Nhà cô thôn nữ

Vợ tôi chỉ thích quay tơ,
Chỉ quen kéo kén, chỉ ưa chăn tằm.
Vợ tôi dệt lụa quanh năm
Chỉ hiềm một nỗi không làm được thơ
Rõ rành điều nhặt, điều thưa,
Mình tôi thơ cũng đủ thừa thanh danh
Vợ tôi dệt lụa cho nhanh
Quay tơ cho nhẹn để lành áo tôi

Sang năm ra ở riêng rồi
Vợ tôi dệt lụa, tôi ngồi làm thơ.
Lụa may áo, bán còn thừa
Tôi đem thay giấy viết thơ chung tình.
Giăng câu này dưới mái gianh:
“Nhà cô thôn nữ, vợ anh học trò”.

*

“Nhà cô thôn nữ, vợ anh học trò” – Bài thơ tình thấm hồn quê trong thi ca Nguyễn Bính

Trong thi đàn Việt Nam, Nguyễn Bính là nhà thơ hiếm hoi có thể thổi hồn lãng mạn vào những điều chân quê, thô mộc mà khiến người đọc cảm động đến vô ngần. Bài thơ “Nhà cô thôn nữ” là một đóa hoa như thế – dung dị, mộc mạc, nhưng ẩn chứa một chất thơ đằm sâu, một tình yêu bình dị mà bền chặt như sợi tơ se trong tay người vợ tảo tần.

Vợ tôi chỉ thích quay tơ,
Chỉ quen kéo kén, chỉ ưa chăn tằm.

Chỉ với hai câu thơ mở đầu, hình ảnh người vợ hiện ra rất thật, rất quê, rất đỗi gần gũi: không học cao hiểu rộng, không làm thơ như chồng, mà chỉ quanh quẩn với kén tằm, khung cửi, tấm lụa – những biểu tượng của sự đảm đang, nhẫn nại, và tận tụy. Nguyễn Bính không phàn nàn về điều đó, mà ngược lại, bằng giọng thơ mềm mại pha chút tự trào, ông tỏ rõ một niềm trân quý người vợ quê hiền lành của mình.

Vợ tôi dệt lụa quanh năm
Chỉ hiềm một nỗi không làm được thơ

Cái “hiềm” ở đây không phải là chê trách, mà là một cách nói tếu táo và yêu thương. Người vợ ấy không làm thơ, nhưng chính cuộc đời tảo tần của nàng đã là một bài thơ sống động, một bài thơ của lao động, của đức hạnh, của tình yêu âm thầm mà bền vững.

Rõ rành điều nhặt, điều thưa,
Mình tôi thơ cũng đủ thừa thanh danh

Tác giả không tự cao, mà nói như để lấy phần thơ về mình, còn phần đẹp nhất – phần sống, phần đời – là của người vợ. Anh làm thơ, còn chị dệt lụa. Hai người – hai công việc – tưởng chừng cách biệt, nhưng lại hòa quyện vào nhau trong một đời sống đầy cảm thông và thấu hiểu.

Vợ tôi dệt lụa cho nhanh
Quay tơ cho nhẹn để lành áo tôi

Câu thơ lặng lẽ, mà chứa bao nhiêu tình yêu. Người vợ không làm thơ, nhưng từng sợi tơ, từng đường dệt của nàng là một cách âm thầm để yêu, để chăm chút cho chồng – người học trò nghèo sống với mộng văn chương. Nguyễn Bính đã khéo léo cho thấy rằng: yêu không cần lời hoa mỹ, mà chính là sự gìn giữ, là chăm lo từ những điều nhỏ nhặt nhất.

Sang năm ra ở riêng rồi
Vợ tôi dệt lụa, tôi ngồi làm thơ.
Lụa may áo, bán còn thừa
Tôi đem thay giấy viết thơ chung tình.

Bốn câu thơ này là giấc mơ bình yên của một cuộc đời giản dị: vợ dệt lụa, chồng làm thơ – sống bên nhau trong căn nhà nhỏ, không cao sang, không ồn ào, chỉ cần có tình yêu và sự hiểu nhau là đủ. Thậm chí, nhà thơ còn hình dung giấy thơ mình viết là những mảnh lụa còn thừa – một cách kết hợp đầy lãng mạn giữa thơ ca và đời thực, giữa tinh thần nghệ sĩ và tấm lòng người vợ quê.

Giăng câu này dưới mái gianh:
“Nhà cô thôn nữ, vợ anh học trò”.

Kết thúc bài thơ là một dòng đề thơ như một dòng biển hiệu treo trước nhà, vừa mộc mạc, vừa trang trọng, như một lời giới thiệu đầy kiêu hãnh về hạnh phúc giản đơn nhưng tròn đầy: một anh học trò nghèo, một cô thôn nữ, sống với nhau trong căn nhà mái gianh, lấy tình yêu làm gối, lấy thơ làm chăn.

Thông điệp nhẹ nhàng mà sâu sắc từ bài thơ:

Hạnh phúc không nằm ở những điều xa xôi,
Mà ở những bàn tay biết quay tơ vì nhau,
Biết dệt đời sống bằng tấm lòng thủy chung và bền bỉ,
Biết lặng lẽ bên nhau mà vẫn nên thơ.

“Nhà cô thôn nữ” không chỉ là một bài thơ tình, mà còn là một khúc dân ca trữ tình cho đời sống hôn nhân quê mùa nhưng đầy chất thơ. Nguyễn Bính không ngợi ca ái tình bằng lửa cháy hay lời lẽ bay bướm – ông chọn cách nói bằng tiếng tằm, tiếng khung cửi, và những nỗi lo toan rất thật của cuộc sống.

Và chính trong sự chân thành ấy, ta hiểu được điều quý giá nhất mà bài thơ để lại: tình yêu không cần quá nhiều ước mơ cao sang, chỉ cần người kia chịu quay tơ vì mình, còn mình ngồi lặng viết những vần thơ vì người. Thế là đủ cho một đời.

*

Nguyễn Bính (1918-1966) là một trong những nhà thơ nổi bật của phong trào Thơ mới Việt Nam. Ông được biết đến với phong cách mộc mạc, giản dị, đậm chất dân gian và mang hồn quê sâu sắc. Thơ Nguyễn Bính thường gắn với hình ảnh thôn quê, con người bình dị và những chuyện tình duyên đầy cảm xúc, thể hiện một tâm hồn tha thiết với truyền thống. Một số bài thơ tiêu biểu như Lỡ bước sang ngang, Tương tư, Chân quê… đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc nhiều thế hệ.

Viên Ngọc Quý