Hương quỳnh
Trời khuya còn tịch tĩnh
Vũ trụ ngát hương quỳnh
Sao Mai vừa mới hiện
Anh Vũ gọi bình minh
(Bài thơ nằm trong tuyển tập “Nến ngọc”)
*
Hương quỳnh trong đêm – phút tỉnh thức của vũ trụ
Có những khoảnh khắc thật mong manh, thật lặng lẽ, nhưng lại đủ để lay động một đời người. Bài thơ “Hương quỳnh” của Thiền sư Thích Nhất Hạnh chính là một khoảnh khắc như thế – nơi mà mọi chuyển động của đất trời đều nhuốm màu tĩnh tại, nơi mà hơi thở của vũ trụ trở nên rõ ràng trong từng câu thơ thấm đẫm thiền vị:
Trời khuya còn tịch tĩnh
Vũ trụ ngát hương quỳnh
Đêm chưa tàn. Trời vẫn sâu thẳm trong lặng im. Sự tịch tĩnh ấy không phải là khoảng trống vô thanh, mà là sự sống đầy tỉnh thức, nơi mọi ồn ã đã lắng xuống để nhường chỗ cho sự hiện diện thuần khiết của giây phút hiện tại. Trong cái lặng ấy, hương quỳnh – loài hoa chỉ nở khi màn đêm đã buông sâu – bỗng lan tỏa, thấm vào không gian, như một phép nhiệm màu của đời sống. Hoa quỳnh không khoe sắc, không cần ánh mặt trời, nhưng lại dâng hiến hương thơm vào đúng thời khắc đêm sâu nhất – như một ẩn dụ cho sự giác ngộ từ cõi lặng.
Sao Mai vừa mới hiện
Anh Vũ gọi bình minh
Khi hương quỳnh còn chưa phai, Sao Mai xuất hiện, báo hiệu bình minh đang cận kề. Không hề có sự gấp gáp. Không có tiếng chuông đánh thức. Chỉ là ánh sao đầu ngày ló rạng, nhẹ như một lời hứa hẹn từ vũ trụ. Và trong khoảnh khắc giao mùa ấy, tiếng chim anh vũ cất lên – tiếng gọi của sự sống, tiếng hát của buổi thức tỉnh.
Bài thơ ngắn, chỉ bốn câu, nhưng dẫn ta đi qua một hành trình đầy đủ của một đêm thiền định: từ tịch lặng sâu xa, đến hương thơm tỏa ra trong vô niệm, rồi ánh sáng đầu tiên hé mở, và cuối cùng là sự trỗi dậy của sự sống mới.
Thông điệp của Thiền sư như một dòng suối nhẹ nhàng chảy qua từng câu: khi ta lắng lại thật sâu, khi tâm hồn không còn truy cầu và vọng động, thì cái đẹp, cái kỳ diệu của sự sống sẽ tự nó hiển lộ. Hương quỳnh nở trong đêm không ồn ào, cũng như chánh niệm nở ra từ tĩnh lặng. Bình minh đến không cần báo trước, cũng như giác ngộ đến khi tâm đã chín muồi.
“Hương quỳnh” không chỉ là một bài thơ, mà là một bài thiền ca dịu dàng, nhắc ta hãy lắng lại, hãy thở sâu, để nhận ra sự mầu nhiệm của phút giây hiện tại đang lặng lẽ nở hoa giữa trời khuya. Không cần phải đợi bình minh rực rỡ, vì ánh sáng của tỉnh thức đã bắt đầu ngay từ khi lòng ta tĩnh lặng như bầu trời đêm.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
