Pháp thể hằng hữu
Bờ sông vắng
Bờ sông nắng
Nắng trên hè phố
Nắng trên bức tranh
Nắng trên lòng sách
Sách cười trang chữ
Lặng lẽ giòng sông trôi
Lòng tôi với lòng sách
Lòng tôi với giòng sông
Nắng còn lưu hoa
Trên lòng sách
Thời gian
Tràn lan
Mênh mông
(Bài thơ nằm trong Tập thơ Tiếng đập cánh loài chim lớn (NXB Lá Bối, 1967).
*
“Lặng lẽ trôi – Ánh sáng của Pháp thể hằng hữu”
Có những bài thơ không cần nhiều từ ngữ mà vẫn để lại một dư ba lắng sâu, như hơi thở nhẹ khẽ chạm vào tĩnh lặng của một buổi sáng. “Pháp thể hằng hữu” của Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một bài thơ như thế không gióng lên hồi chuông lớn, không hô hào lý thuyết nhưng lại mở ra trước mắt người đọc một khung cảnh đơn sơ mà mênh mông, như thể trong từng chi tiết nhỏ đều ẩn chứa pháp giới bất tận.
Nắng – dấu hiệu của sự sống và sự tiếp nối
“Bờ sông vắng
Bờ sông nắng
Nắng trên hè phố
Nắng trên bức tranh
Nắng trên lòng sách”
Bài thơ mở ra bằng ánh nắng – một biểu tượng vừa gần gũi vừa thiêng liêng. Ánh nắng hiện diện ở khắp nơi: nơi bờ sông tĩnh lặng, nơi con phố ồn ào, nơi trang sách đang mở. Như một dòng năng lượng không bị ngăn cách, nắng trải rộng khắp không gian sống. Nắng không lựa chọn nơi đến, mà hiện hữu trọn vẹn với tất cả – như bản chất của pháp thể.
Pháp thể – là cái không sinh không diệt, vượt lên mọi hình tướng, nhưng lại có mặt trong từng chi tiết rất cụ thể của đời sống. Nắng trong bài thơ không đơn thuần là nắng của thời tiết, mà là ánh sáng của sự hiểu biết, của chánh niệm, của sự hiện diện trọn vẹn.
Giữa sự chuyển động – một tâm hồn lặng lẽ
“Sách cười trang chữ
Lặng lẽ giòng sông trôi
Lòng tôi với lòng sách
Lòng tôi với giòng sông”
Một sự tĩnh lặng sâu thẳm bắt đầu lan tỏa. Dòng sông lặng trôi, không ồn ào, nhưng vẫn không ngừng vận động. Những trang sách “cười” – một cách nói đẹp để diễn tả sự sống có mặt trong từng chữ, từng dòng tư tưởng. Và rồi, lòng người hòa tan trong dòng sông và trang sách.
Không có sự phân biệt giữa người quan sát và cảnh vật. Cái tôi tan biến vào trong cái đang là. Đây chính là một biểu hiện của “bất nhị” – không hai, là nhận thức sâu sắc rằng mọi pháp đều vô ngã và tương tức. Ta không ngoài dòng sông, cũng không ngoài trang sách. Ta là một phần của toàn thể, như ánh nắng là một phần của mỗi hơi thở đời sống.
Thời gian – không còn là kẻ cướp đi mà là dòng trôi dung nhiếp
“Nắng còn lưu hoa
Trên lòng sách
Thời gian
Tràn lan
Mênh mông”
Ở đây, thời gian không còn là thứ khiến mọi sự hao mòn. Ngược lại, nó chính là chất liệu làm hiện lên cái đẹp, như nắng lưu lại cánh hoa trên lòng sách, như dấu yêu được gìn giữ bằng sự tỉnh thức.
Và rồi, thời gian không còn là dòng chảy tuyến tính, mà trở thành một không gian tràn lan – nơi mọi sự có mặt đồng thời trong tính bất tận. Đó chính là sự “hằng hữu” mà Thiền sư muốn nói – không cố định, không bị ràng buộc, nhưng luôn có mặt, lặng lẽ, xuyên suốt tất cả.
