Ngày về
Chính Hữu
Có đoàn người lên đóng trên rừng sâu
Đêm nay mơ thấy trở về Hà Nội
Bao giờ trở lại?
Phố phường xưa gạch ngói ngang đường
Ôi hôm nay họ nhớ mái nhà hoang
Bức tường điêu tàn ngày xưa trấn ngự
Nhớ đêm ra đi, đất trời bốc lửa
Cả kinh thành nghi ngút cháy sau lưng
Những chàng trai chưa trắng nợ anh hùng
Hồn mười phương phất phơ cờ đỏ thắm
Rách tả tơi rồi đôi giày vạn dặm
Bụi trường chinh phai bạc áo hào hoa
Mái đầu xanh thề mãi đến khi già
Phơi nắng gió. Và hoa ngàn cỏ dại
Nghe tiếng gọi của những người Hà Nội
Trở về, trở về, chiếm lại quê hương
Nguy nga sao cái buổi lên đường
Súng chuốt gươm lan, mắt ngời sáng quắc
A ha! nhà xiêu mái sập
Xác oan cừu ngập lối chân đi
Gạch ngói xưa mừng đón gót lưu ly
Bước căm giận xéo quân thù lớp lớp
Mịt mù khói ngợp
Cờ máu huy hoàng
Phất nắng
Ôi bài chiến thắng reo vang.
1947
*
“Ngày Về” – Bài Ca Hào Hùng Và Tình Yêu Quê Hương Trong Thơ Chính Hữu
Bài thơ “Ngày về” của Chính Hữu là một bản hùng ca tràn đầy cảm xúc, tái hiện nỗi nhớ quê hương, lòng căm thù giặc và khát vọng chiến thắng mãnh liệt của người lính trong thời kỳ kháng chiến. Với ngôn ngữ cô đọng, hình ảnh mạnh mẽ, bài thơ không chỉ khắc họa hiện thực gian khổ mà còn gợi lên niềm tin sắt đá vào một ngày mai tươi sáng, khi quê hương được giải phóng.
Nỗi nhớ quê hương da diết
Ngay từ những dòng thơ đầu, nỗi nhớ Hà Nội hiện lên qua giấc mơ của người lính giữa rừng sâu:
“Đêm nay mơ thấy trở về Hà Nội
Bao giờ trở lại?
Phố phường xưa gạch ngói ngang đường.”
Hà Nội không chỉ là nơi chôn nhau cắt rốn, mà còn là biểu tượng cho tình yêu quê hương, niềm tự hào và động lực chiến đấu. Nỗi nhớ ấy không chỉ hướng về những điều đẹp đẽ, mà còn cả những đau thương và mất mát:
“Ôi hôm nay họ nhớ mái nhà hoang
Bức tường điêu tàn ngày xưa trấn ngự.”
Hình ảnh “mái nhà hoang” và “bức tường điêu tàn” gợi lên những vết thương chiến tranh, nhưng cũng là lời nhắc nhở về trách nhiệm khôi phục và bảo vệ quê hương.
Lòng yêu nước và khát vọng chiến thắng
Bài thơ tái hiện hình ảnh những chàng trai trẻ Hà Nội ra đi vì lời thề với Tổ quốc:
“Những chàng trai chưa trắng nợ anh hùng
Hồn mười phương phất phơ cờ đỏ thắm.”
Họ mang theo niềm kiêu hãnh và khát vọng giải phóng quê hương, dù phải đối mặt với bao khó khăn, gian khổ:
“Rách tả tơi rồi đôi giày vạn dặm
Bụi trường chinh phai bạc áo hào hoa.”
Chính Hữu không tô vẽ người lính một cách lãng mạn hóa. Họ là những con người thực, mang trên mình dấu ấn của chiến tranh: rách áo, bạc tóc, nhưng trái tim thì luôn cháy bỏng tình yêu nước.
Hình ảnh trận chiến hào hùng
Phần sau của bài thơ như một khúc tráng ca chiến thắng. Khung cảnh trận chiến được tái hiện sống động và mạnh mẽ:
“A ha! nhà xiêu mái sập
Xác oan cừu ngập lối chân đi.”
