Hái mồng tơi
Hoa lá quanh người lác đác rơi
Cuối vườn đeo giỏ hái mồng tơi
Mồng tơi ứa đỏ đôi tay nõn
Cô bé nhìn tay nhí nhảnh cười
Cách vườn tiếng gọi khẽ đưa sang
Rẽ lá cô em trốn vội vàng
Quên giỏ mồng tơi bên dậu vắng
Tôi đem nhặt lấy gởi đưa nàng
Năm tháng ta vui chốn ngựa hồng
Cảnh xưa gò ngựa một chiều đông
Cây khô dậu đổ mồng tơi héo
Cô bé nhà bên đã có chồng.
*
“Giỏ mồng tơi và mùa thơ cũ”
Có những bài thơ như một tiếng thở dài khe khẽ vang lên giữa miền ký ức. “Hái mồng tơi” của Nguyễn Bính là một bài thơ như thế – ngắn, mộc mạc, mà sâu lắng và buốt nhói tận tim. Trong vài khổ thơ ngắn ngủi, nhà thơ đã tái hiện một mối tình quê nhẹ tênh nhưng đầy ám ảnh, như chiếc bóng dài đổ xuống những năm tháng sau này.
Bài thơ bắt đầu bằng một khung cảnh yên ả của thôn quê: hoa lá rụng lác đác quanh người, cô bé cuối vườn đeo giỏ hái rau. Đó là buổi chiều quê không rõ mùa, nhưng bầu không khí nhẹ nhàng như tan ra trong ánh mắt nhà thơ. Mồng tơi – loài rau dân dã, không hương, không sắc, nhưng lại là chứng nhân cho phút giây đầu đời e ấp. Khi mồng tơi “ứa đỏ đôi tay nõn”, thì cũng là lúc cô bé “nhí nhảnh cười” – một tiếng cười trong sáng, hồn nhiên mà không hay rằng đã khơi lên một tình cảm rất đỗi dịu dàng nơi người đối diện.
Rồi khoảnh khắc vụt qua nhanh. Tiếng gọi khẽ đưa sang từ phía vườn là ngòi nổ cho một thoáng bối rối: cô em vội vã trốn đi, để quên lại chiếc giỏ mồng tơi bên dậu vắng. Nhà thơ không trách, không hỏi – chỉ “nhặt lấy gửi đưa nàng”. Nhưng có lẽ, giây phút cầm lấy chiếc giỏ ấy cũng là khi lòng người bắt đầu vướng bận. Mồng tơi không chỉ là rau nữa, mà đã trở thành kỷ niệm, thành dấu tích của một chiều thôn quê xôn xao hơi thở đầu đời.
Thời gian trôi, người lên ngựa hồng, vui với đời phiêu lãng. Nhưng cảnh xưa đâu dễ nhạt phai. Một chiều đông, trở lại nơi cũ, cây khô, dậu đổ, mồng tơi héo rũ như tình xưa đã tàn. Và cô bé ngày ấy – giờ đã “có chồng”. Chỉ ba chữ, nhẹ tênh, mà khiến lòng người đọc quặn lại. Bài thơ kết thúc không một lời trách, không bi lụy, chỉ có sự lặng lẽ buông tay, và một nỗi tiếc nuối không gọi thành tên.
Thông điệp mà Nguyễn Bính gửi gắm không chỉ là nỗi buồn tình yêu tan vỡ, mà còn là tiếng thở dài cho cái đẹp mỏng manh của tuổi trẻ, của những gì đã qua. Tình yêu, trong thơ ông, không cần phải bùng cháy mãnh liệt, chỉ cần một ánh mắt, một nụ cười giữa vườn rau chiều hôm, cũng đủ để khắc sâu mãi mãi vào tim.
“Hái mồng tơi” là minh chứng cho nghệ thuật kể chuyện bằng thơ của Nguyễn Bính – giản dị, chân chất như lời quê, nhưng mỗi câu đều nặng trĩu ân tình. Và cũng như chiếc giỏ mồng tơi bên dậu vắng, bài thơ nhỏ bé này sẽ ở lại rất lâu trong tâm trí người đọc – như một chiếc bóng của thời thơ dại, đẹp đến nao lòng.
*
Nguyễn Bính (1918-1966) là một trong những nhà thơ nổi bật của phong trào Thơ mới Việt Nam. Ông được biết đến với phong cách mộc mạc, giản dị, đậm chất dân gian và mang hồn quê sâu sắc. Thơ Nguyễn Bính thường gắn với hình ảnh thôn quê, con người bình dị và những chuyện tình duyên đầy cảm xúc, thể hiện một tâm hồn tha thiết với truyền thống. Một số bài thơ tiêu biểu như Lỡ bước sang ngang, Tương tư, Chân quê… đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc nhiều thế hệ.
Viên Ngọc Quý
