Sám nguyện
Trang nghiêm đài sen ngự toạ
Đại hùng từ phụ Thích Ca
Đệ tử lắng lòng thanh tịnh
Bàn tay chắp thành liên hoa
Cung kính hướng về Điều ngự
Dâng lời sám nguyện thiết tha.
Đệ tử phước duyên thiếu kém
Sống trong thất niệm lâu dài
Không được sớm gặp chánh pháp
Bao nhiêu phiền luỵ đã gây
Bao nhiêu lỡ lầm vụng dại
Vô minh che lấp tháng ngày
Vườn tâm gieo hạt giống xấu
Tham, sân, tự ái dẫy đầy
Những nghiệp sát, đạo, dâm, vọng
Gây nên từ trước đến nay
Những điều đã làm, đã nói
Thường gây đổ vỡ hàng ngày.
Bao nhiêu não phiền nghiệp chướng
Nguyện xin sám hối từ đây.
Đệ tử thấy mình nông nổi
Con đường chánh niệm lãng xao
Chất chứa vô minh phiền não
Tạo nên bao nỗi hận sầu;
Có lúc tâm tư buồn chán
Mang đầy dằn vặt lo âu,
Vì không hiểu được kẻ khác
Cho nên hờn giận, oán cừu;
Lý luận xong rồi trách móc
Mỗi ngày mỗi chuốc khổ đau
Chia cách hố kia càng rộng
Có ngày không nói với nhau
Cũng không muốn nhìn thấy mặt
Gây nên nội kết dài lâu;
Nay con hướng về Tam Bảo
Ăn năn khẩn thiết cúi đầu.
Đệ tử biết trong tâm thức
Bao nhiêu hạt tốt lấp vùi:
Hạt giống thương yêu, hiểu biết
Và bao hạt giống an vui.
Nhưng vì chưa biết tưới tẩm
Hạt lành không mọc tốt tươi
Cứ để khổ đau tràn lấp
Làm cho đen tối cuộc đời
Quen lối bỏ hình bắt bóng
Đuổi theo hạnh phúc xa vời
Tâm cứ bận về quá khứ
Hoặc lo rong ruổi tương lai
Quanh quẩn trong vòng buồn giận
Xem thường bảo vật trong tay
Dày đạp lên trên hạnh phúc
Tháng năm sầu khổ miệt mài;
Giờ đây trầm xông bảo điện
Con nguyền sám hối đổi thay.
Đệ tử tâm thành quy ngưỡng
Hướng về chư Bụt mười phương
Cùng với các vị Bồ Tát
Thanh văn, duyên giác, thánh hiền
Chí thành cầu xin sám hối
Bao nhiêu lầm lỡ triền miên
Xin lấy cam lồ tịnh thuỷ
Tưới lên dập tắt não phiền
Xin lấy con thuyền chánh pháp
Đưa con vượt nẻo oan khiên
Xin nguyện sống đời tỉnh thức
Học theo đạo lý chân truyền
Thực tập nụ cười hơi thở
Sống đời chánh niệm tinh chuyên.
Đệ tử xin nguyền trở lại
Sống trong hiện tại nhiệm mầu
Vườn tâm ươm hạt giống tốt
Vun trồng hiểu biết, thương yêu.
Xin nguyện học phép quán chiếu
Tập nhìn tập hiểu thật sâu
Thấy được tự tánh các pháp
Thoát ngoài sinh tử trần lao
Nguyện học nói lời ái ngữ
Thương yêu, chăm sóc sớm chiều
Đem nguồn vui tới mọi nẻo
Giúp người vơi nỗi sầu đau
Đền đáp công ơn cha mẹ
Ơn thầy nghĩa bạn dày sâu.
Tín thành tâm hương một nén
Đài sen con nguyện hồi đầu
Nguyện đức từ bi che chở
Trên con đường đạo nhiệm mầu
Nguyện xin chuyên cần tu tập
Vuông tròn đạo quả về sau.
(Sám Nguyện gồm sám hối và phát nguyện. Sám là bắt đầu trở lại, sẽ không gây ra thêm những lỡ lầm và vụng dại như đã gây ra trong quá khứ. Nguyện là quyết tâm không làm những điều đã từng gây ra đổ vỡ, quyết tâm làm những điều có thể đưa tới sự an lạc cho ta và cho người. Sám nguyện của Thiền sư Nhất Hạnh gồm tuyển tập 20 bài thi ca với nội dung như: tán thán ca ngợi chư Phật, phản quang tự kỷ, những lời ích kỷ lợi tha…)
*
“Nguyện Hồi Đầu, Hành Đạo Tỉnh Thức”
Trong dòng chảy không dứt của phiền não, lầm lỗi và những lo toan vô tận của kiếp người, bài “Sám nguyện” của Thiền sư Thích Nhất Hạnh hiện lên như một chiếc thuyền từ bi, chở đầy cam lồ cho những tâm hồn khô khát được quay về nương tựa nơi chánh niệm. Không chỉ là lời sám hối, bài thi ca là một hành trình quay về chính mình – từ vô minh đến tỉnh thức, từ khổ đau đến an lạc, từ bóng tối của nội kết đến ánh sáng của hiểu và thương.
