Đầu núi
Bụt hiện hoa hàm tiếu
Pháp ca dòng suối trong
Ta bà thành tịnh độ
Đầu núi áng mây hồng
(Bài thơ nằm trong tuyển tập “Nến ngọc”)
*
“Đầu núi áng mây hồng – Gặp Bụt giữa Ta bà”
Có những bài thơ không cần dài dòng, không cầu kỳ ẩn dụ, nhưng vẫn mở ra một cõi tĩnh lặng mênh mông cho người đọc dừng lại và soi chiếu chính mình. Bài thơ “Đầu núi” của Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một minh chứng cho điều ấy – chỉ bốn dòng ngắn, nhưng chứa đựng một chiều sâu tâm linh thẳm sâu như trời đất giao hòa trong khoảnh khắc tĩnh tại.
Bụt hiện hoa hàm tiếu
Pháp ca dòng suối trong
Hình ảnh hoa hàm tiếu gợi nhớ nụ cười của Bụt – không rực rỡ khoa trương mà nhẹ nhàng, tỉnh thức. Khi tâm đã an, mỗi nụ hoa hé nở cũng trở thành nụ cười của giác ngộ. “Pháp ca dòng suối trong” không chỉ là âm thanh tự nhiên của nước chảy, mà còn là bài tụng vi diệu của vũ trụ, nơi Pháp không nằm trên văn tự mà hiện hữu ngay trong từng chuyển động tinh tế của thiên nhiên. Ai có mắt quán chiếu, tai lắng nghe, lòng thảnh thơi thì đâu đâu cũng thấy Bụt hiện, đâu đâu cũng nghe Pháp ca.
Ta bà thành tịnh độ
Đầu núi áng mây hồng
“Ta bà” là cõi đời đau khổ mà chúng sinh đang sống, nhưng với con mắt của người tỉnh thức, Ta bà không còn là nơi của khổ đau triền miên nữa. Nó trở thành tịnh độ – nơi Bụt đang sống, nơi mỗi bước chân đều là thiền hành, mỗi cái nhìn đều là thương yêu. Không cần tìm đâu xa, cõi Tịnh độ ở ngay trong phút giây hiện tại, khi tâm mình an trú, khi trái tim mở rộng.
Và kia, “đầu núi áng mây hồng” – là hình ảnh vừa cụ thể vừa biểu tượng. Đó có thể là nơi thực địa lý, nơi cao nhất, nơi gần trời gần mây. Nhưng cũng là đỉnh điểm của sự thực chứng, nơi tâm hành giả vượt thoát khỏi mê lầm, thấy được sự thật, đón lấy ánh hồng của tuệ giác đang rạng lên sau đêm dài vô minh.
Thông điệp của bài thơ thật rõ ràng mà cũng vô cùng thâm sâu: Ta không cần đi đâu để tìm Bụt. Không cần xây dựng thêm một thế giới mộng tưởng để tìm hạnh phúc. Chỉ cần dừng lại, trở về với hơi thở, nhìn sâu vào cuộc sống đang hiện hữu trước mặt – thì mỗi dòng suối, mỗi cánh hoa, mỗi áng mây cũng đều là Pháp, là Tịnh độ, là nụ cười của Bụt.
“Đầu núi” là nơi cao vợi, nhưng lại gần như hơi thở.
Tịnh độ là cõi lý tưởng, nhưng lại đang có mặt ngay bây giờ.
Và Bụt, người ta tưởng xa xăm, thật ra đang nở hoa trong nụ cười của đất trời và lòng ta.
Một bài thơ ngắn. Một lời gọi sâu. Một lối quay về giản dị mà vĩ đại. Đọc xong rồi, ta chỉ muốn ngồi yên, mỉm cười và thầm thốt lên: đã đủ.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
