Loài người đang đi tới
Tôi biết các anh không chịu đi lính qua Việt Nam
Để dấn thân vào
Cuộc chém giết dã man
Các anh bằng lòng đi ở tù
Cử chỉ hiên ngang
Chúng tôi còn đi tới
Như vậy nghĩa là trong tù các anh cũng đi tới
Cũng như thầy Quảng Đức
Cũng như Morrison
Cũng như Nhất Chi Mai
Những người tự nguyện thiêu thân
Để loài người đi tới
Những người nằm dưới lòng đất hôm nay
Vẫn còn đi tới
Loài người đang đi tới
Bởi vì chính các bạn đưa loài người đi tới.
(Bài thơ nằm trong Tập thơ Tiếng đập cánh loài chim lớn (NXB Lá Bối, 1967).
*
Loài Người Đang Đi Tới – Hành Trình Của Ánh Sáng Từ Bóng Tối
Trong bài thơ “Loài người đang đi tới”, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã không chỉ viết một bản tuyên ngôn về hòa bình, mà còn thắp sáng ngọn lửa hy vọng giữa bóng tối cùng cực của chiến tranh. Ở đó, ngôn từ không còn là một hình thức biểu đạt mà trở thành một hành động tỉnh thức, một lời chứng của lòng từ bi và sức mạnh nội tâm có thể chuyển hóa cả một thời đại.
Tôi biết các anh không chịu đi lính qua Việt Nam
Để dấn thân vào
Cuộc chém giết dã man
Thiền sư không khởi đầu bằng lời kêu gọi, mà bằng một sự công nhận – sự thấu hiểu sâu sắc đối với những con người đã chọn lối đi trái dòng. Trong một thế giới mà bạo lực được hợp pháp hóa, từ chối cầm súng không phải là yếu đuối, mà là sự dũng cảm của một tâm hồn đã tỉnh thức. Họ không sang Việt Nam để giết, mà chấp nhận ngồi tù, bởi vì lương tri họ đã đứng lên.
Cử chỉ hiên ngang
Chúng tôi còn đi tới
Ở đây, Thiền sư nhấn mạnh rằng sự phản kháng bằng tình thương không phải là sự thụ động, mà là một hành động sống, một sự “đi tới”. Dù bị giam cầm, bị thiêu đốt, bị đẩy vào bóng tối của lịch sử, tâm nguyện vì nhân loại vẫn đang tiến bước. Những con người như Thầy Quảng Đức, như Nhất Chi Mai hay Morrison – họ đã thiêu thân, không phải để oán hận, mà để soi đường.
Những người tự nguyện thiêu thân
Để loài người đi tới
Câu thơ như một ngọn đuốc. Không có sự lãng mạn hóa đau khổ ở đây. Chỉ có một chân lý không thể phai mờ: có những con người đã chọn cách hy sinh mạng sống của mình để bảo vệ sự sống. Cái chết của họ không là kết thúc, mà là bước chuyển hóa đầy từ bi, đưa ý thức nhân loại đến gần hơn với ánh sáng của hiểu biết và tình thương.
Những người nằm dưới lòng đất hôm nay
Vẫn còn đi tới
Câu thơ khiến người đọc lặng đi. Họ đã nằm xuống, nhưng họ không dừng lại. Bởi vì hạt giống mà họ gieo – của bất bạo động, của từ tâm, của khước từ hận thù – đang nảy mầm trong mỗi hành động lương thiện, mỗi ý nghĩ tỉnh thức của nhân loại hôm nay.
Thông điệp của Thiền sư: Loài người đi tới bằng tình thương và trí tuệ, chứ không bằng hận thù và bạo lực
Thiền sư Thích Nhất Hạnh không tán dương sự hy sinh một cách mù quáng. Ông không cổ vũ thù hận, mà gọi tên sự dũng cảm có ý thức – sự dũng cảm của những ai từ chối tham gia vào cái ác, ngay cả khi bị chối bỏ, ngược đãi, hay hi sinh mạng sống.
“Loài người đang đi tới” là một khúc ca trầm mà mãnh liệt – nơi lòng từ và trí tuệ hòa làm một, như ngọn gió thổi qua tro tàn để làm sống dậy một ngọn lửa mới. Đó là lời khẳng định rằng: hành trình của con người chỉ thực sự tiến lên khi có những bước chân từ bi song hành với bước chân trí tuệ.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
