Đường Tiêu Dao

Đây con đường Tiêu Dao,
Rộng bằng lại thẳng tắp.
Đầu cửa cổng Chân Không,
Đuôi ngọn đồi Tự Tại.
Xa đến khách xuất trần,
Khách xá, trai đường đón.
Mãng cầu, nhãn, mít khoe,
Hoa giấy, anh đào cợt.
Dưới phố vang nhạc mừng,
Gió đông lộng tà áo.

Thiền viện Chân Không, tháng 7-1985

*

Đường Tiêu Dao – Hành Trình Của Tự Do Và Giác Ngộ

Trong cuộc đời, ai cũng mong tìm được một con đường đưa mình đến sự an vui, giải thoát khỏi những ràng buộc, lo toan. Nhưng làm thế nào để đi đúng hướng? Và liệu có một con đường nào thực sự rộng mở cho tâm hồn? Bài thơ “Đường Tiêu Dao” của Thiền sư Thích Thanh Từ không chỉ miêu tả một con đường cụ thể dẫn vào Thiền viện Chân Không, mà còn là biểu tượng cho hành trình tu tập, cho sự tự tại giữa cuộc đời vô thường.

1. Tiêu Dao – Con Đường Thẳng Tắp Dẫn Về Chân Không

“Đây con đường Tiêu Dao,
Rộng bằng lại thẳng tắp.
Đầu cửa cổng Chân Không,
Đuôi ngọn đồi Tự Tại.”

Nhắc đến “Tiêu Dao”, ta liên tưởng đến một cảnh giới tự do, một trạng thái tâm hồn không còn vướng bận. Đây không chỉ là một con đường vật lý, mà còn là con đường dẫn dắt tâm thức đến sự giải thoát.

• “Rộng bằng lại thẳng tắp” – Con đường này không khúc khuỷu, không gập ghềnh như những lối đi trần thế vốn đầy rẫy những chông gai, toan tính. Nó rộng rãi, minh bạch, như tượng trưng cho con đường tu tập chân chính, không bị che phủ bởi những tham, sân, si của đời người.
• “Đầu cửa cổng Chân Không, Đuôi ngọn đồi Tự Tại” – Một sự sắp đặt đầy ý nghĩa! Chân Không là nơi buông bỏ mọi vọng tưởng, là sự rỗng rang để thấy rõ chân lý. Tự Tại là trạng thái cuối cùng của người đã thấu suốt đạo, không còn ràng buộc bởi phiền não thế gian. Như vậy, đi trên con đường Tiêu Dao là đi từ sự buông xả đến tự do tuyệt đối – một hành trình đẹp đẽ và đáng khát khao.

2. Cuộc Sống Bình Dị, Nhưng Lòng Đã Siêu Thoát

“Xa đến khách xuất trần,
Khách xá, trai đường đón.
Mãng cầu, nhãn, mít khoe,
Hoa giấy, anh đào cợt.”

Những ai đến con đường này không phải là những người tìm kiếm danh vọng, tiền tài, mà là những “khách xuất trần” – những tâm hồn đã vượt lên những bận tâm thế tục để tìm về sự an nhiên.

Và nơi đây, không chỉ có Thiền viện, không chỉ có chánh điện hay khu thiền thất, mà còn có những hình ảnh rất đời thường: khách xá, trai đường – nơi tiếp đón người tìm đạo; cây trái sum suê, hoa lá tươi vui. Dường như Thiền sư muốn nhắn nhủ rằng: sự giải thoát không phải là sự tách rời khỏi đời sống, mà chính là sự hòa mình vào thiên nhiên, vào những điều giản dị mà vẫn giữ được tâm hồn ung dung.

Hoa giấy rực rỡ, anh đào nhẹ nhàng đùa cợt với gió. Sự vô tư của thiên nhiên chính là một bài học lớn: sống giữa cuộc đời nhưng không bị trói buộc bởi nó.

3. Dòng Đời Náo Nhiệt, Nhưng Tâm Vẫn Thong Dong

“Dưới phố vang nhạc mừng,
Gió đông lộng tà áo.”

