Ðiều phục cơn giận
Cúi đầu con kính lạy
Bậc Ðiều Ngự Trượng Phu
Xin duỗi cánh tay vàng
Ðưa con lên bờ bình an và vững chãi
Chúng con vì mê muội lâu đời
Chưa từng có cơ duyên học hỏi
Nên đã thường vụng dại
Ðể hạt giống giận hờn bạo động
Mỗi ngày tưới tẩm mãi
Trong chiều sâu tâm thức của con.
Những hạt giống buồn phiền tức tối
Mỗi khi phát khởi hiện hành
Thường gây ra đau thương và hờn tủi
Cho bao nhiêu kẻ khác
Và cho chính bản thân con.
Theo lời dạy đức Từ Bi
Bắt đầu từ hôm nay
Con xin dâng lời thề nguyện
Mỗi khi tâm giận hờn phát hiện
Con sẽ nhớ trở về
Nương vào hơi thở
Vào bước chân chính niệm
Ðể chăm sóc và ôm ấp
Ðể hộ trì và nhận diện
Những tâm hành đau khổ trong con.
Con sẽ nhớ thực tập nhìn sâu
Ðể thấy được bản chất và cội nguồn
Của tâm hành sân hận
Vâng lời đức Thế Tôn căn dặn
Con sẽ biết hộ trì tâm ý
Nguyện sẽ không nói năng
Và cũng không hành động
Một khi trong tâm con
Cơn giận hờn vẫn còn chưa điều phục
Xin thực tập quán chiếu
Ðể thấy được cội nguồn đích thực
Của niềm đau nỗi khổ trong con.
Sở dĩ con khổ đau
Vì hạt giống si mê
Và hạt giống giận hờn
Trong con còn quá lớn
Và người làm con giận
Là người đang có nhiều đau khổ
Người ấy cũng chưa từng
Biết quay về tự bảo hộ
Chưa từng biết chuyển hoá
Những tập khí sâu dày trong tự tâm.
Quán chiếu được như thế
Con sẽ làm phát sanh
Hiểu biết và chấp nhận
Và con sẽ có thể
Giúp được cho người kia
Tu tập để chuyển hoá
Những khổ đau trong lòng.
Ðức Thế Tôn thường dạy
Ðiều phục được giận hờn
Là đạt tới chiến thắng
Một lần cho cả hai phía.
Con nguyền hết lòng thực tập
Mong báo đáp được hồng ân
Cầu lượng Từ Tam Bảo
Nhiếp thọ và hộ niệm cho con
Ðể chúng con chóng vượt sang
Bến bờ an lành và tịnh lạc.
(Sám Nguyện gồm sám hối và phát nguyện. Sám là bắt đầu trở lại, sẽ không gây ra thêm những lỡ lầm và vụng dại như đã gây ra trong quá khứ. Nguyện là quyết tâm không làm những điều đã từng gây ra đổ vỡ, quyết tâm làm những điều có thể đưa tới sự an lạc cho ta và cho người. Sám nguyện của Thiền sư Nhất Hạnh gồm tuyển tập 20 bài thi ca với nội dung như: tán thán ca ngợi chư Phật, phản quang tự kỷ, những lời ích kỷ lợi tha…)
*
“Điều phục cơn giận” – Đường về an trú trong từ bi
Có những cơn giận đến như lửa, thiêu rụi cả lòng tin và yêu thương. Cũng có những cơn giận đến như gió lạnh, âm thầm mà dai dẳng, khiến tâm hồn ta hóa giá băng. Trong bài sám nguyện “Điều phục cơn giận”, Thiền sư Thích Nhất Hạnh không chỉ dẫn ta trở về với sự lặng yên của chánh niệm, mà còn trao cho ta một ánh đuốc từ bi, để tự soi sáng và sưởi ấm lấy chính mình trong những lúc tâm hồn nổi giông bão.
