Tuỳ hỷ hồi hướng
Các đức Thế Tôn
Thường trú trên đời
Xin thương xót con:
Vì ngay trong kiếp này
Và những kiếp xa xưa
Từ đời vô thỉ
Con đã từng lầm lẫn
Ðã gây khổ đau
Cho chính bản thân
Và cho kẻ khác.
Tự mình gây ra lầm lỗi
Hoặc xúi người khác
Làm nên lầm lỗi
Hoặc tán đồng theo
Giết hại, trộm cắp
Dối trá, tà dâm
Với những tà nghiệp khác
Trong mười nghiệp bất thiện
Hoặc có che dấu
Hoặc không che dấu
Những tội lỗi ấy
Ðưa về địa ngục
Ngạ quỷ, súc sinh
Làm cho kiếp sau
Sinh nơi biên địa
Sáu căn khiếm khuyết
Không có điều kiện
Lớn lên thành người
Những tội chướng ấy
Hôm nay con nguyền nhất tâm
Cầu xin sám hối.
Xin chư Bụt Thế Tôn
Chứng biết cho con
Thương tưởng đến con
Con phủ phục trước mặt các ngài
Phát lời nguyện rằng:
Nếu trong vô lượng kiếp xa xưa,
Cũng như trong đời này
Nếu con đã từng bố thí
Dù chỉ một nắm cơm
Hoặc một manh áo,
Nếu con đã từng nói lời ái ngữ
Dù chỉ một vài câu,
Nếu con đã từng biết nhìn với con mắt từ bi
Dù chỉ trong chốc lát,
Nếu con đã từng có cử chỉ an ủi vỗ về
Dù chỉ một vài lần,
Nếu con đã từng lắng nghe diệu pháp
Dù chỉ một buổi,
Nếu con đã từng cúng dường trai tăng
Dù chỉ một lần
Nếu con đã từng cứu mạng chúng sinh
Dù chỉ là vài con sâu con kiến,
Nếu con đã từng tụng đọc kinh văn
Dù chỉ một vài câu,
Nếu con đã từng xuất gia
Dù chỉ trong một kiếp,
Nếu con đã từng nâng đỡ kẻ khác trên đường tu học
Dù chỉ giúp được vài người,
Nếu con đã từng tu tập tịnh giới
Dù chưa được hoàn toàn thanh tịnh,
Tất cả những công đức ấy
Ðều là những thiện căn con đã gieo trồng
Hôm nay xin gồm thâu tất cả lại
Kính dâng lên chư Bụt
Như một tràng hoa ngát hương
Và xin hồi hướng tất cả các công đức ấy
Về quả vị Bồ Ðề.
Con xin mở lòng rộng lớn
Hướng về Vô Thượng Chính Giác,
Nguyện đạt tới hiểu biết lớn
Nguyện thành tựu thương yêu sâu
Nguyện tu tập chuyên cần
Chuyển hoá khổ đau
Cho con và cho tất cả mọi loài
Tất cả mọi động tác của thân miệng ý
Ðều xin hướng về
Làm hạnh phúc cho mọi người mọi loài.
Ðó là ước mong sâu sắc nhất của con
Ngoài tâm Bồ Ðề
Ngoài khao khát hiểu biết lớn
Ngoài nguyện ước thương yêu sâu
Con không còn ước mong nào nữa cả.
Chư Bụt trong mười phương và ba đời
Ðều đã từng hồi hướng như thế
Hôm nay con cũng xin hồi hướng như thế.
Bao nhiêu lầm lỗi đều xin sám hối
Bao nhiêu công đức đều xin tuỳ hỉ
Biển công đức vô lượng
Cũng là núi trí tuệ cao vòi vọi
Chư Bụt và thầy tổ
Là ánh sáng soi chiếu cho con
Trong giờ phút trang nghiêm
Xin đem thân mạng này
Quay về và đảnh lễ.
(Sám Nguyện gồm sám hối và phát nguyện. Sám là bắt đầu trở lại, sẽ không gây ra thêm những lỡ lầm và vụng dại như đã gây ra trong quá khứ. Nguyện là quyết tâm không làm những điều đã từng gây ra đổ vỡ, quyết tâm làm những điều có thể đưa tới sự an lạc cho ta và cho người. Sám nguyện của Thiền sư Nhất Hạnh gồm tuyển tập 20 bài thi ca với nội dung như: tán thán ca ngợi chư Phật, phản quang tự kỷ, những lời ích kỷ lợi tha…)
*
“Mở Lòng Trước Ánh Sáng – Lời Nguyện Tuỳ Hỷ Hồi Hướng”
Trong tiếng chuông tỉnh thức lan xa giữa pháp giới, bài sám nguyện “Tuỳ hỷ hồi hướng” của Thiền sư Thích Nhất Hạnh hiện ra như một đóa sen nở trong lòng người tu. Không khoa trương, không lộng lẫy, nhưng sâu sắc như mạch nước ngầm, thanh khiết như sương sớm, bài sám là lời đối diện chân thành giữa con người và chính bóng tối trong mình, đồng thời cũng là lời nguyện mở rộng tim ra, hướng về ánh sáng của Bồ đề, của trí tuệ và yêu thương.
