Giữa đường
Đường rừng sỏi đỏ như son
Xe hàng một cỗ theo con ngựa gầy
Lối mòn leo đá luồn cây
Nhá nhem dừng lại quán này, mai xuôi.
*
Dừng chân giữa đường – Khoảnh khắc nhân sinh trong thơ Nguyễn Bính
Trong thế giới thơ của Nguyễn Bính, có những bài như một cái chớp mắt giữa dòng đời, ngắn gọn, tưởng chừng chỉ là một cảnh miêu tả thoáng qua, nhưng lại hàm chứa chiều sâu thấm thía của kiếp người phiêu bạt. Bài thơ “Giữa đường” chỉ vỏn vẹn bốn câu, nhưng lại mở ra cả một không gian rộng lớn – không gian của núi rừng hiểm trở, của hành trình nhọc nhằn, và trên hết, của tâm trạng con người đứng giữa ngả ba cuộc sống, dừng lại một chút để thở, để nghĩ, rồi lại tiếp tục bước đi.
Đường rừng sỏi đỏ như son
Xe hàng một cỗ theo con ngựa gầy
Cảnh đầu tiên hiện ra là một con đường rừng đầy sỏi đỏ, sắc đỏ ấy được ví như son – một hình ảnh vừa rực rỡ, vừa gợi sự gian nan. Đường rừng không êm ả, mà gập ghềnh, lổn nhổn sỏi đá, vết tích của thiên nhiên khắc nghiệt và bao dấu chân người đi trước.
Cỗ xe hàng theo sau con ngựa gầy – một hình ảnh đậm chất dân dã, mà cũng đậm chất buồn. Ngựa gầy không chỉ nói lên sự lam lũ, nghèo khó, mà còn như một hình ảnh ẩn dụ cho sự mệt mỏi của người đời, chở nặng những gánh lo giữa con đường dài vô tận.
Lối mòn leo đá luồn cây
Nhá nhem dừng lại quán này, mai xuôi.
Con đường không bằng phẳng, mà uốn khúc, gập ghềnh, phải “leo đá”, “luồn cây” – một hành trình gian truân, có bóng núi, có rừng rậm, có sự thử thách của đất trời. Câu thơ mở ra một không gian thiên nhiên nguyên sơ, hoang vu, đồng thời cũng phản ánh hành trình mưu sinh lầm lũi, cần mẫn của bao phận người lam lũ.
Và rồi, đến khi trời “nhá nhem” – ánh sáng đã nhạt dần, người lữ hành mới dừng chân ở một quán trọ bên đường. Không dừng lâu, chỉ “mai xuôi” – nghĩa là ngày mai lại tiếp tục lên đường, lại quay về với con dốc, sỏi đá, ngựa gầy. Chuyến nghỉ chân quá ngắn ngủi – như thể cả đời người chỉ được quyền dừng lại một chút trước khi bị cuốn theo bánh xe số phận.
Bài thơ này, vì thế, không chỉ là một lát cắt cảnh vật, mà còn là ẩn dụ cho chính hành trình sống: hành trình của một con người giữa trần gian – nhọc nhằn, mỏi mệt, cô độc nhưng vẫn phải bước đi. Nguyễn Bính đã chạm đến cái hữu hạn, cái vô thường, và cái khắc khoải của kiếp người chỉ trong một bức tranh tối giản mà gợi mở.
Thông điệp sâu xa mà bài thơ để lại:
Đời là một hành trình dài, gập ghềnh, lắm lúc phải leo đá, luồn cây.
Có những khoảnh khắc, giữa mỏi mệt và chênh vênh, ta dừng lại bên quán trọ nào đó – không để trốn chạy, mà để thở, để lấy lại bước chân cho ngày mai.
Dù ngựa có gầy, xe có nặng, đường có đỏ như son – thì ta vẫn đi.
Vì phía trước luôn là ngày mới, và đời luôn cần một chuyến “mai xuôi”.
“Giữa đường” – bài thơ ngắn như một làn khói chiều, như tiếng vó ngựa thở dài trong sương núi – nhưng lại khiến lòng người lặng đi rất lâu. Nguyễn Bính không cần than khóc, không cần cầu kỳ triết lý. Ông chỉ khẽ ghi lại một điểm dừng. Một quán trọ. Một bóng chiều. Và nỗi mỏi mệt thầm lặng của người đang sống.
Nhưng cũng chính từ sự mỏi mệt ấy, ta cảm nhận được một vẻ đẹp bền bỉ – vẻ đẹp của những con người biết dừng chân, rồi lại lặng lẽ tiếp tục.
*
Nguyễn Bính (1918-1966) là một trong những nhà thơ nổi bật của phong trào Thơ mới Việt Nam. Ông được biết đến với phong cách mộc mạc, giản dị, đậm chất dân gian và mang hồn quê sâu sắc. Thơ Nguyễn Bính thường gắn với hình ảnh thôn quê, con người bình dị và những chuyện tình duyên đầy cảm xúc, thể hiện một tâm hồn tha thiết với truyền thống. Một số bài thơ tiêu biểu như Lỡ bước sang ngang, Tương tư, Chân quê… đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc nhiều thế hệ.
Viên Ngọc Quý