Câu đối Tết

Tết tung túng tắng tiền tiêu Tết;
Xuân xiếc xênh xang sắm sửa Xuân.

*

“Câu đối Tết” – Nụ cười dân dã giữa chiều Xuân thi ca

Giữa muôn vạn vần thơ đậm chất trữ tình, sâu nặng nghĩa tình quê của Nguyễn Bính, bài thơ “Câu đối Tết” chỉ vỏn vẹn hai dòng lục ngôn như một cái nháy mắt hóm hỉnh, một nụ cười nhẹ đầu Xuân, nhưng lại gói ghém trong đó biết bao ý vị của ngày Tết quê xưa và tâm hồn thi sĩ giản dị, gần gũi.

Tết tung túng tắng tiền tiêu Tết;
Xuân xiếc xênh xang sắm sửa Xuân.

Ngay từ âm điệu, người đọc đã bắt gặp một vần xoay lộng lẫy, vui tai như tiếng pháo đì đùng, như tiếng cười rộn rã đầu năm. Các phụ âm “t” và “x” được lặp đi lặp lại một cách dí dỏm tạo nên cảm giác như một màn pháo bông của ngôn ngữ: rộn ràng, náo nức, mà vẫn đậm sắc dân gian.

Nhưng đằng sau vẻ hài hước ấy là một sự thật gần gũi và rất “Nguyễn Bính”: Tết đến, người ta tất bật lo toan. “Tiền tiêu Tết” – câu nói chơi chữ tưởng nhẹ mà hóa nặng, bởi ẩn trong nó là cả một gánh nặng mưu sinh: một đồng quà, một tấm áo mới, một mâm cỗ đầy cho ba ngày đầu năm. Người nghèo “tung túng tắng”, tiền bạc ít ỏi, nhưng vẫn cố gắng giữ lấy niềm vui truyền thống – một cái Tết có đầy đủ nghĩa tình.

Câu thứ hai chuyển sang cảnh “sắm sửa Xuân”: nào áo mới, nào trang điểm, nào đồ đạc, bánh mứt… Dòng người chen vai nơi chợ phiên, bàn tay vun vén những gì có thể, chỉ để đón một mùa Xuân “xênh xang” – dẫu là bằng vải thô, dẫu chỉ là một chút phấn hồng giản dị, nhưng đủ để thấy Xuân đã về trong lòng người.

Hai câu thơ không chỉ là một câu đối, mà còn là một bức tranh ngày Tết dân gian mộc mạc, chân thật, nơi cái nghèo không làm người ta mất đi niềm hân hoan, nơi con người dù lam lũ vẫn giữ cho mình một vẻ đẹp riêng: vẻ đẹp của niềm tin, của hi vọng, của sự gìn giữ truyền thống.

Nguyễn Bính viết ra “Câu đối Tết” không phải để châm biếm, cũng không phải để đùa chơi. Mà là để yêu – yêu cái đời thường mộc mạc, yêu cái nghèo mà vẫn tươm tất, yêu con người quê Việt chân chất, và đặc biệt yêu cái không khí Tết dẫu đơn sơ mà ấm cúng vô cùng.

Thông điệp sâu xa của bài thơ là một lời nhắc nhẹ mà sâu: Tết không cần giàu sang, không cần dư thừa, chỉ cần có tấm lòng, có sự chuẩn bị bằng yêu thương, thì dù “túng tắng”, mùa Xuân vẫn rộn rã trên từng gương mặt.

Tết là lúc nghèo cũng biết vui
Mẹ gói bánh chưng, con chờ lửa
Xuân sang chẳng nói câu thừa thãi
Chỉ cần nhà đủ ấm là xuôi…

“Câu đối Tết” – một tác phẩm nhỏ nhưng để lại dư vị lớn. Và với Nguyễn Bính, thơ không chỉ là cái đẹp của lời, mà còn là tiếng lòng của những người bình dị nhất, trong những ngày đẹp đẽ nhất của năm.

*

Nguyễn Bính (1918-1966) là một trong những nhà thơ nổi bật của phong trào Thơ mới Việt Nam. Ông được biết đến với phong cách mộc mạc, giản dị, đậm chất dân gian và mang hồn quê sâu sắc. Thơ Nguyễn Bính thường gắn với hình ảnh thôn quê, con người bình dị và những chuyện tình duyên đầy cảm xúc, thể hiện một tâm hồn tha thiết với truyền thống. Một số bài thơ tiêu biểu như Lỡ bước sang ngang, Tương tư, Chân quê… đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc nhiều thế hệ.

Viên Ngọc Quý