“Các đức Thế Tôn
Thường trú trên đời
Xin thương xót con”
Bài sám bắt đầu bằng một lời khẩn cầu khiêm hạ, nhưng không mang màu sắc sợ hãi hay trốn tránh, mà là sự dũng cảm nhận diện khổ đau và nghiệp chướng đã từng được gieo trồng trong quá khứ. Lời khấn xin ấy không nhằm chạy trốn hậu quả, mà là lời thức tỉnh – rằng ta đã từng làm tổn thương chính mình và người khác. Thiền sư không đặt ai ra ngoài vòng lầm lỗi – kể cả bản thân người tu – vì ai trong chúng ta cũng từng vô minh, từng lỡ bước, từng mang theo trong tim những giọt bóng tối.
“Tự mình gây ra lầm lỗi
Hoặc xúi người khác
Làm nên lầm lỗi
Hoặc tán đồng theo”
Đây là một trong những đoạn chân thật nhất của bài sám. Không chỉ là hành động trực tiếp, mỗi đồng tình im lặng với cái sai, mỗi cái ngoảnh mặt làm ngơ trước khổ đau của người khác cũng là một cách cộng nghiệp với khổ đau ấy. Thiền sư đã vén lên tấm màn vô minh rất tinh vi trong đời sống – nơi chúng ta tưởng mình vô can nhưng thực ra đang góp phần duy trì khổ đau trong im lặng.
“Những tội lỗi ấy
Ðưa về địa ngục
Ngạ quỷ, súc sinh”
Không có gì hình tượng hóa ở đây – những cảnh giới này là biểu tượng cho khổ đau nội tâm, cho những cõi sống mà ta từng đi qua hoặc đang sống trong đó: cõi địa ngục của giận dữ, cõi ngạ quỷ của tham lam, cõi súc sinh của mê mờ. Sám hối không chỉ là để xin tha thứ, mà để nhận biết, để không tiếp tục gây tạo thêm.
Nhưng bài sám không dừng ở tội lỗi. Nó không nhằm dìm con người trong mặc cảm. Trái lại, phần sau của bài sám là một cuộc “hồi hướng” rực sáng – nơi những điều lành nhỏ nhất trong đời ta đều được gom góp lại, nâng niu và dâng lên như một tràng hoa.
“Nếu con đã từng nói lời ái ngữ
Dù chỉ một vài câu,
Nếu con đã từng biết nhìn với con mắt từ bi
Dù chỉ trong chốc lát…”
Trong những câu này, Thiền sư đã cho chúng ta một điều vô cùng lớn: niềm tin vào những hạt giống thiện lành nhỏ bé trong mỗi người. Dù từng tạo bao lỗi lầm, chúng ta vẫn đã từng có những khoảnh khắc đẹp – biết lắng nghe ai đó, cứu một sinh linh bé nhỏ, chắp tay cúng dường, hay chỉ đơn giản là giữ được một phút tâm bình giữa cơn giông của đời. Không gì là nhỏ trong đạo. Một ánh nhìn, một cử chỉ, một câu nói cũng có thể làm nở ra một mùa xuân.
“Tất cả những công đức ấy
Hôm nay xin gồm thâu tất cả lại
Kính dâng lên chư Bụt
Như một tràng hoa ngát hương”
Hồi hướng là hành động mang công đức mình có – dù ít ỏi – dâng lên cho tất cả, không nắm giữ riêng, không tích góp cho ngã chấp. Đây là trái tim của đạo Bụt – nơi hành động không nhằm cho “tôi” mà cho tất cả muôn loài. Và vì thế, công đức không bị mất đi – mà được nhân rộng.
“Con xin mở lòng rộng lớn
Hướng về Vô Thượng Chính Giác”
Phần kết là một lời nguyện rực sáng – hướng về Bồ đề tâm, về trí tuệ lớn, về tình thương sâu và hạnh nguyện chuyển hóa khổ đau. Những dòng cuối không phải là kết thúc mà là khởi đầu của một con đường mới, nơi mọi động tác của thân, miệng, ý đều vì hạnh phúc của người khác.
“Ngoài tâm Bồ đề
Ngoài khao khát hiểu biết lớn
Ngoài nguyện ước thương yêu sâu
Con không còn ước mong nào nữa cả.”
Đây là trái tim thi ca, là hạt minh châu trong bài sám. Tất cả những ước mong thế gian – tiền tài, danh vọng, an toàn, ngay cả hạnh phúc cá nhân – đều tan ra như mây khi so với một ước mong duy nhất: thành tựu con đường hiểu và thương, cho muôn loài. Đây chính là ước nguyện của một vị Bồ tát.
Bài sám “Tuỳ hỷ hồi hướng” không chỉ là nghi lễ đọc tụng. Nó là một bản thể sống – một chiếc gương để ta nhìn lại chính mình, thấy bóng tối và cũng thấy ánh sáng. Nó dạy ta sám hối mà không dìm mình trong mặc cảm, hồi hướng mà không quên sức mạnh của từng hạt giống thiện lành, mở lòng ra để yêu thương mà không giữ lại gì cho riêng mình.
Trong một thế giới đầy đổ vỡ, nơi con người lạc mất nhau giữa tranh chấp và ích kỷ, lời sám này chính là một lối đi: quay về với trái tim, bắt đầu lại từ phút giây này, bằng sự tỉnh thức, khiêm cung và ước nguyện chân thành.
Và nếu hôm nay bạn đang cảm thấy mỏi mệt, xin hãy chắp tay, lặng yên tụng đọc lời sám này, để thấy rằng:
trong bạn vẫn có ánh sáng của một đoá sen – chỉ chờ được chăm sóc, để nở.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
