Đi chơi
Đi chơi chốn bản môn
Nên đi bằng hai chân
Không nên đi bằng đầu
Đi bằng đầu sẽ lạc
Đi chơi chốn bản môn
Tay ta nắm tay Người
Ngàn xưa và ngàn sau
Trở về chung một lối.
(Bài thi kệ nằm trong tuyển tập “Tích môn bản môn”)
*
“Đi chơi chốn bản môn” – Trở về lối xưa trong hiện tại nhiệm mầu
Có những bài thơ chỉ vỏn vẹn vài câu, nhưng mở ra một cánh cửa lớn – cánh cửa của hiểu biết, của tỉnh thức, và của trở về. “Đi chơi” của Thiền sư Thích Nhất Hạnh, với chất giọng nhẹ nhàng mà uyên áo, đã vẽ nên một chuyến đi không giống bất kỳ hành trình nào: chuyến đi vào “chốn bản môn” – nơi gốc rễ của sự sống hiện tiền.
“Đi chơi chốn bản môn
Nên đi bằng hai chân
Không nên đi bằng đầu
Đi bằng đầu sẽ lạc”
Câu thơ mở đầu là lời mời gọi dịu dàng nhưng đầy tỉnh thức: hãy đi chơi – nhưng không phải đi bằng tư duy, bằng lo toan, bằng khái niệm. “Đi bằng đầu” là biểu tượng cho lối sống chạy theo lý trí, phân tích, và suy tưởng không ngừng nghỉ – chính điều đó khiến ta lạc mất bản chất tươi mát và sâu thẳm của hiện tại.
Trong khi đó, “đi bằng hai chân” là trở về thân thể, trở về với bước chân thật, với nhịp thở và cảm xúc đang hiện hữu nơi đây. Đó là thiền hành – bước đi như thể mỗi bước đã về tới nhà, không bị kéo đi bởi những gì chưa tới hay đã qua. Với Thiền sư, mỗi bước chân đều là một bài thiền ca, là sự hòa điệu giữa thân – tâm – và đất trời.
“Đi chơi chốn bản môn
Tay ta nắm tay Người
Ngàn xưa và ngàn sau
Trở về chung một lối.”
Khi đã đi bằng chánh niệm, bằng trái tim rộng mở, ta không còn là một cá thể đơn lẻ trên hành trình ấy. “Người” ở đây là ai? Là tổ tiên, là đất mẹ, là Bụt, là bao lớp người đã từng đi trước, và cả những thế hệ sẽ đến sau. Bằng bước chân chánh niệm, ta nắm tay tất cả – vượt thoát khỏi thời gian tuyến tính – để trở về một điểm chung: bản môn.
“Bản môn” không phải là một nơi chốn địa lý, mà là bản thể chân thật của sự sống, nơi không sinh không diệt, không đến không đi. Khi ta tiếp xúc với “bản môn” trong mỗi bước chân, ta đang sống sâu sắc với sự sống, với cội nguồn, và với tất cả những gì đang là.
Bài thi kệ “Đi chơi” là một chiếc gương soi lại cách ta đang sống: Ta đang đi đâu? Bằng gì? Và có đang nắm tay ai không? Với giọng thơ lặng lẽ như một hơi thở nhẹ, Thiền sư Thích Nhất Hạnh nhắc nhở ta rằng hạnh phúc không ở tương lai, không ở ý tưởng, mà nằm ngay trong bước chân, trong từng hơi thở, trong sự trở về với chính mình.
Chuyến đi chơi chốn bản môn không cần hành trang, không cần kế hoạch. Chỉ cần bạn dừng lại, hít một hơi sâu, và đặt một bước chân xuống mặt đất với tất cả sự hiện diện – là bạn đã đến rồi. Trở về, mà không cần đi xa. Chỉ cần đi bằng trái tim tỉnh thức, bạn sẽ không bao giờ lạc nữa.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
