Tiếng vàng

Đêm trong động một tiếng vàng,
Tiếng nghe êm ái, lắng càng dịu trong.
Tiếng đưa hoà dịu vào không,
Như rơi giọt bạc nằm trong da trời.
Lung linh xoay giọt lệ cười,
Vuốt ve man mác như lời nước xanh,
Ấy là tiếng sao lanh lảnh nói,
Hạt bóng trăng soi dọi đồng bằng;
Sương đi còn một giọt ngừng,
Mưa trời thu đọng trên từng biếc cao
Gió qua lại rì rào năm cánh,
Lụa phất phơ kêu ánh sao vàng.
Vừng xa sông suối nói năng,
Non vui vẻ dạ, rừng hăm hở lòng;
Chim yên trong lá mơ mòng,
Sóng ngoài khơi dợn như tròng mắt êm,
Năm canh giữ thức hồn đêm;
Khách đời ngửa mặt nhìn xem hướng đường.
Vòm ngọc bạc tráng gương xa tắp,
Giọng sao vàng ăm ắp thanh thiên!…

1940

*

Tiếng Vàng – Thanh Âm Của Thiên Nhiên Và Tâm Hồn

Trong kho tàng thi ca Xuân Diệu, ta thường bắt gặp những vần thơ sôi nổi, tha thiết và đầy nhiệt huyết. Nhưng bên cạnh đó, cũng có những bài thơ như “Tiếng vàng”, nơi nhà thơ lặng mình lắng nghe thiên nhiên và để lòng mình hòa vào nhịp điệu vũ trụ. Đây không chỉ là bài thơ tả cảnh, mà còn là một bản giao hưởng tinh tế của âm thanh, ánh sáng, và tâm hồn con người trước cái đẹp vô biên của trời đất.

Một tiếng ngân vang giữa trời đêm

Bài thơ mở ra với một hình ảnh huyền ảo:

“Đêm trong động một tiếng vàng,
Tiếng nghe êm ái, lắng càng dịu trong.”

Tiếng vàng ấy vang lên giữa không gian tĩnh lặng của màn đêm, êm ái và trong trẻo như một giọt âm thanh rơi vào hư vô. Nó không ồn ào, không dữ dội, mà nhẹ nhàng len lỏi vào tâm hồn, lắng lại rồi lan tỏa như sóng nước.

Nhà thơ cảm nhận âm thanh ấy không chỉ bằng thính giác mà còn bằng cả trái tim. Tiếng ấy hòa vào vũ trụ:

“Như rơi giọt bạc nằm trong da trời.”

Một hình ảnh tuyệt đẹp! Tiếng vang của vạn vật như giọt bạc sáng lấp lánh giữa bầu trời đêm, vừa huyền diệu, vừa thanh khiết. Không gian trong thơ Xuân Diệu không phải là một bức tranh tĩnh lặng mà luôn có sự chuyển động của ánh sáng, của âm thanh, của những biến đổi vi diệu trong thiên nhiên.

Bản giao hưởng của thiên nhiên

Từ một tiếng vàng, Xuân Diệu mở rộng bức tranh ra cả một vũ trụ sống động:

“Vuốt ve man mác như lời nước xanh,
Ấy là tiếng sao lanh lảnh nói,
Hạt bóng trăng soi dọi đồng bằng;”

Sao cũng biết nói, trăng cũng biết dọi bóng xuống trần gian. Cái vô hình trở nên hữu hình, cái tĩnh lặng lại chứa đựng những âm thanh huyền diệu. Đọc thơ Xuân Diệu, ta có cảm giác như vũ trụ không còn là khoảng không vô tận mà trở thành một cơ thể sống, biết thở, biết rung động, biết đối thoại với con người.

Cả thiên nhiên cùng ngân lên một bản nhạc kỳ diệu:

“Vừng xa sông suối nói năng,
Non vui vẻ dạ, rừng hăm hở lòng.”

Núi non, sông suối, rừng cây – tất cả đều đang thì thầm, đang hòa ca trong đêm thanh vắng. Xuân Diệu không miêu tả thiên nhiên theo cách thông thường mà ông thổi vào đó một linh hồn, một đời sống nội tâm. Đó là cách ông nhìn thế giới – một thế giới không vô tri mà đầy cảm xúc, nơi từng chiếc lá, từng giọt nước cũng mang trong mình một tâm hồn.