Những bước chân của người lính tràn đầy căm phẫn, xé tan mọi dấu vết tội ác của quân thù. Hình ảnh cờ máu phất cao giữa khói lửa là biểu tượng của chiến thắng, của niềm tin không thể dập tắt:
“Mịt mù khói ngợp
Cờ máu huy hoàng
Phất nắng
Ôi bài chiến thắng reo vang.”
Khúc ca chiến thắng không chỉ là niềm vui mà còn là lời nhắn gửi về sự trả giá của máu xương, của những hy sinh không thể nào quên.
Thông điệp của bài thơ
Bài thơ “Ngày về” là một bức tranh tổng hòa giữa nỗi nhớ quê hương, tinh thần quyết tâm và khát vọng hòa bình. Chính Hữu đã tái hiện thành công hình ảnh những người lính trong kháng chiến – những con người giản dị nhưng mang trong mình sức mạnh của cả dân tộc.
Thông qua bài thơ, tác giả gửi gắm thông điệp về tình yêu nước sâu sắc. Đó không chỉ là nỗi nhớ về quê hương mà còn là lòng căm thù giặc và ý chí sắt đá để chiến đấu đến cùng. Hơn thế nữa, bài thơ cũng nhắc nhở chúng ta về giá trị của hòa bình – điều mà thế hệ cha anh đã phải đánh đổi bằng máu và nước mắt.
Kết luận
“Ngày về” không chỉ là tiếng nói của riêng Chính Hữu mà còn là tiếng lòng của cả một thế hệ chiến sĩ trong kháng chiến chống giặc. Qua bài thơ, chúng ta không chỉ cảm nhận được những hy sinh lớn lao mà còn thêm yêu và trân trọng giá trị của tự do, độc lập. Chính Hữu, với ngòi bút giàu cảm xúc, đã để lại một di sản tinh thần quý giá cho những thế hệ mai sau.
*
Chính Hữu – Nhà thơ của lòng yêu nước và tình đồng đội sâu sắc
Trong dòng chảy thơ ca Việt Nam hiện đại, Chính Hữu (1926-2007) là một tên tuổi nổi bật với những tác phẩm phản ánh chân thực và sâu sắc tinh thần yêu nước, tình đồng đội và tình người trong chiến tranh. Ông không chỉ là một nhà thơ mà còn là một chiến sĩ – người đã dùng ngòi bút của mình để khắc họa những khoảnh khắc đời thường đầy ý nghĩa của người lính Việt Nam trong những năm tháng kháng chiến gian khổ.
Chính Hữu – Cuộc đời và hành trình thơ ca
Chính Hữu, tên thật là Trần Đình Đắc, sinh ra tại xã Phù Lưu, huyện Can Lộc, tỉnh Hà Tĩnh – mảnh đất giàu truyền thống cách mạng. Cuộc đời ông gắn liền với những biến động lớn lao của dân tộc trong thế kỷ XX, đặc biệt là hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ.
Ngay từ khi còn trẻ, Chính Hữu đã tham gia cách mạng và trở thành người lính thực thụ. Ông gia nhập quân đội vào năm 1946 và gắn bó suốt cuộc đời với con đường cách mạng. Chính cuộc đời người lính đã trở thành nguồn cảm hứng bất tận trong thơ ca của ông.
Thơ Chính Hữu thường không nhiều chữ, không phô trương hình thức, nhưng mỗi câu thơ đều được viết ra từ trái tim, với sự trầm lặng và cảm xúc mãnh liệt. Tác phẩm của ông như một bức tranh sống động về đời lính, về tình đồng đội, và về tình yêu quê hương đất nước – tất cả đều được khắc họa bằng sự giản dị nhưng đầy ám ảnh.
Tác phẩm tiêu biểu và phong cách nghệ thuật
Những sáng tác của Chính Hữu tiêu biểu cho dòng thơ cách mạng Việt Nam, đặc biệt nổi bật với các tác phẩm như:
- “Ngọn đèn đứng gác” (1948): Bài thơ nổi tiếng ca ngợi những người lính canh giữ tổ quốc trong đêm khuya, với hình ảnh ngọn đèn dầu như biểu tượng của sự kiên cường và bền bỉ.
