Không đề

Tôi nhận cái này đã từ lâu
Bây giờ nó tới, dẫu hơi mau
Đã không tránh khỏi, thì tôi tiếp
Một cách đau thương, nhưng ngẩng đầu…

Ai có thích gì đi mãi mãi
Vô trong cái cõi chẳng mô tê
Một khi cập bến vào vô tận
Thì đến vô biên chẳng trở về.

Tuy vậy, tôi đã sống hết mình
Suốt đời không một phút coi khinh
Tôi coi trọng nhất khi làm việc
Hoạ có thua khi sống với tình.

Cái quả cam này đà vắt hết
Hiến cho non nước, hiến đời thân
Tuy không biết đến bao giờ kiệt
Nhưng dẫu sao thì cũng phải dừng.

Xin hãy cho tôi được giã từ –
Vẫy chào cõi thực để vào hư.
Trong hơi thở cuối dâng trời đất
Cũng vẫn si tình đến ngất ngư.

1 giờ 30 khuya 27, 28-6-1980

*
“Không đề” – Lời giã biệt kiêu hãnh của Xuân Diệu

Có những bài thơ không cần tựa đề, bởi từng câu chữ đã là một tiếng lòng tự thân vang vọng. Không đề của Xuân Diệu là một bài thơ như thế – một lời từ biệt đầy kiêu hãnh, một dấu chấm lặng lẽ nhưng không bi lụy, và hơn hết, là sự khẳng định của một tâm hồn đã cháy hết mình vì tình yêu và cuộc sống.

Chấp nhận cái không thể tránh khỏi

“Tôi nhận cái này đã từ lâu
Bây giờ nó tới, dẫu hơi mau
Đã không tránh khỏi, thì tôi tiếp
Một cách đau thương, nhưng ngẩng đầu…”

Cái chết – điều mà con người ai cũng phải đối diện, đã được Xuân Diệu nhìn nhận như một điều tất yếu. Ông không né tránh, không trốn chạy, mà sẵn sàng đối diện với nó bằng một tư thế ngẩng cao đầu. Ở đây, ta không thấy một Xuân Diệu hoảng hốt hay bi thương, mà là một Xuân Diệu bình thản, chấp nhận sự hữu hạn của đời người như một quy luật tự nhiên.

Thế nhưng, dù bình thản, ông vẫn không thể giấu đi nỗi đau xót. Cái chết đến “hơi mau” – phải chăng vẫn còn những tiếc nuối? Nhưng nếu không thể tránh khỏi, ông sẽ “tiếp” nó, bằng một thái độ của kẻ đã sống hết mình và không gì phải hối hận.

Hành trình không có ngày trở lại

“Ai có thích gì đi mãi mãi
Vô trong cái cõi chẳng mô tê
Một khi cập bến vào vô tận
Thì đến vô biên chẳng trở về.”

Cái chết, trong thơ Xuân Diệu, không còn là một khái niệm mơ hồ mà trở nên cụ thể như một chuyến đi không vé khứ hồi. Chuyến đi ấy đưa con người vào một nơi “vô tận”, nơi không còn bóng dáng của thế giới quen thuộc. Ông ý thức rất rõ rằng, một khi đã bước qua ranh giới ấy, sẽ không có ngày trở lại.

Nhưng điều đáng nói ở đây, không phải là nỗi sợ hãi trước cái chết, mà là sự nhìn nhận nó như một điều tất yếu. Xuân Diệu không bi lụy, cũng không cố níu kéo, chỉ đơn giản thừa nhận rằng đây là hành trình một chiều mà ai cũng phải đi qua.

Sống hết mình, không hoài phí

“Tuy vậy, tôi đã sống hết mình
Suốt đời không một phút coi khinh
Tôi coi trọng nhất khi làm việc
Hoạ có thua khi sống với tình.”

Nếu có điều gì khiến Xuân Diệu tự hào, đó chính là ông đã không sống hoài, sống phí. Suốt cả cuộc đời, ông đã làm việc, đã sáng tạo, đã cống hiến bằng tất cả đam mê. Ông trân trọng từng khoảnh khắc của đời mình, từng giây phút lao động và yêu thương.

Câu thơ cuối của khổ này lại là một nét rất Xuân Diệu: “Hoạ có thua khi sống với tình.” Tình yêu – thứ mà ông từng tôn thờ, đắm say, cũng có lúc khiến ông trở nên yếu đuối, nhưng chưa bao giờ khiến ông hối tiếc.

