Đề từ

Vì em, thơ tạo nên lời,
Lại vì em, giữa đêm ngồi chép thơ,
Nâng niu như cậu học trò
Lòng son non trắng, thơm tho tâm tình.

Tuy là thơ tặng em anh
Nhưng chung một cội với tình người ta.
Ước muôn đôi lứa gần xa
Ngày xuân hái lộc cùng hoa trong này.

Tết Nhâm Dần 62

*

“Đề từ” – Lời thơ cho em, cho đời

Có những bài thơ được viết ra từ lòng yêu thương dành riêng cho một người, nhưng khi vang lên, lại chạm đến trái tim của biết bao người khác. “Đề từ” của Xuân Diệu là một bài thơ như thế – một bài thơ tuy giản dị, ngắn gọn, nhưng lại mang trong mình một tình cảm sâu sắc, vừa riêng tư, vừa rộng lớn, vừa là lời tặng cho một người, vừa là lời chúc cho muôn người.

Tình thơ – Tình người

Ngay từ những câu đầu, Xuân Diệu đã mở ra một không gian tràn đầy yêu thương:

“Vì em, thơ tạo nên lời,
Lại vì em, giữa đêm ngồi chép thơ.”

“Em” ở đây có thể là một người cụ thể, nhưng cũng có thể là biểu tượng của tình yêu, của những điều đẹp đẽ nhất trong cuộc sống. Vì em, nhà thơ không quản ngại thời gian, ngồi chép lại từng vần thơ giữa đêm khuya. Đó không chỉ là sự trân trọng dành cho người nhận, mà còn là sự nâng niu với chính những cảm xúc của mình.

Sự nâng niu ấy được Xuân Diệu ví như “cậu học trò”, với “lòng son non trắng”. Hình ảnh này gợi lên một sự hồn nhiên, chân thành, trong sáng – như một trái tim còn nguyên vẹn những rung động đầu tiên, như một nét chữ viết cẩn thận trên trang giấy trắng.

Từ tình riêng đến tình chung

Nếu câu thơ đầu là một lời tặng dành riêng cho “em”, thì những câu sau lại mở rộng ra một tình cảm lớn lao hơn:

“Tuy là thơ tặng em anh
Nhưng chung một cội với tình người ta.”

Tình yêu dành cho một người không bao giờ tách rời khỏi tình yêu cuộc đời. Tình cảm mà Xuân Diệu gửi gắm vào thơ không chỉ là cảm xúc riêng tư, mà còn hòa vào dòng chảy chung của nhân loại.

Và vì thế, lời chúc đầu xuân mà Xuân Diệu dành cho “em” cũng trở thành lời chúc cho muôn người:

“Ước muôn đôi lứa gần xa
Ngày xuân hái lộc cùng hoa trong này.”

Ngày xuân là mùa của đoàn tụ, của yêu thương, của những khởi đầu mới. Nhà thơ không chỉ mong hạnh phúc cho riêng mình hay riêng một ai, mà mong cho tất cả những đôi lứa yêu nhau đều được bên nhau, cùng hái lộc xuân, cùng đón nhận những điều đẹp đẽ trong cuộc đời.

Lời chúc xuân – Lời nhắn gửi vượt thời gian

“Đề từ” được Xuân Diệu viết vào dịp Tết Nhâm Dần 1962, nhưng đến hôm nay, vẫn giữ nguyên giá trị của nó. Đó không chỉ là một bài thơ tình, mà còn là một lời chúc, một lời nhắn nhủ: hãy biết trân trọng tình yêu, hãy biết nâng niu những cảm xúc chân thành, và hãy mở rộng trái tim mình để đón nhận niềm vui, hạnh phúc của cuộc đời.

Dù thời gian có trôi qua, dù cuộc sống có nhiều đổi thay, thì những điều đẹp đẽ mà Xuân Diệu gửi gắm trong bài thơ này vẫn còn mãi – như một ngọn lửa ấm áp sưởi lòng người trong mỗi độ xuân về.

*

Xuân Diệu – “Ông hoàng thơ tình” của văn học Việt Nam

Xuân Diệu (1916–1985), tên khai sinh là Ngô Xuân Diệu, là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của nền văn học hiện đại Việt Nam. Với phong cách sáng tác độc đáo, giàu cảm xúc và khát vọng yêu đời mãnh liệt, ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bao thế hệ độc giả.

Sinh ra tại Hà Tĩnh nhưng lớn lên ở Quy Nhơn, Bình Định, Xuân Diệu sớm bộc lộ niềm đam mê văn chương. Ông là gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới, mang đến một luồng sinh khí mới cho thi ca Việt Nam. Những tác phẩm như Thơ thơ (1938) hay Gửi hương cho gió (1945) thể hiện rõ nét giọng điệu sôi nổi, táo bạo, chan chứa tình yêu và khát khao tận hưởng vẻ đẹp cuộc sống.

Sau năm 1945, Xuân Diệu chuyển hướng sáng tác, hòa mình vào dòng chảy cách mạng, ca ngợi quê hương, đất nước và con người lao động. Dù ở giai đoạn nào, thơ ông vẫn giữ nguyên vẹn sự say mê và rung động sâu sắc. Những tác phẩm như Riêng chung (1960) hay Hai đợt sóng (1967) tiếp tục khẳng định vị trí của ông trên thi đàn.

Không chỉ là nhà thơ, Xuân Diệu còn là nhà văn, nhà phê bình có ảnh hưởng lớn. Năm 1996, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật, ghi nhận những đóng góp to lớn của mình.

Xuân Diệu vẫn mãi là biểu tượng của thơ tình Việt Nam, là tiếng nói tha thiết của một tâm hồn luôn khát khao yêu và sống trọn vẹn từng khoảnh khắc:

“Hãy tận hưởng ngày giờ đang thở,
Và yêu đời, hãy sống mạnh hơn tôi.”

Viên Ngọc Quý