Bách thảo
Bằng Việt
Bách thảo hồn xưa cũ
Công viên đã quá già
Hoa còn gì đâu nữa
Lá khô đầy lối qua!
Ngựa voi về vườn Láng
Núi rêu phong một mình
Hàng rong chiều quạnh vắng
Leo lét ngọn đèn xanh.
Nhưng có phải không em
Có một thời, ở đó…
Có một mùa, ánh trăng…
Có một chiều, tuổi nhỏ…
Thế đủ là tất cả,
Dẫu công viên đã già
Dẫu cây giờ trụi lá
Dẫu cỏ giờ không hoa!
1989
(Nguồn: Bằng Việt, Tác phẩm chọn lọc, NXB Hội Nhà văn, 2010)
*
“Bách Thảo – Những Mùa Hoa Không Phai Trong Tâm Hồn”
Bài thơ “Bách thảo” của nhà thơ Bằng Việt là một bản hòa tấu đầy cảm xúc về sự phôi pha của thời gian và ký ức. Qua những dòng thơ giản dị nhưng sâu sắc, tác giả không chỉ khơi dậy hình ảnh một công viên Bách Thảo già nua, lặng lẽ, mà còn gợi nhớ những mùa hoa đã từng rực rỡ, in đậm trong trái tim mỗi người.
Sự tàn phai của thời gian
Ngay từ những dòng đầu tiên, Bằng Việt khắc họa một bức tranh buồn bã về công viên Bách Thảo:
“Bách thảo hồn xưa cũ
Công viên đã quá già
Hoa còn gì đâu nữa
Lá khô đầy lối qua!”
Công viên, nơi từng ngập tràn sức sống, giờ đây trở nên già cỗi, hoang tàn. Những bông hoa rực rỡ ngày nào chỉ còn là ký ức; hiện tại chỉ còn lại “lá khô đầy lối qua.” Qua hình ảnh này, tác giả không chỉ nói về sự tàn úa của thiên nhiên mà còn ngụ ý về sự phôi pha của thời gian đối với con người và mọi thứ xung quanh.
Hình ảnh “ngựa voi về vườn Láng” và “núi rêu phong một mình” càng tô đậm thêm không khí quạnh hiu, lặng lẽ. Công viên không còn là nơi náo nhiệt, đầy sức sống của ngày xưa, mà giờ đây chỉ còn là cái bóng của quá khứ.
Ký ức – một sức sống bất diệt
Dẫu vậy, bài thơ không dừng lại ở sự tiếc nuối. Ở khổ thơ thứ ba, tác giả nhẹ nhàng chuyển dòng cảm xúc, như một nhịp trầm bất ngờ trong bản nhạc:
“Nhưng có phải không em
Có một thời, ở đó…
Có một mùa, ánh trăng…
Có một chiều, tuổi nhỏ…”
Công viên Bách Thảo dù đã già cỗi, nhưng trong tâm hồn tác giả, nó vẫn sống mãi qua những ký ức đẹp đẽ. Những buổi chiều thơ ấu, những mùa trăng sáng rực rỡ hay những khoảnh khắc bình yên ở đó vẫn còn nguyên vẹn trong trái tim.
Ký ức ấy không chỉ là sự hoài niệm mà còn là minh chứng cho sức sống bất diệt của những gì đã từng tươi đẹp. Đối với nhà thơ, quá khứ không phai mờ theo thời gian mà vẫn luôn hiện hữu, như một phần không thể thiếu trong cuộc sống.
Thông điệp của bài thơ
Khổ thơ cuối chính là điểm lắng đọng và sâu sắc nhất:
“Thế đủ là tất cả,
Dẫu công viên đã già
Dẫu cây giờ trụi lá
Dẫu cỏ giờ không hoa!”