“Trang nghiêm đài sen ngự toạ
Đại hùng từ phụ Thích Ca
Đệ tử lắng lòng thanh tịnh
Bàn tay chắp thành liên hoa”
Mở đầu bằng hình ảnh trang nghiêm của Bụt Thích Ca trên đài sen, bài sám đặt người đọc vào trạng thái tĩnh tại sâu xa – nơi đệ tử với tâm thành khẩn khiêm cung chắp tay trước bậc Điều Ngự. Đó không chỉ là nghi thức, mà là một sự tiếp xúc sống động giữa người con quay về và năng lượng từ bi tỉnh giác của chư Phật.
“Đệ tử phước duyên thiếu kém
Sống trong thất niệm lâu dài”
Từ một cái nhìn chân thật, người sám nguyện thẳng thắn nhận ra lỗi lầm không phải do ai khác, mà do thói quen vô minh, sống thiếu tỉnh thức, chạy theo phiền lụy. Bao nhiêu lỡ lầm, giận hờn, oán trách không tự nhiên mà có – nó nảy mầm từ tham, sân, si, và lòng tự ái không được thấy rõ và chuyển hóa.
“Lý luận xong rồi trách móc
Mỗi ngày mỗi chuốc khổ đau
Chia cách hố kia càng rộng
Có ngày không nói với nhau”
Những dòng thơ này không chỉ là lời sám hối – đó là một chiếc gương tâm linh, nơi người đọc dễ dàng soi thấy chính mình: đã bao lần ta để cái tôi dẫn dắt, đã bao lần lý trí thắng nhưng trái tim tan vỡ, đã bao lần ta đóng cánh cửa truyền thông và tự cô lập chính mình trong những “nội kết dài lâu”.
Nhưng sám hối không phải để đắm chìm trong tội lỗi. Sám hối là để thức tỉnh lòng từ bi trong ta, để nhận ra rằng trong tâm vẫn còn đầy hạt giống lành – thương yêu, hiểu biết, an vui – chỉ vì ta chưa biết tưới tẩm, nên vườn tâm thành hoang dại.
“Vườn tâm ươm hạt giống tốt
Vun trồng hiểu biết, thương yêu.”
Từ giây phút đó, lời sám nguyện chuyển hướng: từ ăn năn đến phát nguyện hành trì. Không còn chỉ là nhận lỗi, mà là cam kết sống khác đi – trở về với hơi thở, nụ cười, với hiện tại nhiệm mầu; học phép quán chiếu, hiểu sâu tự tánh các pháp, và nói lời ái ngữ mỗi sớm chiều. Đây chính là con đường Bụt đã chỉ – không phải để thờ phụng, mà để thực tập và chuyển hóa khổ đau thành hiểu biết và yêu thương.
“Nguyện học nói lời ái ngữ
Thương yêu, chăm sóc sớm chiều
Đem nguồn vui tới mọi nẻo
Giúp người vơi nỗi sầu đau”
Với Thiền sư Thích Nhất Hạnh, tu không phải là thoát ly, mà là một lời hứa với cuộc đời – sống sao cho đẹp, cho sâu sắc, cho trọn tình nghĩa với cha mẹ, thầy bạn, và muôn loài. Bởi tu tập không dừng ở bản thân, mà là để mang an lạc đến mọi nơi, gieo lại cho đời những bước chân thảnh thơi, những nụ cười thấu cảm, những vòng tay chở che.
“Tín thành tâm hương một nén
Đài sen con nguyện hồi đầu”
Kết thúc bài sám là hình ảnh “nén tâm hương” – không phải hương vật chất, mà là tấm lòng chí thành dâng lên Tam Bảo, như lời cam kết bất diệt: sẽ không lạc bước nữa, sẽ kiên trì quay về, sẽ sống mỗi ngày với sự chuyên cần, tinh tấn. Đó là hạnh nguyện của người con Phật trong thời đại mới – không đắm mình trong khổ đau, mà lấy khổ đau làm phân bón cho hoa hiểu biết, hoa từ bi nở rộ trên vườn tâm.
“Sám nguyện” không chỉ là một bài thơ, một bài tụng – đó là một tiếng chuông tỉnh thức giữa đêm dài vô minh. Là con đường để mỗi chúng ta, trong khoảnh khắc thành tâm, có thể hồi đầu, quay về, chắp tay với chính mình, với cuộc đời, và với tất cả những gì ta từng lãng quên.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
