Bóng bướm

Cành dâu cao, lá dâu cao
Lênh đênh bóng bướm trôi vào mắt em.
Anh đi đèn sách mười niên
Biết rằng bóng bướm có lên kinh thành.

Cành dâu xanh, lá dâu xanh
Một mình em hái, một mình em thương.
Mới rồi mãn khoá thi hương
Ngựa điều, võng tía qua đường những ai?

*

Bóng bướm lênh đênh – và một tình quê chờ đợi

Giản dị như một làn gió thoảng qua đồng chiều, nhẹ nhàng như một chiếc bóng bướm nghiêng trên mặt lá, bài thơ “Bóng bướm” của Nguyễn Bính mở ra không gian thân thuộc của làng quê với cành dâu, lá dâu, bóng bướm, và những bước chân xa vắng của người trai đi thi. Nhưng ẩn trong sự giản dị ấy là một nỗi buồn sâu kín, một hoài niệm dịu dàng về tình yêu đơn phương, thầm lặng, và đầy mong đợi.

Cành dâu cao, lá dâu cao
Lênh đênh bóng bướm trôi vào mắt em.

Mở đầu bài thơ, Nguyễn Bính đưa ta về khung cảnh quen thuộc: cây dâu – biểu tượng của làng nghề tằm tang, của người con gái ở lại. Trên nền xanh tươi ấy, “bóng bướm” hiện lên không hẳn là cánh bướm cụ thể, mà là một ẩn dụ tinh tế cho hình ảnh người con trai – nhẹ nhàng, mong manh, và không thuộc về nơi này. “Bóng bướm trôi vào mắt em” – không chỉ là khoảnh khắc ánh nhìn, mà là giây phút trái tim người con gái chạm phải một hình ảnh, một cảm xúc, một người.

Anh đi đèn sách mười niên
Biết rằng bóng bướm có lên kinh thành.

Người con trai đã rời làng, đi theo con đường khoa cử – “đèn sách mười niên”, một quãng thời gian dài đầy ước vọng và hy sinh. Nhưng liệu “bóng bướm” năm xưa – hình ảnh tưởng như giản đơn và mộng mơ ấy – có còn theo anh lên chốn kinh thành hay đã tan biến giữa ánh đèn và ước vọng làm quan? Câu thơ vang lên như một nốt trầm của lo âu, thấp thỏm và cả sự cô đơn – của người ở lại.

Cành dâu xanh, lá dâu xanh
Một mình em hái, một mình em thương.

Vẫn là cành dâu ấy, nhưng sắc màu giờ đây đã chuyển từ “cao” sang “xanh” – như lòng người con gái càng thắm thiết, càng gắn bó với ruộng vườn, càng cô đơn. “Một mình em hái, một mình em thương” – câu thơ như một lời thở dài, như tiếng nói nhẹ của một tình cảm âm thầm chưa từng được gọi tên, chưa từng nhận một lời hồi đáp. Sự “thương” ấy là một mình, là lặng lẽ, là kiên nhẫn.

Mới rồi mãn khoá thi hương
Ngựa điều, võng tía qua đường những ai?

Câu kết mở ra một bức tranh nhộn nhịp – những người thi đỗ khoa hương lẫm liệt trở về. Ngựa điều, võng tía – những hình ảnh đầy màu sắc, rực rỡ và xa lạ với sự lặng lẽ của làng quê. “Những ai” – câu hỏi vừa hồn nhiên vừa đau đáu. Phải chăng trong đoàn người ấy có “anh”? Phải chăng người con gái đã cố giấu đi niềm hy vọng mong manh trong đôi mắt, nhưng trái tim vẫn chờ đợi?

“Bóng bướm” là một khúc tình quê đầy trong trẻo nhưng man mác buồn. Ở đó, Nguyễn Bính đã thêu dệt nên chân dung một người con gái quê – giản dị, hiền hậu, sống đời cần cù mà trái tim lại giàu tình cảm đến độ đau đớn khi yêu mà không dám nói, khi chờ mà không dám gọi tên.

Tình yêu trong thơ Nguyễn Bính luôn có một vẻ đẹp cổ điển, như chiếc khăn mùi xoa gói trong tay áo, như đôi mắt đỏ hoe sau giàn đỗ ván. Người yêu đi xa để tìm danh vọng, còn người ở lại ôm trọn cành dâu xanh, cánh bướm mỏng, và một tình yêu lặng thầm đến vô cùng.

Có ai đi mãi không về?
Bóng bướm xưa đã bay về nơi nao?
Dâu còn xanh ngắt đồng sao,
Mà ai đứng hái, lòng đau một mình.

*

Nguyễn Bính (1918-1966) là một trong những nhà thơ nổi bật của phong trào Thơ mới Việt Nam. Ông được biết đến với phong cách mộc mạc, giản dị, đậm chất dân gian và mang hồn quê sâu sắc. Thơ Nguyễn Bính thường gắn với hình ảnh thôn quê, con người bình dị và những chuyện tình duyên đầy cảm xúc, thể hiện một tâm hồn tha thiết với truyền thống. Một số bài thơ tiêu biểu như Lỡ bước sang ngang, Tương tư, Chân quê… đã để lại dấu ấn sâu đậm trong lòng bạn đọc nhiều thế hệ.

Viên Ngọc Quý