Thông điệp: Nhận diện sự sống từ trong tĩnh lặng, để thấy pháp thể chưa từng vắng mặt
“Pháp thể hằng hữu” là một lời mời dịu dàng: hãy dừng lại một chút, lắng nghe ánh nắng, đọc trang sách bằng cả trái tim, ngồi bên bờ sông mà không vội vã. Khi đó, ta sẽ nhận ra: không cần đi đâu xa, không cần tìm kiếm điều lớn lao, bởi pháp thể – cái sâu xa, bất tử đang có mặt ngay trong khoảnh khắc này, trong dòng trôi này, trong từng trang sách cười.
Cái thấy ấy là cái thấy đưa ta ra khỏi sợ hãi sinh diệt. Nó không lý thuyết. Nó chỉ cần ta có mặt. Vững chãi. Nhẹ nhàng. Như ánh nắng đầu ngày.
*
Thiền sư Thích Nhất Hạnh – Vị sứ giả của hòa bình và chánh niệm
Thiền sư Thích Nhất Hạnh (1926–2022) là một trong những vị thiền sư lỗi lạc và có ảnh hưởng sâu rộng nhất của Phật giáo thế giới đương đại. Không chỉ là một nhà tu hành, ngài còn là nhà văn, nhà thơ, học giả, nhà hoạt động xã hội vì hòa bình và người tiên phong đưa chánh niệm (mindfulness) vào đời sống thường nhật một cách thiết thực, giản dị nhưng sâu sắc.
Sinh ra tại tỉnh Thừa Thiên Huế, Việt Nam, Thích Nhất Hạnh xuất gia từ năm 16 tuổi tại chùa Từ Hiếu. Sau quá trình tu học và nghiên cứu, ngài đã có nhiều đóng góp quan trọng cho Phật giáo hiện đại, đặc biệt là trong việc kết nối tinh thần đạo Phật với các vấn đề xã hội. Ngài là người sáng lập Dòng tu Tiếp Hiện, Làng Mai (Plum Village) ở Pháp – một trung tâm tu học nổi tiếng thu hút hàng nghìn người từ khắp nơi trên thế giới.
Thông qua hàng trăm tác phẩm viết bằng tiếng Việt, tiếng Anh và các ngôn ngữ khác, Thiền sư Thích Nhất Hạnh đã truyền cảm hứng cho hàng triệu người về lối sống tỉnh thức, từ bi và không bạo lực. Những khái niệm như “hơi thở ý thức”, “thiền đi”, “an trú trong hiện tại” trở nên gần gũi với nhiều người nhờ vào cách giảng giải mộc mạc, giàu hình ảnh của ngài. Các tác phẩm tiêu biểu như Phép lạ của sự tỉnh thức, Đường xưa mây trắng, An lạc từng bước chân, Giận … là những cuốn sách được yêu mến và tìm đọc rộng rãi.
Trong suốt cuộc đời, ngài cũng là một nhà hoạt động tích cực cho hòa bình. Năm 1967, ngài được mục sư Martin Luther King Jr. đề cử Giải Nobel Hòa bình nhờ những nỗ lực vận động chấm dứt chiến tranh Việt Nam bằng con đường đối thoại và bất bạo động.
Ảnh hưởng và di sản của ngài không chỉ lan rộng trong cộng đồng Phật giáo mà còn được quốc tế ghi nhận sâu sắc. Năm 2011, khu tượng đài “Remember Them: Champions for Humanity” với diện tích khoảng 100m2 được đặt tại khu công viên Henry J. Kaiser Memorial, thành phố Oakland, tiểu bang California (Hoa Kỳ). Bức tượng điêu khắc chân dung 25 nhân vật nổi tiếng còn sống và đã qua đời, đã có cống hiến lớn lao vì quyền con người trên thế giới. Thiền sư Thích Nhất Hạnh là một trong số những nhân vật được chọn để thể hiện trên tượng đài này, với những đóng góp của ngài cho công cuộc xây dựng hòa bình của nhân loại.
Vào ngày 11 tháng 4 năm 2025, thành phố New York đã chính thức đồng đặt tên đoạn đường West 109th Street (từ Riverside Drive đến Broadway) là “Thích Nhất Hạnh Way” để vinh danh Thiền sư Thích Nhất Hạnh. Đây là nơi ngài từng sống và giảng dạy trong những năm 1960 khi theo học tại Union Theological Seminary và giảng dạy tại Đại học Columbia./.
Viên Ngọc Quý
