Khâu áo
Khâu áo chốn tích môn
Cho đời lành lặn lại
Mũi kim sợi chỉ này
Là công phu gặt hái.
(Bài thi kệ nằm trong tuyển tập “Tích môn bản môn”)
*
“Mũi Kim, Sợi Chỉ và Một Cõi Lành Lặn”
Trong thế giới hiện đại đầy những vội vã và phân mảnh, hành động khâu một đường chỉ có vẻ như nhỏ bé, thậm chí là vô nghĩa. Thế nhưng, trong cái nhìn của Thiền sư Thích Nhất Hạnh, khâu áo không chỉ là sửa chữa một vết rách trên tấm vải, mà còn là một hành vi thấm đẫm chánh niệm, nơi bàn tay lặng lẽ khâu cũng chính là nơi trái tim được vá lành.
Khâu áo chốn tích môn
Cho đời lành lặn lại
Mũi kim sợi chỉ này
Là công phu gặt hái.
Bài thi kệ chỉ vỏn vẹn bốn câu, nhưng mang sức nặng của một đời hành trì. Mỗi từ, mỗi ý như được rút ra từ chính hơi thở của thiền sư – giản dị, sâu sắc và đầy tình thương.
“Khâu áo chốn tích môn” – Trong cái nhìn của Phật học, “tích môn” là cửa hiện tượng, là thế giới của hình tướng, nơi có sinh – diệt, có đói no, có rách vá. Ở nơi ấy, người tu không rời cuộc đời mà chính là sống giữa cuộc đời, vun bón cho từng hành động nhỏ cũng mang năng lượng của tỉnh thức. Khi ta khâu áo với chánh niệm, chiếc áo trở thành chiếc áo đạo, mỗi mũi kim là một bước đi trên con đường tu.
“Cho đời lành lặn lại” – Có lẽ không chỉ là khâu áo, mà chính là khâu những vết rách trong tâm hồn con người, trong những đổ vỡ của nhân loại. Một vết rách nơi tay áo, nếu được khâu trong chánh niệm và từ bi, chính là biểu hiện cho tâm nguyện làm lành những chia cắt, hàn gắn những đau thương trong cuộc sống. Khâu áo cũng là khâu lại lòng mình, khâu lại những mảnh rời rạc trong tương quan giữa người với người.
“Mũi kim sợi chỉ này” – Mỗi mũi kim là một phút giây có mặt trọn vẹn. Sợi chỉ không đơn thuần là vật chất, mà chính là dòng năng lượng từ bi nối liền những chỗ rách nát. Có lẽ, thiền sư đang nói với ta rằng: dù đời có sờn rách đến đâu, ta vẫn có thể vá lại, bằng chánh niệm, bằng bàn tay kiên trì và trái tim không từ bỏ.
“Là công phu gặt hái” – Khâu áo, như một pháp tu. Không cần tụng kinh dài, không cần pháp thoại dài. Chỉ cần ngồi xuống, an tịnh, đưa từng đường kim trong sự lắng sâu, là đủ để gặt hái an lạc, đủ để thấy được bản môn trong tích môn, thấy được Pháp Thân hiển lộ trong từng động tác đời thường.
Bài thi kệ “Khâu áo” như một lời nhắc dịu dàng từ thiền sư: hãy sống với những điều giản dị bằng trái tim tròn đầy. Hãy vá lại từng khoảng trống trong đời sống bằng sự có mặt trọn vẹn và tình thương không điều kiện. Vì chỉ khi ấy, chiếc áo mới không chỉ là áo, mà là tấm áo của tâm hồn – là chiếc y của chánh pháp phủ lên những vết thương nhân thế.
Trong một thế giới đầy rách nát – có lẽ điều cấp thiết không phải là vứt bỏ, mà là khâu lại. Và khâu bằng tình thương, bằng sự chậm rãi, bằng một mũi kim đưa lên trong chánh niệm – cũng là một cách góp phần làm cho đời lành lặn lại.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