- “Đồng chí” (1948): Một trong những bài thơ tiêu biểu nhất về tình đồng đội, được ví như “bản tuyên ngôn” của người lính cách mạng, khắc họa tình cảm chân thành và gắn bó giữa những người lính.
- “Giá từng thước đất” (1954): Một bài thơ sâu sắc về sự hy sinh của những người lính trong chiến dịch Điện Biên Phủ.
Thơ của Chính Hữu thường mang phong cách hiện thực kết hợp với cảm xúc trữ tình. Những hình ảnh trong thơ ông giản dị, chân thực, nhưng đậm chất biểu tượng và có sức gợi lớn. Ông sử dụng từ ngữ mộc mạc, gần gũi, gắn liền với đời sống người lính, nhưng vẫn toát lên chất thơ sâu lắng.
Tình đồng đội – Hồn thơ của Chính Hữu
Một trong những giá trị lớn nhất trong thơ Chính Hữu chính là tình đồng đội. Ông khắc họa tình cảm thiêng liêng này bằng sự chân thành và sâu sắc, phản ánh mối quan hệ gắn bó như máu thịt giữa những người lính trong chiến tranh.
Trong bài thơ “Đồng chí”, Chính Hữu viết:
“Quê hương anh nước mặn đồng chua
Làng tôi nghèo đất cày lên sỏi đá.”
Hai câu thơ giản dị, mộc mạc nhưng chất chứa sự đồng cảm và thấu hiểu sâu sắc giữa những con người cùng chung lý tưởng, cùng chịu đựng gian khổ để bảo vệ quê hương.
Tình đồng đội trong thơ Chính Hữu không chỉ là sự chia sẻ về vật chất, mà còn là sự sẻ chia tâm hồn, là ý chí đồng lòng vượt qua khó khăn, là lòng quyết tâm chiến đấu vì độc lập tự do.
Thơ Chính Hữu – Tiếng nói của lòng yêu nước
Bên cạnh tình đồng đội, thơ Chính Hữu cũng là bản hùng ca ca ngợi tình yêu quê hương đất nước. Ông không viết về những điều lớn lao, mà thường tập trung vào những chi tiết nhỏ nhặt, bình dị, nhưng lại gợi lên tinh thần yêu nước mãnh liệt.
Hình ảnh trong thơ ông, như “ngọn đèn đứng gác”, “trận địa Hà Nội” hay “những bước đi đầu tiên của cháu nội”, đều mang ý nghĩa biểu tượng cho tình yêu và trách nhiệm đối với quê hương. Ông không chỉ viết về những người lính, mà còn khắc họa sự đóng góp thầm lặng của những người dân, hậu phương trong cuộc kháng chiến.
Di sản để lại và tầm ảnh hưởng
Chính Hữu không sáng tác nhiều, nhưng mỗi bài thơ của ông đều chứa đựng chiều sâu tư tưởng và cảm xúc mạnh mẽ. Tác phẩm của ông đã trở thành một phần không thể thiếu trong nền văn học kháng chiến Việt Nam.
Với những đóng góp xuất sắc, ông đã được trao tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học Nghệ thuật (năm 2000), ghi nhận những cống hiến to lớn của ông cho văn học và cách mạng.
Kết luận
Chính Hữu là một nhà thơ đặc biệt trong nền văn học Việt Nam. Thơ ông không chỉ ghi lại những khoảnh khắc đáng nhớ trong lịch sử dân tộc mà còn là lời tri ân, lời ngợi ca chân thành dành cho những con người bình dị nhưng vĩ đại.
Đọc thơ Chính Hữu, người ta không chỉ cảm nhận được sự gian khổ của chiến tranh, mà còn thấy được sức mạnh của tình yêu, tình người, và ý chí không khuất phục. Tác phẩm của ông sẽ mãi là nguồn cảm hứng cho các thế hệ sau, nhắc nhở chúng ta về những giá trị cao quý của cuộc sống, tình đồng đội và tình yêu quê hương đất nước.
Viên Ngọc Quý.
