Tình sách
Mưa gió chiều nay lạnh
Giã từ, ta đi xa
Tình sách ngàn muôn kiếp
Còn nguyên vẻ đậm đà
Tuyết phủ phương trời mới
Giấc ngủ mộng quê nhà
Võng đưa giòng chữ cũ
Gió thoảng hương chiều xa
Những người bạn bé nhỏ
Trung kiên và thực thà
Nhớ sao mùi giấy mới
Đèn khuya ngươi với ta.
(Bài thơ nằm trong Tập thơ Chắp tay nguyện cầu cho bồ câu trắng hiện (NXB Lá Bối, 1965) gồm những bài thơ kêu gọi hoà bình cho Việt Nam)
*
“Tình sách” – Hương quê trong trang giấy, ánh sáng trong tâm hồn
Giữa những hoàng hôn lạnh giá, khi bước chân phải giã từ quê hương, có thứ hành trang không thể đóng gói mà vẫn theo ta suốt dặm trường – đó là tình với sách, tình với những trang giấy đã sưởi ấm tâm hồn ta trong đêm dài lịch sử. Bài thơ “Tình sách” của Thiền sư Thích Nhất Hạnh được viết ra như một khúc nhạc trầm, ngân lên từ trái tim của người xa xứ, nhưng không lạc lõng, không hoài nghi – mà ngời sáng một vẻ đẹp hiền hòa, thủy chung và đầy ấm áp nhân văn.
Mưa gió chiều nay lạnh
Giã từ, ta đi xa
Bài thơ mở ra bằng một khung cảnh chia lìa, một buổi chiều mưa gió, một nỗi buốt lạnh không chỉ đến từ thời tiết mà còn từ lòng người – cái lạnh khi phải rời xa quê hương, rời xa điều thân thiết. Nhưng giữa cơn lạnh ấy, lại ánh lên một nguồn hơi ấm – tình với sách. Không ồn ào, không xao xuyến, không nước mắt, tình ấy lặng lẽ mà sâu đậm:
Tình sách ngàn muôn kiếp
Còn nguyên vẻ đậm đà
Không phải tình yêu nào cũng phai nhòa theo năm tháng, và có những tình yêu sống được qua muôn kiếp – như tình người với sách. Với Thiền sư, sách không phải là những vật thể vô tri. Sách là bạn đồng hành, là chứng nhân, là chiếc võng kỷ niệm của tuổi trẻ, của đêm khuya, của những ngày khốn khó mà vẫn không ngừng tìm ánh sáng trí tuệ.
Tuyết phủ phương trời mới
Giấc ngủ mộng quê nhà
Dù thân ở phương trời xa, tuyết rơi lạnh trắng, thì giấc mộng vẫn về lại quê nhà, nơi từng trang sách gợi lên hơi thở của quá khứ, của tuổi thơ, của ánh đèn khuya nơi mẹ cha còn thức, nơi mình còn là đứa trẻ khao khát biết bao điều. Sách không chỉ là tri thức, sách là cầu nối giữa thời gian và ký ức, giữa hiện tại tha hương và quá khứ thân thương.
Võng đưa giòng chữ cũ
Gió thoảng hương chiều xa
Một hình ảnh quá đỗi nên thơ: dòng chữ cũ được ví như chiếc võng đưa, ru hồn người đọc về những hoàng hôn êm đềm đã mất. Trong hơi gió, hương chiều – tưởng như xa xôi – lại hiện về từ những trang giấy, từ con chữ. Sách, trong cảm nhận của Thiền sư, không chỉ để đọc mà còn để cảm, để sống lại, để được ru ngủ bằng những điều xưa cũ đầy yêu thương.
Những người bạn bé nhỏ
Trung kiên và thực thà
Sách là bạn. Những người bạn “bé nhỏ” nhưng thủy chung và không lừa dối. Trong thời đại của biến động, của lừa lọc và phân ly, những người bạn giấy ấy vẫn ngồi yên đó, vẫn kể lại câu chuyện cũ với một giọng thành thật không đổi thay. Có lẽ, vì thế mà người yêu sách, thường là người vẫn tin vào sự lương thiện âm thầm của cuộc đời.
Nhớ sao mùi giấy mới
Đèn khuya ngươi với ta.
Câu kết của bài thơ nhẹ nhàng như một tiếng thở dài trong đêm. Chỉ là một mùi giấy mới, một ánh đèn khuya, mà như thâu tóm cả một thế giới thân thương. Đó là thế giới của lặng yên, của suy ngẫm, của những đêm không ngủ mà không cô đơn, vì bên cạnh vẫn còn “ngươi với ta” – sách và người, cùng thắp lên ánh sáng nhỏ bé nhưng bền bỉ giữa màn đêm.
Bài thơ “Tình sách” không lớn tiếng ca ngợi sách vở, không rao giảng đạo lý, nhưng mỗi câu chữ là một sự thấm thía về tình nghĩa, về sự đồng hành lặng lẽ của tri thức, của ký ức, và của tâm hồn. Với Thiền sư Thích Nhất Hạnh, tình yêu với sách không phải là điều trang trọng cần tuyên ngôn, mà là một dòng chảy tự nhiên như hơi thở, luôn âm ỉ trong từng ngày sống.
Trong thế giới đầy biến động hôm nay, bài thơ ấy như một lời nhắc dịu dàng: hãy chậm lại, hãy đọc một cuốn sách, hãy thắp một ngọn đèn khuya, và giữ lấy một không gian cho riêng mình, nơi tình cảm không phai, nơi chân thật còn hiện hữu dù chỉ là trên một trang giấy nhỏ.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