Sự hiến dâng trọn vẹn

“Cái quả cam này đà vắt hết
Hiến cho non nước, hiến đời thân
Tuy không biết đến bao giờ kiệt
Nhưng dẫu sao thì cũng phải dừng.”

Xuân Diệu ví mình như một “quả cam” đã bị vắt đến giọt cuối cùng. Một hình ảnh giản dị nhưng đầy ám ảnh. Cả cuộc đời, ông đã hiến dâng cho văn chương, cho đất nước, cho cuộc đời. Dù bản thân chưa kiệt sức hoàn toàn, nhưng quy luật tự nhiên không cho phép ông tiếp tục. Và thế là, ông dừng lại.

Không bi lụy, không phản kháng, chỉ đơn giản là chấp nhận. Nhưng trong sự chấp nhận ấy vẫn phảng phất một nỗi tiếc nuối: phải chi có thêm thời gian, phải chi có thêm cơ hội để tiếp tục hiến dâng…

Lời giã từ của một trái tim si tình

“Xin hãy cho tôi được giã từ –
Vẫy chào cõi thực để vào hư.
Trong hơi thở cuối dâng trời đất
Cũng vẫn si tình đến ngất ngư.”

Xuân Diệu không chỉ giã biệt cuộc sống, mà còn giã biệt “cõi thực” để bước vào cõi “hư” – một thế giới không còn hình hài cụ thể, không còn những điều ông đã từng gắn bó.

Nhưng điều đặc biệt nhất chính là câu thơ cuối: “Cũng vẫn si tình đến ngất ngư.” Ngay cả trong hơi thở cuối cùng, ông vẫn còn yêu, vẫn còn si mê cuộc sống này. Cái chết không làm nguội lạnh trái tim thi sĩ, mà ngược lại, càng làm cho nó trở nên mãnh liệt hơn bao giờ hết.

Thông điệp: Hãy sống hết mình để không phải hối tiếc

Không đề không chỉ là một bài thơ giã từ, mà còn là một tuyên ngôn sống. Xuân Diệu đã nhắn nhủ đến những người còn ở lại rằng: hãy sống hết mình, hãy yêu hết mình, hãy làm việc bằng tất cả nhiệt huyết, để khi đối diện với cái chết, ta có thể ngẩng cao đầu mà không phải hối tiếc.

Và trên hết, dù có ra đi, nhưng tình yêu vẫn ở lại. Một trái tim yêu cuộc đời mãnh liệt như Xuân Diệu, dẫu có bước vào cõi hư vô, vẫn không thể tắt đi ngọn lửa si tình của mình.

*

Xuân Diệu – “Ông hoàng thơ tình” của văn học Việt Nam

Xuân Diệu (1916–1985), tên khai sinh là Ngô Xuân Diệu, là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của nền văn học hiện đại Việt Nam. Với phong cách sáng tác độc đáo, giàu cảm xúc và khát vọng yêu đời mãnh liệt, ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bao thế hệ độc giả.

Sinh ra tại Hà Tĩnh nhưng lớn lên ở Quy Nhơn, Bình Định, Xuân Diệu sớm bộc lộ niềm đam mê văn chương. Ông là gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới, mang đến một luồng sinh khí mới cho thi ca Việt Nam. Những tác phẩm như Thơ thơ (1938) hay Gửi hương cho gió (1945) thể hiện rõ nét giọng điệu sôi nổi, táo bạo, chan chứa tình yêu và khát khao tận hưởng vẻ đẹp cuộc sống.

Sau năm 1945, Xuân Diệu chuyển hướng sáng tác, hòa mình vào dòng chảy cách mạng, ca ngợi quê hương, đất nước và con người lao động. Dù ở giai đoạn nào, thơ ông vẫn giữ nguyên vẹn sự say mê và rung động sâu sắc. Những tác phẩm như Riêng chung (1960) hay Hai đợt sóng (1967) tiếp tục khẳng định vị trí của ông trên thi đàn.

Không chỉ là nhà thơ, Xuân Diệu còn là nhà văn, nhà phê bình có ảnh hưởng lớn. Năm 1996, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật, ghi nhận những đóng góp to lớn của mình.

Xuân Diệu vẫn mãi là biểu tượng của thơ tình Việt Nam, là tiếng nói tha thiết của một tâm hồn luôn khát khao yêu và sống trọn vẹn từng khoảnh khắc:

“Hãy tận hưởng ngày giờ đang thở,
Và yêu đời, hãy sống mạnh hơn tôi.”

Viên Ngọc Quý