Ngồi thiền
Ngồi thiền trong tích môn
Nơi nào không thành đạo?
Sinh tử trải bao lần
Phút giây này độc đáo
Ngồi thiền trong bản môn
Giây nào cũng thành đạo
Cội nào cũng bồ đề
Tòa nào cũng Đa bảo.
(Bài thi kệ nằm trong tuyển tập “Tích môn bản môn”)
*
“Ngồi Thiền – Ngồi Giữa Phép Mầu Hiện Hữu”
Trong cõi sống nhiều bộn bề và gấp gáp, “ngồi yên” tưởng chừng là điều đơn giản, nhưng lại trở nên vô cùng khó khăn. Ta luôn bị cuốn vào những gì chưa tới, tiếc nuối điều đã qua, và quên mất món quà quý báu đang nằm ngay trong khoảnh khắc hiện tại. Thiền sư Thích Nhất Hạnh, qua bài thi kệ “Ngồi thiền”, đã nhẹ nhàng đưa ta trở về, mời ta dừng lại để chạm vào mầu nhiệm đang hiện diện khắp muôn nơi – nơi thân tâm, nơi cỏ cây, nơi từng giây phút thở.
Ngồi thiền trong tích môn
Nơi nào không thành đạo?
Sinh tử trải bao lần
Phút giây này độc đáo
Ở “tích môn” – tức là thế giới của hiện tượng, của những biểu hiện tạm thời – ta ngồi thiền giữa đời sống, giữa những đổi thay, khổ đau, và vui buồn của kiếp người. Nhưng ngay chính trong dòng trôi sinh diệt ấy, thầy nhắc ta rằng: “Nơi nào không thành đạo?” – nghĩa là chốn nào cũng có thể là nơi thành đạo, nếu ta thật sự tỉnh thức. Con đường giác ngộ không nằm trong những lý tưởng xa vời hay một cõi trời cao, mà có mặt trong chính cái phút giây đang có mặt đây – khi ta thật sự ngồi xuống, thật sự thở và tiếp xúc với sự sống.
“Sinh tử trải bao lần / Phút giây này độc đáo” – Thầy đưa ta nhìn sâu vào bản chất luân hồi, nơi ta đã từng đi qua biết bao kiếp sống, mang theo cả hạnh phúc lẫn khổ đau. Nhưng cũng chính vì thế, giây phút hiện tại lại càng quý giá, bởi đó là nơi duy nhất ta có thể chạm vào sự thật, nơi duy nhất ta có thể chuyển hóa, và nơi duy nhất đạo lộ có thể được mở ra.
Ngồi thiền trong bản môn
Giây nào cũng thành đạo
Cội nào cũng bồ đề
Tòa nào cũng Đa bảo
Khi bước vào “bản môn” – tức là bản thể bất sinh bất diệt, là chiều sâu vô tướng của thực tại – thì mọi giây phút đều trở thành thánh địa, mọi chỗ ngồi đều là nơi giác ngộ. Không cần phải tìm một gốc bồ đề nơi đất Phật, vì “Cội nào cũng bồ đề”, không cần một bảo tháp xa xôi, vì “Tòa nào cũng Đa bảo”. Nghĩa là mỗi một khoảnh khắc của tỉnh thức đều là đạo tràng, mỗi một tư thế ngồi đều là sự tiếp xúc trực tiếp với chân như.
Bài thi kệ “Ngồi thiền” không chỉ là một lời nhắc nhở dịu dàng về thực tập thiền, mà còn là một ánh sáng khai mở cái nhìn về đạo giữa đời. Thiền sư Thích Nhất Hạnh không dạy ta rời khỏi thế gian, mà ngược lại, chỉ ta cách để thành đạo ngay trong lòng thế gian, trong từng hơi thở, từng bước chân, từng phút giây tỉnh thức. Và khi ấy, sự sống không còn là gánh nặng phải vượt qua, mà là một bài thơ mầu nhiệm đang mời gọi ta lắng nghe – bằng cả trái tim yên tĩnh.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
