Ngọc tặng

Ngọc tuyệt vời anh trao cho em,
Mười năm em có giở ra xem?
Sắc trời hôm ấy, hoa hôm ấy,
Rừng mới tan sương, trúc rủ rèm.

Bên Quán Ông Già, ngọc gửi em
Mười năm em có giở ra xem?
Áo em xanh biếc, mây xanh biếc,
Tay đã chia rồi lại níu thêm.

Trong tim, trong mắt ngọc vô hình,
Hơn cả lưu li ngọc hữu hình.
Một ánh ngân dài hơn tiếng nói,
Muôn vàn im lặng ngọc làm thinh.

Từ em biên giới bặt mười năm,
Ngọc ấy thường anh vẫn dở thăm.
Đông lạnh ấp iu nhờ ngọc ấm,
Đêm đen, ngọc lại sáng như rằm.

Mười năm in mãi áo xanh em,
Nay gặp nhau trên mấy bậc thềm,
Ngọc Quán Ông Già, bên trúc rủ,
Mười năm em có giở ra xem?

1960

*

Ngọc của thời gian và ký ức

Có những món quà không phai theo năm tháng, không mất đi dù thời gian trôi. Chúng không chỉ đơn thuần là vật chất, mà còn là kỷ niệm, là tình cảm lặng lẽ tồn tại trong sâu thẳm tâm hồn. Bài thơ Ngọc tặng của Xuân Diệu là một khúc hát nhẹ nhàng nhưng day dứt về sự chờ đợi, về một món quà quý giá mà tình yêu để lại, về một mảnh ký ức được gói ghém trong thời gian, chỉ chờ một lần được mở ra.

Ngọc – kỷ niệm của tình yêu

Ngay từ những câu thơ đầu tiên, Xuân Diệu đã khắc họa hình ảnh của một món quà – một viên ngọc được trao đi với tất cả chân thành:

“Ngọc tuyệt vời anh trao cho em,
Mười năm em có giở ra xem?”

Viên ngọc ấy không đơn thuần chỉ là một báu vật hữu hình, mà còn là ẩn dụ cho một tình yêu đã từng rực rỡ, một kỷ niệm đẹp được trao gửi. Suốt mười năm, người nhận có còn nhớ đến món quà ấy không? Có từng mở nó ra, từng để lòng mình một lần nữa chạm vào những xúc cảm của ngày xưa?

Hình ảnh thiên nhiên trong ký ức ấy hiện lên đầy thơ mộng:

“Sắc trời hôm ấy, hoa hôm ấy,
Rừng mới tan sương, trúc rủ rèm.”

Mọi thứ vẫn còn nguyên vẹn trong ký ức người trao, như một bức tranh mà thời gian không thể phai mờ. Nhưng còn người nhận thì sao? Liệu có còn nhớ đến buổi trao tặng ấy hay không?

Ngọc trong lòng – thứ ngọc vô hình quý giá nhất

Điều đặc biệt trong bài thơ này là Xuân Diệu không chỉ nói về một viên ngọc hữu hình mà còn nhấn mạnh đến một thứ ngọc vô hình:

“Trong tim, trong mắt ngọc vô hình,
Hơn cả lưu li ngọc hữu hình.”

Ngọc vô hình ấy chính là kỷ niệm, là những xúc cảm đã khắc sâu vào tâm hồn. Một ánh mắt nhìn nhau, một khoảnh khắc lặng im, một bàn tay chưa kịp nắm chặt – tất cả đều là những viên ngọc vô giá, còn quý hơn bất kỳ món quà nào trên thế gian.

“Một ánh ngân dài hơn tiếng nói,
Muôn vàn im lặng ngọc làm thinh.”

Tình yêu đôi khi không cần đến lời nói, mà chỉ cần một cái nhìn, một sự im lặng cũng đủ để truyền tải tất cả. Và chính những điều chưa kịp nói, những khoảng lặng giữa hai con người, lại trở thành viên ngọc tinh khiết nhất, lấp lánh suốt cả cuộc đời.

Thời gian trôi nhưng ngọc vẫn còn đó

Dù đã mười năm trôi qua, người tặng vẫn luôn trân quý viên ngọc ấy:

“Từ em biên giới bặt mười năm,
Ngọc ấy thường anh vẫn dở thăm.”

