An tịnh tâm hành
Trên đường lên nguyệt cầu
Quay nhìn lại
Tôi thấy em
Và tôi không ngừng kinh ngạc :
Em xinh đẹp quá chừng
Em là một chiếc bong bóng nước
Nổi trên biển không gian mông mênh
Em là đại địa
Em là hành tinh xanh
Hiển nhiên và mầu nhiệm
Nhưng rất đỗi mong manh.
Tôi thấy tôi trong em
Đang bước đi những bước chân ý thức
Trên con đường đất
Hai bờ cỏ xanh
Chân nói lời nguyện ước với đất
Mắt ôm lấy bình minh
An trú trong giờ phút
Lá thu rơi, ngập cả nẻo thiền hành.
Có con sóc thập thò
Sau gốc cây
Nhìn tôi
Với một chút ngỡ ngàng trong ánh mắt
Rồi leo lên thoăn thoắt
Và ẩn mình sau một cụm lá xanh.
Tôi thấy dòng nước trong
Đang len chảy giữa khe đá trắng
Suối cười reo
Thông vi vút
Cùng ngợi ca một buổi sáng thanh bình.
Tôi cũng thấy những vùng đau nhức
Nơi con người đang kẹt thế giao tranh
Chúng ta đang làm khổ nhau
Và vung vãi tang thương trên đất
Kỳ thị
Hận thù
Tham lam
Tạo thành bao thảm khốc
Gà một nhà đã rủ nhau bôi mặt
Tiếng kêu gào thảm thiết nạn đao binh
Đại địa quê hương ta chính là ta
Này các anh các chị
Quê hương ta xinh đẹp quá chừng
Tôi muốn ôm cả vì sao xanh
Áp vào lồng ngực nhỏ
Chúng ta hãy cùng nhau hòa nhịp thở
An tịnh tâm hành
Loài người chúng ta hãy chung lưng góp sức
Chấp nhận nhau
Thương yêu nhau
Vì ta cùng thương yêu trái đất
Bởi ta biết rằng
Tình ta là tất cả
Tình ta không phải chỉ là một mảnh nhỏ
Ta là những kẻ chịu chung trách nhiệm về hành tinh xanh.
Anh chị em ơi
Sáng nay hãy truyền được cho nhau
Cái Thấy
Làm sao cho
Tình yêu lớn tượng hình.
(Bài thơ nằm trong tuyển tập “Thơ từng ôm và mặt trời từng hạt”)
*
Tình yêu lớn tượng hình – Hành trình tỉnh thức cùng trái đất
Có những bài thơ không chỉ để đọc, mà để sống cùng, thở cùng, tỉnh thức cùng. “An tịnh tâm hành” của Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một bài thơ như thế. Đó không chỉ là một tác phẩm thi ca, mà là một hành trình chậm rãi, đầy yêu thương và nhận diện, nơi mỗi câu thơ là một bước chân thiền hành, mỗi hình ảnh là một tiếng chuông tỉnh thức mời gọi ta trở về với trái tim và trái đất.
Bài thơ mở ra giữa một khung cảnh vũ trụ mênh mông:
Trên đường lên nguyệt cầu
Quay nhìn lại
Tôi thấy em…
Từ một góc nhìn siêu thoát, thiền sư nhìn về trái đất không chỉ bằng đôi mắt, mà bằng tất cả sự kinh ngạc và tình yêu. Trái đất hiện ra không như một hành tinh xa lạ, mà như một người thương, một người bạn, một phần máu thịt:
Em là một chiếc bong bóng nước
Nổi trên biển không gian mông mênh…
Em là đại địa
Em là hành tinh xanh
Hiển nhiên và mầu nhiệm
Nhưng rất đỗi mong manh.
Chính sự mong manh ấy khiến cho vẻ đẹp của trái đất trở nên thiêng liêng. Và trong sự ngỡ ngàng trước cái đẹp ấy, Thiền sư nhìn thấy mình trong em – trong từng cọng cỏ, chiếc lá, con đường đất, giọt nước và ánh bình minh. Nhận diện ấy không mang tính triết lý khô khan, mà đượm hương của thiền, của sự an trú:
Tôi thấy tôi trong em
Đang bước đi những bước chân ý thức
Trên con đường đất
Hai bờ cỏ xanh…
Mỗi hành động nhỏ – bước chân, ánh nhìn, hơi thở – đều trở thành một cách để hòa điệu với sự sống, để nâng niu từng khoảnh khắc nhiệm màu đang hiện hữu. Đó là thiền hành, là “an tịnh tâm hành”: lắng tâm, nhìn sâu và tiếp xúc với sự sống bằng trái tim không vọng động.
Tuy nhiên, bài thơ không chỉ ru ngủ ta trong giấc mơ đẹp. Ngay giữa sự bình yên, Thiền sư nhẹ nhàng mở ra một cánh cửa khác – cánh cửa của khổ đau:
Tôi cũng thấy những vùng đau nhức
Nơi con người đang kẹt thế giao tranh…
Kỳ thị
Hận thù
Tham lam
Tạo thành bao thảm khốc…
Thơ không tránh né khổ đau, mà ôm lấy nó trong cái nhìn tỉnh thức và yêu thương. Bởi vì chỉ khi dám nhìn thẳng vào những vết thương của con người, ta mới có thể bắt đầu chữa lành. Và sự chữa lành đó bắt đầu từ nơi mỗi người, bằng sự chấp nhận và hiểu nhau như chính một phần thân thể của trái đất:
Đại địa quê hương ta chính là ta
Này các anh các chị
Quê hương ta xinh đẹp quá chừng
Tôi muốn ôm cả vì sao xanh
Áp vào lồng ngực nhỏ…
Tình yêu trong bài thơ không phải là thứ tình yêu nhỏ bé, cục bộ. Đó là tình yêu lớn – tình yêu không loại trừ, không phân biệt, không vụ lợi. Là thứ tình yêu có thể chữa lành cả một hành tinh:
Tình ta là tất cả
Tình ta không phải chỉ là một mảnh nhỏ
Ta là những kẻ chịu chung trách nhiệm về hành tinh xanh.
Và cuối cùng, Thiền sư kêu gọi chúng ta – bằng lời tha thiết mà khiêm nhường:
Anh chị em ơi
Sáng nay hãy truyền được cho nhau
Cái Thấy
Làm sao cho
Tình yêu lớn tượng hình.
Thông điệp của bài thơ không phải là một lời giảng dạy, mà là một lời nhắc nhở từ trái tim tỉnh thức dành cho trái tim đang quên lãng. Trái đất là ta. Bình minh là ta. Nỗi đau và bình yên đều là ta. Hãy nhìn sâu, hãy đi chậm, hãy yêu thương như chưa từng bị ngăn cách.
Và chỉ khi nào tình yêu lớn tượng hình – trong ta, giữa ta và người, giữa ta và hành tinh này – thì lúc ấy, chúng ta mới thực sự bước vào một kỷ nguyên mới: kỷ nguyên của từ bi, của hiểu biết, của an tịnh tâm hành.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