“Cúi đầu con kính lạy / Bậc Điều Ngự Trượng Phu” – Lời mở đầu mang theo sự khiêm cung chân thật của người đệ tử đứng trước Bậc Giác Ngộ. Nhưng đây không chỉ là một nghi thức cầu nguyện; đó là một tiếng gọi thiết tha: xin hãy dang tay cứu độ khi con đang vật vã trong khổ đau, khi con không còn nhận ra lối thoát giữa những cảm xúc cuồng nộ trong chính mình.
Thiền sư không giấu giếm rằng: chúng ta khổ đau vì “hạt giống giận hờn bạo động / mỗi ngày tưới tẩm mãi / trong chiều sâu tâm thức”. Câu thơ mềm như tơ nhưng bén như gươm, vạch ra sự thật mà ta thường tránh đối diện. Cơn giận không chỉ là một cảm xúc thoáng qua – nó là kết quả của mê muội tích lũy, là thói quen vô thức đã trở thành “tập khí”. Và khi nó trỗi dậy, không chỉ người khác khổ, mà chính ta cũng bị giày vò, tan nát từ bên trong.
Với tinh thần từ bi, Thiền sư không kêu gọi đàn áp hay chối bỏ cơn giận. Trái lại, ngài dạy ta ôm ấp nó bằng chánh niệm:
“Con sẽ nhớ trở về / nương vào hơi thở / vào bước chân chính niệm”.
Chỉ bằng sự tỉnh thức, bằng từng nhịp thở an lành và từng bước chân vững chãi, ta mới có thể nhận diện được ngọn lửa đang cháy âm ỉ trong lòng. Thực tập ấy không nhằm trốn chạy cơn giận, mà để soi sáng nó bằng ánh sáng hiểu biết.
Từ hiểu biết, phát khởi thương yêu.
“Người làm con giận / là người đang có nhiều đau khổ” – Câu thơ này là chìa khóa mở ra cánh cửa tha thứ. Khi ta thấy được nỗi khổ của người khác ẩn sau hành vi làm tổn thương mình, ta sẽ không còn chỉ nhìn họ bằng đôi mắt giận dữ, mà bằng đôi mắt cảm thông. Người kia cũng đang vật lộn với bóng tối của chính họ. Họ chưa biết quay về, chưa từng được học cách yêu thương bản thân và người khác. Họ cũng đang cần một bàn tay nắm lấy.
Sự chuyển hóa lớn nhất không đến từ việc tranh thắng hay trả đũa, mà đến từ việc buông xả giận hờn trong chính mình.
“Điều phục được giận hờn / là đạt tới chiến thắng / một lần cho cả hai phía” – Đó là lời dạy mầu nhiệm của Đức Phật mà Thiền sư nhắc lại. Chiến thắng ấy không làm ai tổn thương, mà cứu rỗi cả hai tâm hồn đang lạc lối trong giận dữ và hiểu lầm.
Và cuối cùng, trong niềm tin sâu sắc nơi Tam Bảo, người con Phật cất lời nguyện:
“Cầu lượng Từ Tam Bảo / nhiếp thọ và hộ niệm cho con”.
Nhưng lời nguyện ấy không phải để trốn tránh hay phó mặc. Đó là một sự gắn kết giữa lòng thành và hành động cụ thể: quay về, quán chiếu, ôm ấp, chuyển hóa.
“Điều phục cơn giận” không phải là việc của một giờ một buổi, mà là hành trình cả đời. Nhưng mỗi lần đọc lại bài sám này, ta như được nhắc nhở một cách nhẹ nhàng nhưng kiên quyết rằng: giận dữ không phải kẻ thù, mà là đứa trẻ bị bỏ quên trong lòng ta, đang khóc đòi được lắng nghe và ôm ấp.
Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã viết nên một bài thơ – một bài kinh – và cũng là một chiếc thuyền, đưa ta sang bờ an lạc. Cơn giận, một khi được nhận diện và chăm sóc bằng chánh niệm, sẽ không còn thiêu đốt, mà sẽ trở thành đất lành nuôi dưỡng hiểu biết và thương yêu.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