Sự giao hòa giữa con người và vũ trụ

Nếu chỉ dừng lại ở việc miêu tả thiên nhiên, “Tiếng vàng” sẽ không trở nên đặc biệt đến thế. Cái làm nên sức sống của bài thơ chính là cách Xuân Diệu kết nối vũ trụ với tâm hồn con người:

“Năm canh giữ thức hồn đêm;
Khách đời ngửa mặt nhìn xem hướng đường.”

Dưới bầu trời sao lấp lánh, con người không còn nhỏ bé, cô đơn mà trở thành một phần của vũ trụ bao la. Tiếng vàng ấy không chỉ là âm thanh của thiên nhiên mà còn là tiếng vọng của tâm hồn, của những trăn trở, những suy tư về cuộc đời.

Hình ảnh “khách đời ngửa mặt nhìn xem hướng đường” gợi lên hình ảnh một con người thao thức giữa đêm khuya, ngước nhìn bầu trời rộng lớn và suy ngẫm về hành trình phía trước. Đó là giây phút con người đối diện với chính mình, lắng nghe những thanh âm sâu thẳm trong lòng, cũng như lắng nghe tiếng gọi của vũ trụ.

Lời nhắn gửi qua tiếng vàng

Bài thơ khép lại bằng một hình ảnh đầy ánh sáng:

“Vòm ngọc bạc tráng gương xa tắp,
Giọng sao vàng ăm ắp thanh thiên!”

Bầu trời như một tấm gương khổng lồ phản chiếu ánh sáng của sao, của trăng, của những giấc mơ xa xăm. Và “giọng sao vàng” – tiếng nói của vũ trụ – như một lời nhắn nhủ, một tiếng gọi mời con người hãy hòa mình vào dòng chảy bất tận của thiên nhiên, của cuộc sống.

Lời kết

“Tiếng vàng” không chỉ là một bài thơ về thiên nhiên, mà còn là một bài thơ về tâm hồn. Xuân Diệu đã khéo léo hòa quyện âm thanh, ánh sáng và cảm xúc để tạo nên một không gian thiêng liêng, nơi con người không còn lạc lõng mà được bao bọc trong vòng tay của vũ trụ.

Đọc bài thơ này, ta không chỉ nghe thấy tiếng vàng vang vọng giữa đêm khuya, mà còn nghe thấy tiếng lòng mình, những rung động tinh tế trước cái đẹp, trước những điều giản dị mà diệu kỳ của cuộc sống. Và phải chăng, đó chính là thông điệp mà Xuân Diệu muốn gửi gắm: Hãy lắng nghe, hãy cảm nhận, hãy để tâm hồn mình rộng mở, để hòa nhịp cùng đất trời, cùng vũ trụ bao la…

*

Xuân Diệu – “Ông hoàng thơ tình” của văn học Việt Nam

Xuân Diệu (1916–1985), tên khai sinh là Ngô Xuân Diệu, là một trong những nhà thơ xuất sắc nhất của nền văn học hiện đại Việt Nam. Với phong cách sáng tác độc đáo, giàu cảm xúc và khát vọng yêu đời mãnh liệt, ông đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bao thế hệ độc giả.

Sinh ra tại Hà Tĩnh nhưng lớn lên ở Quy Nhơn, Bình Định, Xuân Diệu sớm bộc lộ niềm đam mê văn chương. Ông là gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới, mang đến một luồng sinh khí mới cho thi ca Việt Nam. Những tác phẩm như Thơ thơ (1938) hay Gửi hương cho gió (1945) thể hiện rõ nét giọng điệu sôi nổi, táo bạo, chan chứa tình yêu và khát khao tận hưởng vẻ đẹp cuộc sống.

Sau năm 1945, Xuân Diệu chuyển hướng sáng tác, hòa mình vào dòng chảy cách mạng, ca ngợi quê hương, đất nước và con người lao động. Dù ở giai đoạn nào, thơ ông vẫn giữ nguyên vẹn sự say mê và rung động sâu sắc. Những tác phẩm như Riêng chung (1960) hay Hai đợt sóng (1967) tiếp tục khẳng định vị trí của ông trên thi đàn.

Không chỉ là nhà thơ, Xuân Diệu còn là nhà văn, nhà phê bình có ảnh hưởng lớn. Năm 1996, ông được truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật, ghi nhận những đóng góp to lớn của mình.

Xuân Diệu vẫn mãi là biểu tượng của thơ tình Việt Nam, là tiếng nói tha thiết của một tâm hồn luôn khát khao yêu và sống trọn vẹn từng khoảnh khắc:

“Hãy tận hưởng ngày giờ đang thở,
Và yêu đời, hãy sống mạnh hơn tôi.”

Viên Ngọc Quý