Dẫu xa cách, dẫu thời gian đã nhuộm màu kỷ niệm, viên ngọc ấy vẫn được gìn giữ trong lòng. Khi lạnh lẽo, người trao ngọc tự sưởi ấm bằng kỷ niệm, khi đêm tối, viên ngọc ấy lại rực sáng như trăng rằm.

“Đông lạnh ấp iu nhờ ngọc ấm,
Đêm đen, ngọc lại sáng như rằm.”

Hình ảnh ngọc tỏa sáng trong đêm tối chính là biểu tượng cho sự bất diệt của tình yêu, của những điều đẹp đẽ mà thời gian không thể xóa nhòa. Người trao ngọc vẫn còn giữ gìn nó, nhưng người nhận có còn nhớ đến không?

Câu hỏi không lời đáp

Bài thơ kết thúc bằng sự gặp gỡ sau mười năm xa cách, nhưng vẫn là một câu hỏi khắc khoải:

“Mười năm in mãi áo xanh em,
Nay gặp nhau trên mấy bậc thềm,
Ngọc Quán Ông Già, bên trúc rủ,
Mười năm em có giở ra xem?”

Người tặng vẫn còn giữ vẹn nguyên ký ức, vẫn nhớ từng chi tiết, từng màu áo, từng khung cảnh. Nhưng liệu người nhận có từng mở viên ngọc ấy ra một lần, có từng hoài niệm về một tình cảm đã qua? Câu hỏi này không có lời đáp, bởi đôi khi trong cuộc sống, có những điều chỉ được lưu giữ ở một phía.

Lời nhắn gửi từ bài thơ

Ngọc tặng không chỉ là một bài thơ về tình yêu mà còn là một bài thơ về ký ức, về những điều ta đã trao đi và những điều ta mong mỏi được trân trọng. Xuân Diệu đã vẽ nên một bức tranh đầy xúc cảm về sự chờ đợi và hy vọng, về sự vĩnh cửu của những điều chân thành.

Có những món quà không cần được mở ra mới tỏa sáng, nhưng cũng có những điều dù được nâng niu đến đâu cũng có thể bị lãng quên theo năm tháng. Câu hỏi cuối bài thơ không chỉ dành cho người nhận ngọc mà còn dành cho tất cả chúng ta: Trong đời, có bao nhiêu kỷ niệm, bao nhiêu tình cảm ta đã từng nhận mà chưa một lần trân trọng, chưa một lần “giở ra xem”?

*

Xuân Diệu – “Ông hoàng thơ tình” của văn học Việt Nam

Xuân Diệu (1916–1985), tên khai sinh là Ngô Xuân Diệu, là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của nền văn học hiện đại Việt Nam. Với phong cách sáng tác độc đáo, giàu cảm xúc và khát vọng yêu đời mãnh liệt, ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bao thế hệ độc giả.

Sinh ra tại Hà Tĩnh nhưng lớn lên ở Quy Nhơn, Bình Định, Xuân Diệu sớm bộc lộ niềm đam mê văn chương. Ông là gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới, mang đến một luồng sinh khí mới cho thi ca Việt Nam. Những tác phẩm như Thơ thơ (1938) hay Gửi hương cho gió (1945) thể hiện rõ nét giọng điệu sôi nổi, táo bạo, chan chứa tình yêu và khát khao tận hưởng vẻ đẹp cuộc sống.

Sau năm 1945, Xuân Diệu chuyển hướng sáng tác, hòa mình vào dòng chảy cách mạng, ca ngợi quê hương, đất nước và con người lao động. Dù ở giai đoạn nào, thơ ông vẫn giữ nguyên vẹn sự say mê và rung động sâu sắc. Những tác phẩm như Riêng chung (1960) hay Hai đợt sóng (1967) tiếp tục khẳng định vị trí của ông trên thi đàn.

Không chỉ là nhà thơ, Xuân Diệu còn là nhà văn, nhà phê bình có ảnh hưởng lớn. Năm 1996, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật, ghi nhận những đóng góp to lớn của mình.

Xuân Diệu vẫn mãi là biểu tượng của thơ tình Việt Nam, là tiếng nói tha thiết của một tâm hồn luôn khát khao yêu và sống trọn vẹn từng khoảnh khắc:

“Hãy tận hưởng ngày giờ đang thở,
Và yêu đời, hãy sống mạnh hơn tôi.”

Viên Ngọc Quý