Ăn cơm
Ăn cơm nơi tích môn
Nuôi sống cả tổ tiên
Mở đường cho con cháu
Cùng tìm hướng đi lên
Ăn cơm nơi tích môn
Nhai đều như nhịp thở
Nhiệm mầu ta nuôi nhau
Từ bi nguyền cứu độ.
(Bài thi kệ nằm trong tuyển tập “Tích môn bản môn”)
*
“Ăn cơm trong chánh niệm – Nhai từng hạt gạo nuôi ngàn đời”
Có bao giờ bạn dừng lại giữa bữa ăn, để thật sự thấy được trong một bát cơm trắng là sự hội tụ của đất trời, của nắng gió, của bao mồ hôi cha mẹ, và cả dấu chân tổ tiên? Bài thi kệ “Ăn cơm” của Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một lời mời thầm lặng nhưng đầy sâu sắc: hãy ăn cơm không chỉ để nuôi thân, mà để nuôi cả hiểu biết và tình thương.
Ăn cơm nơi tích môn
Nuôi sống cả tổ tiên
Mở đường cho con cháu
Cùng tìm hướng đi lên
Ăn cơm – một hành động tưởng chừng rất đời thường – trong ánh nhìn của thiền quán lại trở thành một hành vi nối liền ba đời: quá khứ, hiện tại và tương lai. Trong từng miếng cơm, ta đang tiếp nhận sự sống từ tổ tiên truyền trao, đang gìn giữ và tiếp nối sự sống ấy trong chính mình, và cũng đang chuẩn bị nền tảng cho con cháu tiếp bước. Không có một hành động nào là nhỏ nhặt, khi nó được thực hiện trong tỉnh thức và tình thương.
Ăn cơm nơi tích môn
Nhai đều như nhịp thở
Nhiệm mầu ta nuôi nhau
Từ bi nguyền cứu độ.
Khi ăn trong chánh niệm, mỗi lần nhai đều là một lần trở về với chính mình, trở về với sự sống nhiệm mầu. Hơi thở hòa cùng nhịp nhai, thân tâm quy về một mối, và lúc ấy, bữa cơm không còn là một cử chỉ sinh tồn, mà trở thành lễ hội của sự tỉnh thức. Ta không ăn chỉ để sống – ta ăn để hiểu, để thương, để đồng hành cùng muôn loài.
“Nhiệm mầu ta nuôi nhau” – câu thơ nhỏ mà bao la như đất trời. Bát cơm không chỉ nuôi riêng ta, mà còn là lời cam kết lặng lẽ: sống sao cho nuôi được người khác bằng chính sự sống của mình. Khi ta ăn với tâm niệm từ bi, ta nguyện sẽ sống một đời không lãng phí, không tàn phá, không gây khổ đau – mà ngược lại, đem lại an lành cho mọi người, mọi loài.
Bài thi kệ “Ăn cơm” là tiếng chuông chánh niệm vang lên giữa bàn ăn, nhắc ta đừng chỉ ăn bằng miệng, mà hãy ăn bằng trái tim. Trong hạt gạo là hình bóng ruộng đồng, là ánh nắng và mưa nguồn, là bàn tay gầy của mẹ, là bóng lưng khom của cha.
Chỉ cần bạn dừng lại một chút, nhìn kỹ bát cơm, nhai chậm từng miếng – bạn sẽ thấy tất cả tổ tiên đang sống trong bạn, và chính bạn đang mở một lối đi mới cho tương lai.
Ăn cơm trong chánh niệm là nuôi lớn thân tâm.
Ăn cơm trong thương yêu là gieo mầm an lạc cho muôn đời.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
