Tây Tiến
Quang Dũng
Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi.
Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi,
Mường Lát hoa về trong đêm hơi.
Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm,
Heo hút cồn mây, súng ngửi trời.
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống,
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi.
Anh bạn dãi dầu không bước nữa,
Gục lên súng mũ bỏ quên đời!
Chiều chiều oai linh thác gầm thét,
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người.
Nhớ ôi Tây Tiến cơm lên khói,
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi.
Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa,
Kìa em xiêm áo tự bao giờ.
Khèn lên man điệu nàng e ấp,
Nhạc về Viên Chăn xây hồn thơ.
Người đi Châu Mộc chiều sương ấy,
Có thấy hồn lau nẻo bến bờ?
Có nhớ dáng người trên độc mộc,
Trôi dòng nước lũ hoa đong đưa?
Tây Tiến đoàn binh không mọc tóc,
Quân xanh màu lá dữ oai hùm.
Mắt trừng gửi mộng qua biên giới,
Đêm mơ Hà Nội dáng kiều thơm.
Rải rác biên cương mồ viễn xứ,
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh.
Áo bào thay chiếu, anh về đất,
Sông Mã gầm lên khúc độc hành.
Tây Tiến người đi không hẹn ước,
Đường lên thăm thẳm một chia phôi.
Ai lên Tây Tiến mùa xuân ấy,
Hồn về Sầm Nứa chẳng về xuôi.
(Quang Dũng – SGK Ngữ văn 12 – tập 1)
*
Phân tích bài thơ “Tây Tiến” của Quang Dũng
Bài thơ “Tây Tiến” của Quang Dũng là một bức tranh hùng tráng mà lãng mạn về người lính Tây Tiến và cảnh sắc núi rừng Tây Bắc. Qua từng câu thơ, Quang Dũng khắc họa rõ nét vẻ đẹp vừa bi tráng, vừa trữ tình của một thế hệ thanh niên sẵn sàng hy sinh vì lý tưởng cao cả, đồng thời bày tỏ tình yêu sâu đậm với thiên nhiên và con người nơi biên giới xa xôi.
Mở đầu bài thơ, nỗi nhớ cồn cào về Tây Tiến được khắc họa qua những câu thơ đầy cảm xúc:
“Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi.”
Câu thơ như một tiếng gọi tha thiết, vang lên từ tâm hồn người lính nhớ về những ngày tháng gắn bó với đoàn quân Tây Tiến. Từ “chơi vơi” không chỉ diễn tả nỗi nhớ da diết mà còn gợi cảm giác chênh vênh, bồng bềnh như một miền ký ức chưa bao giờ phai nhòa.
Những câu thơ tiếp theo dẫn người đọc vào một không gian núi rừng Tây Bắc hiểm trở nhưng đẹp hoang sơ:
“Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm,
Heo hút cồn mây, súng ngửi trời.”
Hình ảnh dốc cao, cồn mây, súng vươn tận trời khắc họa sự gian nan, hiểm nguy mà người lính phải đối mặt. Tuy nhiên, những từ ngữ giàu hình ảnh và âm thanh lại khiến cảnh sắc Tây Bắc hiện lên vừa dữ dội, vừa nên thơ. Trong thử thách khắc nghiệt, vẻ đẹp của thiên nhiên vẫn ẩn chứa sự kỳ vĩ và lãng mạn, như chính tinh thần của người lính Tây Tiến.
Không chỉ tái hiện cảnh thiên nhiên, Quang Dũng còn khắc sâu hình ảnh người lính bằng những nét vẽ bi tráng:
“Anh bạn dãi dầu không bước nữa,
Gục lên súng mũ bỏ quên đời!”
Cái chết của người lính hiện lên nhẹ nhàng, bình thản như một giấc ngủ quên, thể hiện sự hy sinh cao cả mà không hề bi lụy. Những người lính Tây Tiến, dù trẻ tuổi, vẫn sẵn sàng đối mặt với gian khổ, hiểm nguy, thậm chí là cái chết, với tinh thần ung dung và kiên cường.
Phần tiếp theo của bài thơ mang sắc thái trữ tình, lãng mạn:
“Doanh trại bừng lên hội đuốc hoa,
Kìa em xiêm áo tự bao giờ.”
Những hình ảnh như hội đuốc hoa, khèn man điệu, dáng người e ấp gợi lên những phút giây lãng mạn, thi vị trong cuộc đời người lính. Giữa khung cảnh núi rừng hoang sơ, những khoảnh khắc này trở thành điểm tựa tinh thần, xua tan mỏi mệt và tiếp thêm sức mạnh cho người lính Tây Tiến.
Tuy nhiên, bài thơ không chỉ dừng lại ở sự lãng mạn mà còn chứa đựng tinh thần bi tráng:
“Rải rác biên cương mồ viễn xứ,
Chiến trường đi chẳng tiếc đời xanh.
Áo bào thay chiếu, anh về đất,
Sông Mã gầm lên khúc độc hành.”
Hình ảnh người lính hy sinh nơi biên cương được Quang Dũng khắc họa bằng ngôn từ trang trọng và giàu hình tượng. Dù không có những nghi thức tiễn biệt long trọng, người lính Tây Tiến vẫn trở về với đất mẹ trong sự hùng vĩ của thiên nhiên, hòa cùng tiếng gầm thét của dòng sông Mã như khúc ca vĩnh biệt oai hùng.
Cuối cùng, bài thơ khép lại với lời khẳng định về ý chí kiên cường và khát vọng không lùi bước:
“Tây Tiến người đi không hẹn ước,
Đường lên thăm thẳm một chia phôi.”
Bằng giọng thơ hào sảng và lãng mạn, Quang Dũng đã khắc họa một Tây Tiến vừa hùng tráng, vừa trữ tình, để lại ấn tượng sâu sắc trong lòng người đọc. “Tây Tiến” không chỉ là khúc tráng ca về những người lính anh hùng, mà còn là bản tình ca lãng mạn về quê hương, đất nước và tuổi trẻ đầy lý tưởng. Tinh thần và vẻ đẹp của bài thơ sẽ mãi sáng ngời, là biểu tượng cho lòng yêu nước và khát vọng sống cao đẹp.
*
Nhà thơ Quang Dũng
Quang Dũng (1921–1988), tên thật là Bùi Đình Diệm, quê ở Đan Phượng, Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Ông là một nhà thơ, nhà văn, họa sĩ và nhạc sĩ tài hoa của văn học Việt Nam hiện đại.
Quang Dũng nổi tiếng với phong cách thơ lãng mạn, hào hoa, giàu cảm xúc, tiêu biểu là bài thơ “Tây Tiến”, sáng tác năm 1948, thể hiện vẻ đẹp bi tráng của người lính Tây Tiến và thiên nhiên Tây Bắc hùng vĩ.
Ông còn có nhiều đóng góp trong các lĩnh vực khác như hội họa và âm nhạc, góp phần làm phong phú nền nghệ thuật Việt Nam. Quang Dũng được nhớ đến như một nghệ sĩ đa tài với tâm hồn nhạy cảm và tình yêu sâu đậm dành cho quê hương, đất nước.
Viên Ngọc Quý.