Trong khi con đường Tiêu Dao thanh tịnh, phía dưới phố xá vẫn rộn ràng tiếng nhạc, vẫn là một thế giới sôi động, đầy niềm vui và náo nhiệt. Thế nhưng, điều thú vị là những âm thanh ấy không làm mất đi sự yên bình của con đường này.

Gió đông thổi qua, tà áo lay động – một hình ảnh đầy chất thơ, vừa nhẹ nhàng, vừa thanh thoát. Gió có thể là hơi thở của vô thường, là những đổi thay của cuộc đời, nhưng với người bước đi trên đường Tiêu Dao, tất cả chỉ là một làn gió thoảng. Tâm họ không vì thế mà xao động, không vì thế mà lạc mất sự tĩnh lặng bên trong.

4. Thông Điệp Thiền Sư – Hãy Chọn Một Con Đường Đưa Ta Đến Tự Do

Bài thơ không chỉ mô tả một con đường thực, mà còn ẩn chứa một triết lý sống sâu sắc. Con đường Tiêu Dao là hình ảnh của con đường tu tập, con đường đưa ta từ vọng tưởng đến thanh tịnh, từ mê mờ đến giác ngộ.

Thiền sư như muốn nhắn nhủ:

• Cuộc đời vốn đầy rẫy những nẻo đường quanh co, nhưng nếu ta chọn đúng hướng, con đường ấy sẽ luôn rộng mở và dẫn ta đến sự an nhiên.
• Sống giữa đời, ta không cần phải xa rời mọi thứ để đạt đến giác ngộ. Ngay giữa vườn cây trĩu quả, ngay dưới bóng hoa nở rộ, ngay cả khi phố xá vẫn còn tiếng nhạc mừng, nếu tâm ta tự do, ta vẫn có thể tiêu dao.
• Khi đã đi đến cuối con đường, ta sẽ không còn bận tâm về đúng sai, được mất. Chỉ còn lại một tâm hồn tự tại, như cánh áo nhẹ bay trong gió đông, không còn vướng bận bởi bất cứ điều gì.

5. Lời Kết – Hãy Tự Mở Ra Con Đường Tiêu Dao Trong Chính Mình

Mỗi người trong chúng ta đều có một con đường để bước đi. Nhưng điều quan trọng là ta đang đi trên con đường nào? Một con đường vòng vo, mãi chạy theo danh vọng, tiền tài, hơn thua? Hay một con đường ngay thẳng, rộng mở, đưa ta đến sự tự do?

Thiền sư Thích Thanh Từ đã vẽ ra một con đường Tiêu Dao, nhưng để thực sự bước lên con đường ấy, không phải là đi đến một nơi chốn xa xôi, mà là tìm lại sự an nhiên ngay trong chính tâm hồn mình.

Khi tâm rộng mở, khi biết buông bỏ, khi có thể mỉm cười trước cuộc đời dù thuận hay nghịch – đó chính là lúc ta đang đi trên con đường Tiêu Dao của riêng mình.

*

Thiền sư Thích Thanh Từ – Người phục hưng Thiền phái Trúc Lâm

Thiền sư Thích Thanh Từ (1924) là bậc cao tăng có công lớn trong việc khôi phục và phát triển Thiền phái Trúc Lâm – dòng thiền thuần Việt do Phật hoàng Trần Nhân Tông sáng lập. Xuất thân từ Tiền Giang, ngài xuất gia với tâm nguyện tìm cầu chân lý, sau đó dấn thân vào con đường hoằng pháp, giảng dạy và viết sách về Thiền tông.

Ngài đề cao việc quay về tự tâm, buông xả vọng tưởng để đạt giải thoát ngay trong đời sống. Hệ thống thiền viện do ngài sáng lập, tiêu biểu là Thiền viện Trúc Lâm Đà Lạt, đã trở thành nơi hướng đạo cho nhiều thế hệ Phật tử. Với tư tưởng giản dị, thực tiễn, ngài giúp người học ứng dụng thiền vào đời thường, tìm được sự an nhiên giữa cuộc sống.

Di sản thiền học mà ngài để lại không chỉ làm sống dậy tinh thần Trúc Lâm mà còn mở ra con đường tỉnh thức cho những ai tìm cầu sự bình an đích thực.

Viên Ngọc Quý