Bằng Việt muốn nhắn nhủ rằng, dẫu cho thời gian có làm phôi pha mọi thứ, những giá trị đẹp đẽ của ký ức vẫn đủ để nuôi dưỡng tâm hồn con người. Công viên có thể già đi, cây cối có thể trụi lá, nhưng ký ức về những mùa hoa rực rỡ vẫn mãi là một phần của cuộc sống.
Qua bài thơ, tác giả như muốn gửi gắm thông điệp: Chúng ta không thể níu giữ thời gian, nhưng những ký ức đẹp sẽ là tài sản quý giá, giúp ta vượt qua sự đổi thay của cuộc sống. Hãy trân trọng những khoảnh khắc quý giá của hiện tại, để sau này, dù mọi thứ có thay đổi, ta vẫn có một “mùa hoa” trong lòng để nhớ về.
Lời kết
“Bách thảo” không chỉ là một bài thơ về công viên già nua mà còn là một tác phẩm sâu sắc về thời gian, ký ức và sự trường tồn của vẻ đẹp trong tâm hồn. Qua đó, Bằng Việt đã nhắc nhở chúng ta về giá trị của những điều từng làm trái tim ta rung động, dù chúng có thể đã phai mờ trong thực tại.
Bài thơ là một lời nhắc nhẹ nhàng, rằng trong sự trôi chảy không ngừng của thời gian, hãy biết lưu giữ và trân trọng những ký ức đẹp, vì chúng chính là “hoa” nở mãi trong tâm hồn mỗi người.
*
Về nhà thơ Bằng Việt
Bằng Việt – Người nghệ sĩ lặng lẽ gieo mầm cho những giá trị đời thường
Trong bầu trời thi ca Việt Nam hiện đại, Bằng Việt là một trong những nhà thơ để lại dấu ấn sâu sắc với lối viết giàu cảm xúc, tràn đầy những suy tư về con người và cuộc sống. Ông không chỉ là người kể chuyện của thế hệ đi trước mà còn là cầu nối cảm xúc, mang những giá trị trường tồn vượt qua thời gian, đến với trái tim độc giả hôm nay.
Bằng Việt – Hành trình từ tuổi trẻ đến nghệ thuật
Bằng Việt, tên thật là Nguyễn Việt Bằng, sinh ngày 15 tháng 6 năm 1941 tại Hà Tây (nay thuộc Hà Nội). Thời thanh xuân của ông trải dài trong những năm tháng đất nước còn chia cắt, chiến tranh và gian khổ. Sau khi tốt nghiệp phổ thông, ông du học ngành luật tại Liên Xô, nhưng chính tình yêu đối với văn chương đã dẫn lối ông đến với thi ca.
Thời kỳ đầu sáng tác, ông gắn bó với những nhà thơ cùng thế hệ như Lưu Quang Vũ, Nguyễn Duy… Thơ Bằng Việt thời kỳ này tràn đầy nhiệt huyết tuổi trẻ, đậm chất lý tưởng và khát vọng cống hiến cho quê hương.
Không chỉ thành công trên con đường thi ca, Bằng Việt còn là một nhà quản lý văn hóa và hoạt động tích cực trong lĩnh vực văn học nghệ thuật. Ông từng đảm nhiệm các vị trí quan trọng như Chủ tịch Hội Liên hiệp Văn học Nghệ thuật Hà Nội và Phó Chủ tịch Hội Nhà văn Việt Nam.
Đặc điểm nổi bật trong phong cách thơ Bằng Việt
Sự dung dị và tinh tế trong cảm xúc
Thơ của Bằng Việt thường gợi lên những cảm xúc nhẹ nhàng, dung dị mà sâu sắc. Ông có khả năng biến những điều bình thường trong cuộc sống thành thơ, khiến người đọc thấy mình trong từng câu chữ. Dù viết về thiên nhiên, tình yêu hay những ký ức xa xưa, thơ ông luôn ẩn chứa sự lắng đọng, suy ngẫm.
