Nghệ nhân Bát Tràng
Hồ Minh Hà
Em cầm bút vẽ lên tay
Đất Cao Lanh bỗng nở đầy sắc hoa:
Cánh cò bay lả, bay la
Lũy tre đầu xóm, cây đa giữa đồng.
Con đò lá trúc qua sông
Trái mơ tròn trĩnh, quả bòng đung đưa…
Bút nghiêng, lất phất hạt mưa
Bút chao, gợn nước Tây Hồ lăn tăn.
Hài hòa đường nét hoa văn
Dáng em, dáng của nghệ nhân Bát Tràng.
(Hồ Minh Hà, trích “Nét vẽ…màu men”, Văn Lớp 4)
*
Cảm nhận về bài thơ “Nghệ nhân Bát Tràng” của Hồ Minh Hà
Bài thơ “Nghệ nhân Bát Tràng” của Hồ Minh Hà là một bức tranh sống động, giàu hình ảnh và cảm xúc, ca ngợi tài năng, sự khéo léo của những nghệ nhân làng gốm Bát Tràng. Qua bài thơ, tác giả không chỉ tái hiện quá trình sáng tạo nghệ thuật đầy tinh tế mà còn gửi gắm lòng tự hào về truyền thống văn hóa lâu đời của dân tộc.
Ngay từ những câu thơ đầu tiên, hình ảnh người nghệ nhân xuất hiện với vẻ đẹp giản dị nhưng đầy chất thơ:
“Em cầm bút vẽ lên tay / Đất Cao Lanh bỗng nở đầy sắc hoa.”
Hành động “cầm bút vẽ” trên đất sét Cao Lanh – nguyên liệu chính để làm nên gốm sứ – được tác giả khắc họa như một phép màu. Từ đôi tay khéo léo của người nghệ nhân, những đường nét đơn giản đã thổi hồn vào đất, biến đất vô tri trở thành một tác phẩm nghệ thuật rực rỡ. Câu thơ không chỉ tôn vinh sự tài hoa mà còn gợi lên sự kỳ diệu trong quá trình lao động sáng tạo.
Tiếp đó, Hồ Minh Hà đưa người đọc du hành qua những hình ảnh quê hương gần gũi và đậm chất Việt Nam:
“Cánh cò bay lả, bay la / Lũy tre đầu xóm, cây đa giữa đồng.”
Những họa tiết này không chỉ là hình ảnh trang trí trên gốm sứ mà còn là biểu tượng của hồn quê, của nét đẹp bình dị mà sâu sắc trong văn hóa Việt. Từng nét vẽ đều chứa đựng ký ức, tâm hồn và tình yêu quê hương của người nghệ nhân. Điều này cho thấy rằng, mỗi sản phẩm gốm sứ không chỉ là vật dụng hàng ngày mà còn là một câu chuyện, một phần di sản văn hóa được lưu truyền qua bao thế hệ.
Hình ảnh đôi tay tài hoa tiếp tục được nhấn mạnh qua từng chuyển động của bút vẽ:
“Bút nghiêng, lất phất hạt mưa / Bút chao, gợn nước Tây Hồ lăn tăn.”
Chỉ một nét bút nghiêng, chao, những chi tiết tinh tế như hạt mưa, sóng nước Tây Hồ đã hiện lên rõ nét, đầy sống động. Sự khéo léo của người nghệ nhân không chỉ nằm ở kỹ thuật mà còn ở khả năng cảm nhận tinh tế vẻ đẹp của thiên nhiên và cuộc sống. Từng đường nét như chảy ra từ tâm hồn, làm nổi bật sự hài hòa giữa con người và vũ trụ.
Đến hai câu thơ cuối, hình ảnh người nghệ nhân hiện lên rõ nét và đầy tự hào:
“Hài hòa đường nét hoa văn / Dáng em, dáng của nghệ nhân Bát Tràng.”
Tác giả đã khéo léo kết hợp giữa “đường nét hoa văn” – sản phẩm lao động nghệ thuật – với dáng vóc của người nghệ nhân, tạo nên sự hòa quyện hoàn hảo. Hình ảnh này không chỉ tôn vinh vẻ đẹp lao động mà còn gợi lên sự trân trọng với những con người đã và đang gìn giữ, phát triển một nghề truyền thống quý giá của dân tộc.
Bài thơ “Nghệ nhân Bát Tràng” không chỉ là lời ca ngợi đôi tay khéo léo, tài hoa của những nghệ nhân mà còn mang thông điệp sâu sắc về giá trị của lao động sáng tạo. Qua những hình ảnh quê hương và sản phẩm gốm sứ, tác giả nhắc nhở chúng ta về tầm quan trọng của việc bảo tồn và phát huy các giá trị truyền thống, đồng thời gửi gắm niềm tự hào về văn hóa dân tộc.
Với ngôn từ mộc mạc, hình ảnh giàu sức gợi và cảm xúc chân thành, Hồ Minh Hà đã làm nổi bật vẻ đẹp của con người lao động và giá trị tinh thần của nghề gốm Bát Tràng – một nét đặc sắc trong văn hóa Việt Nam. Bài thơ không chỉ chạm đến lòng tự hào mà còn khơi gợi trong lòng người đọc tình yêu và sự trân trọng đối với những giá trị trường tồn của quê hương.
*
Nhà thơ Hồ Minh Hà
Hồ Minh Hà (1936–1996), quê ở Sơn Bằng, Hương Sơn, Hà Tĩnh, là một nhà thơ và nhà báo giàu tình cảm, gắn bó sâu sắc với văn hóa và cuộc sống bình dị. Trước khi đến với thơ ca, ông từng làm trưởng tàu đường sắt và sau đó dành hơn 30 năm công tác tại Sở Văn hóa – Thông tin Hà Nội với vai trò biên tập, tuyên truyền.
Là hội viên sáng lập Hội Nhà văn Hà Nội, Hồ Minh Hà được yêu mến bởi sự cởi mở, chân thành và những vần thơ lục bát giản dị mà sâu sắc. Ông đã xuất bản ba tập thơ: Đối diện tim mình, Trăng cánh buồm và tập Thơ ra mắt sau khi ông qua đời. Cuộc đời ông, như chính thơ ông, vừa ngọt ngào, vừa cay đắng, để lại dấu ấn khó quên trong lòng bạn đọc.
Viên Ngọc Quý.
