Mặc áo
Mặc áo trong tích môn
Trang nghiêm y chánh báo
Tịnh độ trong tầm tay
Nước non cùng sáng tạo.
(Bài thi kệ nằm trong tuyển tập “Tích môn bản môn”)
*
“Khoác áo tỉnh thức, chạm vào Tịnh độ”
Trong đời sống thường ngày, mặc áo chỉ là một hành động giản đơn – một thói quen lặp lại mỗi sớm mai. Nhưng dưới con mắt tỉnh thức của Thiền sư Thích Nhất Hạnh, ngay trong khoảnh khắc mặc áo, người thực tập có thể tiếp xúc được với chiều sâu tâm linh, với cái đẹp tinh khôi của hiện hữu. Bài thi kệ “Mặc áo” tuy ngắn, nhưng hàm chứa một thông điệp thẳm sâu về sự hòa hợp giữa thân – tâm – và vũ trụ:
Mặc áo trong tích môn
Trang nghiêm y chánh báo
Tịnh độ trong tầm tay
Nước non cùng sáng tạo.
Ngay từ câu đầu tiên, “Mặc áo trong tích môn”, thầy gợi mở một khung cảnh rất đời – nhưng không hề đời thường. “Tích môn” là cánh cửa phương tiện, là nơi hình tướng tạm thời biểu hiện – và hành động mặc áo, một biểu hiện cụ thể, được thực hiện không chỉ bằng thân mà bằng sự có mặt toàn vẹn. Trong giây phút mặc áo ấy, không còn sự vội vã, không còn lơ đễnh, mà là một lễ nghi thầm lặng của tỉnh thức.
“Trang nghiêm y chánh báo” – áo không chỉ là vải vóc bên ngoài, mà là sự biểu hiện của quả báo thân này (chánh báo) và cả môi trường nuôi dưỡng thân tâm (y báo). Khi mặc áo với tâm chánh niệm, ta đang kính trọng chính mình, tôn quý thân thể và cuộc đời mà ta đang thừa hưởng, từ tổ tiên, cha mẹ, đất trời. Ta không mặc chỉ để che thân, mà còn để sống hài hòa, biết ơn và tỉnh thức.
Câu “Tịnh độ trong tầm tay” là tuyên ngôn mầu nhiệm của thiền quán: Tịnh độ không ở một thế giới xa xôi sau khi chết, mà nằm ngay trong giây phút hiện tại. Khi ta sống sâu sắc trong từng động tác, từng hơi thở, thì chiếc áo ta mặc, mảnh vườn ta bước qua, mái hiên ta trú dưới – đều là Tịnh độ. Thiền sư mời gọi ta không đi tìm cõi an vui nơi đâu khác, mà hãy mặc áo bằng chánh niệm, và chạm vào Tịnh độ đang biểu hiện dưới từng đầu ngón tay.
Và cuối cùng, “Nước non cùng sáng tạo” – một câu thơ làm mềm lòng người đọc. Không có gì riêng biệt, không có gì bị tách rời. Chúng ta không mặc áo một mình, mà cùng mặc với sông núi, cỏ cây, mây trắng. Hành động nhỏ bé nơi ta là một phần trong dòng sáng tạo lớn lao của vũ trụ. Trong từng đường chỉ kim trên áo, có hơi thở của đất, có bàn tay của người, có tâm niệm của bao đời tổ tiên truyền trao.
Bài thi kệ “Mặc áo” dạy ta rằng: hãy sống sâu và đẹp ngay trong những khoảnh khắc bình thường nhất. Chỉ cần một hơi thở có mặt, một cái nhìn biết ơn, một cử chỉ chánh niệm – thì chiếc áo đang mặc cũng trở thành cánh cửa mở ra Tịnh độ. Và khi ấy, từng bước đi, từng bữa ăn, từng sớm mai yên bình – đều là thiêng liêng, đều là một bài thiền ca thầm lặng của người đang thực sự sống.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
