Cảnh vật Phúc Đường

Phước Đường cảnh trí chính là đây
Nương ngọn gió thiền mát mẻ thay.
Dậu đổ tiêu sơ măng mọc ốm
Cổng sân tịch mịch rặng tùng gầy.
Chưa gặp thời lành, Hiền Thánh hiện
Khá vui thú quí ẩn rừng này.
Sớm muộn trời già khai Phật nhật
Cửa vào đào lý cợt xuân quang.

(Bản dịch của Thiền sư Thích Thanh Từ)

*

Cảnh Vật Phúc Đường – Một Cõi Tịnh Giữa Cõi Đời

Bước chân vào Phúc Đường, ta như lạc vào một cõi tịch mịch, nơi gió thiền lặng lẽ thổi, nơi không gian đượm màu thanh tịnh. Bài thơ “Cảnh vật Phúc Đường” của Tuệ Trung Thượng Sĩ không chỉ đơn thuần miêu tả một bức tranh phong cảnh, mà còn ẩn chứa một triết lý sâu sắc về nhân sinh, về sự vô thường của vạn vật và con đường tìm đến chân tâm.

Một Không Gian Tĩnh Lặng, Một Tâm Hồn Thanh Thản

“Phước Đường cảnh trí chính là đây
Nương ngọn gió thiền mát mẻ thay.”

Phúc Đường không phải là một nơi chốn xa xôi, cũng không phải một chốn huyễn hoặc. Nó là một cõi tịnh, một không gian thiền vị, nơi con người có thể gạt bỏ những bon chen của thế gian để lắng lòng theo ngọn gió thiền, nhẹ nhàng và thanh thoát.

Gió thiền không chỉ đơn thuần là một làn gió mát từ thiên nhiên, mà còn là nguồn sáng trí tuệ, là hơi thở của đạo, là dòng năng lượng trong lành giúp con người buông bỏ những vọng niệm, những âu lo để chạm đến sự bình yên nội tại.

Sự Hoang Tàn Của Ngoại Cảnh – Sự Bất Biến Của Tâm Thiền

“Dậu đổ tiêu sơ măng mọc ốm
Cổng sân tịch mịch rặng tùng gầy.”

Bức tranh Phúc Đường không mang vẻ đẹp tráng lệ hay huy hoàng, mà là một khung cảnh tiêu sơ, tịch mịch. Hàng dậu cũ đã đổ, những mầm măng nhỏ bé đang cố vươn lên, rặng tùng dẫu gầy guộc nhưng vẫn đứng đó, vững chãi qua bao năm tháng.

Phải chăng, đó cũng chính là hình ảnh ẩn dụ về thế gian vô thường? Thời gian có thể làm đổi thay mọi thứ, từ vật chất cho đến con người, nhưng với những ai đã thấu hiểu đạo, đã tìm được chốn bình yên trong chính mình, thì dù thế giới ngoài kia có đổi thay thế nào, tâm họ vẫn như tùng, vẫn đứng đó giữa giông bão cuộc đời.

Chờ Thời – Đợi Một Ánh Sáng Giác Ngộ

“Chưa gặp thời lành, Hiền Thánh hiện
Khá vui thú quí ẩn rừng này.”

Cuộc đời không phải lúc nào cũng tròn đầy, cũng tươi sáng. Có những thời điểm, ánh sáng chân lý dường như khuất lấp, những người mang chí hướng lớn phải ẩn mình, phải chờ đợi thời cơ để tỏa sáng.

Giống như những bậc hiền triết xưa, khi thế sự xoay vần, khi con người còn mải mê trong danh vọng phù hoa, họ chọn lui về núi rừng, sống một đời giản dị nhưng thấu triệt nhân sinh. Ẩn không phải để trốn chạy, mà để dưỡng tâm, để khi thời điểm chín muồi, ánh sáng trí tuệ sẽ lại tỏa rạng.

Phật Nhật Đang Lên – Ánh Sáng Tỉnh Thức

“Sớm muộn trời già khai Phật nhật
Cửa vào đào lý cợt xuân quang.”

Mặt trời Phật pháp rồi cũng sẽ ló rạng, ánh sáng của giác ngộ sẽ xua tan bóng tối vô minh. Đó là quy luật tất yếu. Những ai hiểu được tính vô thường, hiểu rằng tất cả chỉ là cơn gió thoảng của thời gian, thì sẽ không còn sợ hãi trước những thăng trầm của cuộc đời.

Hình ảnh “đào lý” gợi nhắc đến những truyền thuyết về chốn đào nguyên – nơi con người tìm được sự thanh thản tuyệt đối. Khi bước qua cánh cổng ấy, cũng là lúc con người tìm thấy ánh sáng của chính mình, vui đùa trong mùa xuân của tâm thức.

Lời Kết – Tìm Một Phúc Đường Trong Chính Ta

Bài thơ “Cảnh vật Phúc Đường” không chỉ đơn thuần là một bức tranh phong cảnh, mà còn là bức tranh tâm thức, nơi mỗi hình ảnh đều mang một triết lý sâu xa về nhân sinh.

Phúc Đường không nhất thiết phải là một nơi chốn cụ thể, mà có thể là chính tâm hồn ta, nơi mà khi đã buông bỏ hết mọi vọng tưởng, mọi ưu phiền, thì cũng giống như đang đứng giữa một khu vườn thanh tịnh, nơi có gió thiền mát lành, có ánh sáng Phật pháp, có sự an nhiên không gì lay động.

Vậy thì, tại sao phải tìm kiếm Phúc Đường ở đâu xa, khi nó vẫn luôn hiện hữu trong chính trái tim ta?

*

Tuệ Trung Thượng Sĩ (1230-1291), tên thật là Trần Tung, là một thiền sư lỗi lạc đời Trần, đồng thời là anh trai của Trần Hưng Đạo. Ông không chỉ giỏi binh pháp, từng góp công lớn trong kháng chiến chống Nguyên Mông, mà còn là bậc cao tăng với tư tưởng thiền học sâu sắc. Tuệ Trung không ràng buộc vào hình thức tôn giáo mà đề cao sự tự tại, xem Phật tính vốn sẵn trong mỗi người.

Tác phẩm Tuệ Trung Thượng Sĩ Ngữ Lục ghi chép những lời dạy và bài kệ của ông, thể hiện tinh thần thiền phá chấp, tự nhiên mà thâm sâu. Ảnh hưởng của Tuệ Trung đã đặt nền móng quan trọng cho sự phát triển của Thiền phái Trúc Lâm sau này.

Viên Ngọc Quý