hoa ấy!
Tay nhẹ làm hoa cũng rã rời.

*

Những Vần Thơ Chỉ Nở Giữa Lòng Người

Có những bài thơ không bao giờ được viết ra, không bao giờ hiện hữu trên trang giấy, nhưng vẫn sống mãnh liệt trong tâm hồn người thi sĩ. Có những bài thơ… của Xuân Diệu là lời bộc bạch chân thành về những xúc cảm rạo rực, những rung động tưởng chừng như đã thành hình nhưng rồi lại tan biến, như những bông hoa chỉ có thể nở trong lòng, không thể hái mang đi.

Khi cảm xúc không thể thành lời

Xuân Diệu mở đầu bài thơ bằng lời mời gọi đầy tha thiết:

“Hãy ngó sâu vào tận mắt anh,
Đọc bài thơ mới chưa làm thành;”

Không phải bằng giấy mực, mà bằng ánh mắt, bằng sự đồng cảm của tâm hồn, người đọc phải tìm đến bài thơ ấy. Nhà thơ như muốn nói rằng có những cảm xúc không thể diễn đạt bằng câu chữ, bởi nó quá tinh tế, quá mong manh.

“Lòng anh rạo rực không duyên cớ
Khi nắng chiều tơ giỡn với cành.”

Chỉ một tia nắng chiều, một làn gió thoảng cũng đủ khiến lòng nhà thơ xao động. Nhưng cảm xúc ấy không có duyên cớ cụ thể, nó là một niềm hứng khởi bất chợt, không thể định nghĩa hay ràng buộc.

Những rung động tinh tế trong lòng thi nhân

Nhà thơ không chỉ cảm nhận bằng đôi mắt mà còn bằng mọi giác quan:

“Nghiêng đầu bên trái, hãy kề nghe
Những ngón tay thần sẽ vuốt ve
Cho điệu lòng anh thêm ấm dịu;
Sờ xem: ngực nóng khúc đê mê.”

Đây là những khoảnh khắc của sự thăng hoa, khi thi nhân như đang ở trong một trạng thái say sưa, đắm chìm trong thế giới cảm xúc của chính mình. Nhưng chính tại khoảnh khắc ấy, ông cũng nhận ra một nghịch lý:

“Tuy thế, bài thơ sẽ dở dang
Vì lời không đủ vẻ huy hoàng:”

Dù tâm hồn có tràn đầy cảm xúc đến đâu, nhưng khi đặt bút xuống, câu chữ lại trở nên bất lực. Vần thơ không thể nào tỏa sáng như ánh ngọc, nhịp điệu không đủ êm đềm, âm thanh không đủ vang vọng.

Sự bất lực của ngôn ngữ và vẻ đẹp mong manh của thơ

“Hãy biết rằng anh đương say thơ,

– Người thì say rượu, kẻ say mơ –
Thế thôi. Anh nói làm sao được?
Anh ngẩng đầu cao đợi gió hờ…”

Xuân Diệu tự nhận mình là kẻ “say thơ” một sự say mê không cần lý do, không cần mục đích. Nhưng chính vì quá say mê, ông lại thấy khó khăn trong việc diễn đạt. Ngôn từ có giới hạn, trong khi cảm xúc thì vô biên.

Khổ thơ cuối cùng là một trong những câu thơ đẹp và sâu sắc nhất về nghệ thuật thi ca:

“Có những bài thơ rất thắm tươi
Nhưng mà chỉ nở giữa lòng người,
Chớ mong hái được loài hoa ấy!
Tay nhẹ làm hoa cũng rã rời.”

Có những bài thơ chỉ là những cánh hoa nở trong tâm tưởng, rực rỡ nhưng vô hình. Nếu cố gắng hái chúng, nghĩa là biến chúng thành câu chữ cụ thể, chúng sẽ mất đi vẻ đẹp thuần khiết ban đầu. Đó là bi kịch của thi ca: có những vẻ đẹp chỉ tồn tại trong khoảnh khắc cảm nhận, nhưng không thể nào lưu giữ trọn vẹn qua ngôn từ.

Lời nhắn gửi của Xuân Diệu

Bài thơ không chỉ nói về nỗi niềm của một thi sĩ mà còn là một triết lý sâu sắc về nghệ thuật và cảm xúc. Có những điều đẹp đẽ trong cuộc sống chỉ có thể cảm nhận bằng tâm hồn, chứ không thể diễn đạt bằng ngôn ngữ. Xuân Diệu như muốn nhắc nhở ta rằng đôi khi, vẻ đẹp lớn nhất không nằm ở những gì ta có thể nắm bắt, mà ở những gì ta có thể cảm nhận những cánh hoa mong manh của cảm xúc, chỉ nở trong lòng người.

*

Xuân Diệu – “Ông hoàng thơ tình” của văn học Việt Nam

Xuân Diệu (1916–1985), tên khai sinh là Ngô Xuân Diệu, là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của nền văn học hiện đại Việt Nam. Với phong cách sáng tác độc đáo, giàu cảm xúc và khát vọng yêu đời mãnh liệt, ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bao thế hệ độc giả.

Sinh ra tại Hà Tĩnh nhưng lớn lên ở Quy Nhơn, Bình Định, Xuân Diệu sớm bộc lộ niềm đam mê văn chương. Ông là gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới, mang đến một luồng sinh khí mới cho thi ca Việt Nam. Những tác phẩm như Thơ thơ (1938) hay Gửi hương cho gió (1945) thể hiện rõ nét giọng điệu sôi nổi, táo bạo, chan chứa tình yêu và khát khao tận hưởng vẻ đẹp cuộc sống.

Sau năm 1945, Xuân Diệu chuyển hướng sáng tác, hòa mình vào dòng chảy cách mạng, ca ngợi quê hương, đất nước và con người lao động. Dù ở giai đoạn nào, thơ ông vẫn giữ nguyên vẹn sự say mê và rung động sâu sắc. Những tác phẩm như Riêng chung (1960) hay Hai đợt sóng (1967) tiếp tục khẳng định vị trí của ông trên thi đàn.

Không chỉ là nhà thơ, Xuân Diệu còn là nhà văn, nhà phê bình có ảnh hưởng lớn. Năm 1996, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật, ghi nhận những đóng góp to lớn của mình.

Xuân Diệu vẫn mãi là biểu tượng của thơ tình Việt Nam, là tiếng nói tha thiết của một tâm hồn luôn khát khao yêu và sống trọn vẹn từng khoảnh khắc:

“Hãy tận hưởng ngày giờ đang thở,
Và yêu đời, hãy sống mạnh hơn tôi.”

Viên Ngọc Quý