Mở thêm rộng lớn con đường
Mái tóc vốn màu gỗ quý
Nay dâng thành khối trầm hương
Nét đẹp đi về vĩnh cữu
Vi diệu thay ý vô thường.
Đã thấy đời cơn huyễn mộng
Chân tâm một quyết lên đường
Nghe hải triều lên mấy độ
Nguyện phát túc về siêu phương.
Gió reo trên triền núi Thứu
Lòng nay thôi hết vấn vương
Bài ca sáng ngời diệu lý
Bao la ngát đạo chân thường.
Ngày xưa nước bồ kết gội
Chiều về buông xõa tóc hương
Sáng nay cam lồ tịnh thủy
Tâm bồ đề lộ kiên cường.
Bàn tay tập bài từ ái
Chia vui nếp sống tịnh thường
Mấy mươi năm trời cần mẫn
Thủy chung vẫn một niềm thương.
Sáng nay cạo sạch mái tóc
Mở thêm rộng lớn con đường
Phiền não vô biên nguyện đoạn
Một tâm mà động mười phương.
(Bài thơ nằm trong tuyển tập “Thơ từng ôm và mặt trời từng hạt”)
*
Mở Thêm Rộng Lớn Con Đường – Lời Nguyện Trầm Mặc Từ Một Mái Đầu Vừa Cạo
Trong khoảnh khắc lưỡi dao nhẹ lướt qua da đầu, không chỉ những sợi tóc được rũ bỏ, mà cả những ràng buộc, những chấp thủ, những phân biệt của một đời người cũng nhẹ nhàng theo đó mà tan đi. Bài thơ “Mở thêm rộng lớn con đường” của Thiền sư Thích Nhất Hạnh không chỉ là khúc nguyện ca dâng đời từ một người xuất gia, mà là hơi thở sâu thẳm của sự chuyển hóa, của một bước ngoặt từ hiện hữu cá nhân sang vô ngã đại đồng.
Mái tóc vốn màu gỗ quý
Nay dâng thành khối trầm hương
Nét đẹp đi về vĩnh cửu
Vi diệu thay ý vô thường.
Thầy mở đầu bằng hình ảnh mái tóc – biểu tượng của tuổi trẻ, của phồn thực, của bao nhiêu buộc ràng trần thế – giờ được hiến dâng không phải như một mất mát, mà như một lễ vật chuyển hóa thành trầm hương, thành mùi hương thanh khiết của một tâm nguyện sáng ngời. Từ cái đẹp hữu hình, người tu chuyển hóa thành cái đẹp vô hình: cái đẹp của sự tỉnh thức, của “ý vô thường”.
Và rồi, trong ánh nhìn đó, đời hiện ra như một giấc mộng:
Đã thấy đời cơn huyễn mộng
Chân tâm một quyết lên đường
Nghe hải triều lên mấy độ
Nguyện phát túc về siêu phương.
Tỉnh thức không phải là rút lui, mà là khởi hành. Không đi về nơi nào xa xôi, mà về thẳng cội nguồn chân tâm. Âm thanh “hải triều” – tiếng sóng tâm linh vang từ đáy lòng – chính là lời gọi của Bụt, của Đại Bi, mời ta trở về nẻo tĩnh lặng, để mở một hướng đi sâu hơn trong chính đời sống này.
Gió reo trên triền núi Thứu
Lòng nay thôi hết vấn vương
Một câu ngắn mà vang xa. Núi Linh Thứu – nơi Bụt giảng Pháp Hoa, trở thành biểu tượng cho sự buông bỏ rốt ráo, cho một tâm an nhiên giữa gió đời. Lòng “hết vấn vương” không phải vì cạn tình, mà vì tình đã hóa thành từ – thành “từ ái” trải đều mười phương:
Bàn tay tập bài từ ái
Chia vui nếp sống tịnh thường
Bài thơ không quên nhắc lại những nét rất người – rất đẹp – của một đời sống đã từng chăm chút:
Ngày xưa nước bồ kết gội
Chiều về buông xõa tóc hương
Đó không phải là hoài niệm. Mà là cái nhìn trân quý về chính đời sống đã được sống trọn vẹn. Chỉ khi đã đi đến tận cùng của cái đẹp thế gian, ta mới có thể nhẹ nhàng buông nó đi, để bước vào cái đẹp siêu thoát hơn:
Sáng nay cam lồ tịnh thủy
Tâm bồ đề lộ kiên cường.
Từ một mái tóc, thiền sư viết nên bản tuyên ngôn của một đời tu: không phải khước từ thế gian, mà là mở thêm rộng lớn con đường giữa thế gian, bằng hành động buông xả, bằng tình thương vô biên, bằng một tâm không chấp vào bất cứ điều gì.
Phiền não vô biên nguyện đoạn
Một tâm mà động mười phương.
Ở hai câu cuối, Thầy không hô hào hùng tráng, mà trầm mặc như một lời nguyện nội tâm. Nhưng chính vì vậy mà nó vang động. Một tâm thức được giải thoát, một đời sống không còn vì riêng mình, mà sống cho tất cả, động cho muôn phương.
“Mở thêm rộng lớn con đường” không chỉ là bài thơ của một người cạo đầu sáng nay, mà là lời gọi cho mỗi chúng ta về một lần “cạo sạch” trong tâm mình. Cạo sạch những hoài nghi, những buồn phiền, những nỗi ám ảnh cũ kỹ. Để mở một lối đi mới – lối của hiểu biết, của thương yêu, của tỉnh thức.
Con đường ấy không xa. Nó bắt đầu từ một bước chân nhẹ, một hơi thở sâu, và một mái tóc vừa cạo, đang tỏa hương trầm từ trái tim không còn biên giới.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