Ví dụ, trong bài thơ “Bếp lửa” – tác phẩm nổi tiếng được đưa vào giảng dạy trong chương trình phổ thông, Bằng Việt đã tái hiện hình ảnh bếp lửa thân thương của bà, gắn với tuổi thơ gian khó nhưng đầy tình yêu thương. Hình ảnh bếp lửa không chỉ là biểu tượng của tình bà cháu mà còn là ngọn lửa của lòng yêu thương và ý chí vượt lên mọi khó khăn.
Chất tự sự trữ tình
Thơ Bằng Việt mang tính tự sự cao, như những lời tâm tình từ chính tâm hồn ông, nhưng đồng thời cũng là tiếng nói chung của thế hệ. Từ những câu chuyện cá nhân, thơ ông mở ra những chiều sâu triết lý về cuộc đời, con người, và giá trị sống.
Bài thơ “Em đừng ghen với quá khứ” là một ví dụ điển hình. Trong đó, ông viết về tình yêu, quá khứ, và những nỗi niềm sâu kín của con người một cách tinh tế. Những câu thơ như lời an ủi dịu dàng, để lại sự lắng đọng trong lòng người đọc.
Hướng đến những giá trị nhân văn và tình yêu quê hương đất nước
Bằng Việt luôn tìm cách khắc họa những giá trị nhân văn trong thơ mình. Ông không ngần ngại nói về gian khó, mất mát, nhưng điều nổi bật nhất trong thơ ông chính là niềm tin mãnh liệt vào tình yêu thương, sự sống và ý nghĩa của sự đoàn kết.
Trong các bài thơ viết về quê hương, ông không chỉ vẽ nên những bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp mà còn nhấn mạnh tình yêu và trách nhiệm với mảnh đất đã nuôi dưỡng mình. Điều này khiến thơ ông không chỉ là nghệ thuật mà còn là lời kêu gọi sâu sắc hướng tới độc giả.
Di sản thơ ca và ảnh hưởng lâu dài
Bằng Việt để lại nhiều tác phẩm xuất sắc, có giá trị nghệ thuật và tư tưởng lớn. Các tập thơ tiêu biểu của ông bao gồm: Hương cây – Bếp lửa (1968, cùng Lưu Quang Vũ); Đất sau mưa; Khoảng cách giữa lời; Nơi cuối trời mây trắng còn bay. Thơ Bằng Việt không chỉ được yêu thích ở Việt Nam mà còn được dịch ra nhiều ngôn ngữ khác, mang văn hóa và tâm hồn Việt Nam đến gần hơn với bạn bè quốc tế.
Ý nghĩa của thơ Bằng Việt trong lòng độc giả hôm nay
Thơ Bằng Việt không khoa trương, cầu kỳ mà lặng lẽ như dòng suối chảy, âm thầm thấm vào tâm hồn độc giả. Nó là những hồi ức đẹp đẽ, là bài học giản dị về lòng yêu thương, là lời nhắc nhở về những giá trị đời thường mà chúng ta thường quên lãng.
Hơn nửa thế kỷ gắn bó với thi ca, Bằng Việt không chỉ để lại những vần thơ mà còn là tấm gương về sự tận tụy, trách nhiệm của người nghệ sĩ với xã hội. Ông nhắc nhở mỗi chúng ta rằng, giữa những biến động của thời gian, điều đẹp đẽ nhất chính là sự gắn bó, lòng trắc ẩn, và niềm tin vào cuộc sống.
Lời kết
Bằng Việt – người nghệ sĩ thầm lặng nhưng vững vàng trong hành trình gieo những mầm thơ nhân văn, sẽ mãi là một ngọn lửa sáng trong văn học Việt Nam. Những câu thơ của ông, như những mảnh ghép của ký ức, sẽ còn mãi trong lòng những ai từng chạm đến, truyền cảm hứng và nhắc nhở chúng ta yêu hơn những giá trị giản dị nhưng bền vững của cuộc đời.
Viên Ngọc Quý.
