Đời cát
Đặng Hiển
Có kiếp người nào không đời cát ư em
Từ hạt bụi sinh ra, lại trở về với cát
Nhưng đau khổ trong hồn ta hoá ngọc
Và niềm vui là những ánh sao đêm
Và tình yêu không chỉ là khao khát với hờn ghen
Mà còn là hy sinh cho người yêu hạnh phúc
Sống không chỉ là tồn tại trên mặt đất
Sống còn là hiện thân của lẽ sống tình thương
Không còn ngực nữa rồi
Thì lấy trái tim trần để hiến dâng
Mất một chân thì vượt đỉnh tình yêu bằng nạng gỗ
Mất cả hai chân thì bồng con bằng đôi tay thánh nữ
Mất tình yêu thì nhân thêm nữa tình thương
Trên một vùng cát trắng mênh mông
Vẵn mọc lên những cây xương rồng thân xanh và hoa nhiều màu sắc
Nhưng tôi muốn xứ sở này thành vườn hoa và cao ốc
Cho những mảnh đời của cát hoá kim cương.
Mồng 3 tết Tân Tỵ năm 2001
*
Cảm Nhận về Bài Thơ “Đời Cát” của Đặng Hiển: Sức Mạnh của Tình Thương và Ý Chí Vươn Lên
Bài thơ “Đời Cát” của Đặng Hiển là một tuyệt phẩm giàu triết lý và cảm xúc, mang đến cho người đọc một góc nhìn sâu sắc về kiếp nhân sinh. Qua hình ảnh “cát” – biểu tượng cho sự nhỏ bé, mong manh, nhưng cũng đầy sức mạnh tiềm tàng – nhà thơ đã mở ra một bức tranh nhân sinh đậm chất hiện thực, đồng thời chứa đựng niềm tin mãnh liệt vào giá trị của tình yêu, sự hy sinh, và khát vọng sống cao đẹp.
Mở đầu bài thơ, hình ảnh “cát” được khắc họa như một hành trình khởi nguồn và kết thúc của kiếp người: “Từ hạt bụi sinh ra, lại trở về với cát”. Đây là chân lý không thể chối cãi của sự sống, nơi con người, dù lớn lao đến đâu, cũng bắt nguồn từ những điều nhỏ bé nhất. Tuy nhiên, bài thơ không dừng lại ở sự hữu hạn của đời người. Từ sự “đau khổ trong hồn”, tác giả đã chỉ ra rằng chính những nỗi đau ấy có thể “hóa ngọc”, còn niềm vui – dù thoáng qua như ánh sao đêm – lại trở thành những giá trị đáng trân quý. Qua đó, nhà thơ khơi gợi một tinh thần lạc quan: từ những điều bình thường nhất, nhỏ bé nhất, con người vẫn có thể tạo nên điều kỳ diệu.
Trung tâm bài thơ là một bài ca về tình yêu và ý nghĩa sống. Tình yêu, trong mắt tác giả, không chỉ dừng lại ở những cảm xúc tầm thường như “khao khát với hờn ghen”, mà còn là sự hy sinh cao cả, là việc trao đi hạnh phúc cho người mình yêu. Tình yêu ấy mở rộng ra, hòa quyện với lý tưởng sống: “Sống không chỉ là tồn tại trên mặt đất / Sống còn là hiện thân của lẽ sống tình thương”. Lời thơ như một lời nhắn nhủ tha thiết rằng, ý nghĩa của cuộc sống không nằm ở sự tồn tại đơn thuần, mà nằm ở việc con người biết yêu thương, sẻ chia, và lan tỏa giá trị tốt đẹp đến mọi người xung quanh.
Hình ảnh đầy xúc động trong những câu thơ tiếp theo là minh chứng sống động cho sức mạnh tinh thần con người. Dù mất đi “ngực”, “chân”, hay thậm chí cả “tình yêu”, con người vẫn kiên cường vươn lên, vượt qua nghịch cảnh bằng ý chí và trái tim tràn đầy yêu thương. “Lấy trái tim trần để hiến dâng”, “vượt đỉnh tình yêu bằng nạng gỗ”, hay “bồng con bằng đôi tay thánh nữ” là những biểu tượng mạnh mẽ về khả năng vượt qua mọi giới hạn của con người. Tình yêu và tình thương chính là sức mạnh vô biên, giúp con người không chỉ sống sót mà còn sống đẹp giữa đời thường.
Bài thơ khép lại bằng một khát vọng lớn lao: trên “vùng cát trắng mênh mông”, dù những cây xương rồng kiên cường đã mọc lên, tác giả vẫn mong ước “xứ sở này thành vườn hoa và cao ốc”, để những mảnh đời cát “hóa kim cương”. Đây không chỉ là mong muốn cá nhân mà còn là một lời kêu gọi, một niềm tin vào tương lai, nơi con người cùng nhau kiến tạo một thế giới tốt đẹp hơn.
“Đời Cát” không chỉ là một bài thơ, mà còn là một triết lý sống. Nó nhắc nhở chúng ta rằng, dù cuộc sống có khắc nghiệt, chúng ta vẫn có thể biến đau khổ thành sức mạnh, biến cát bụi thành ngọc quý, và biến mọi thử thách thành động lực để vươn lên. Chính tình yêu, sự hy sinh, và khát vọng sống cao đẹp sẽ làm nên giá trị bất diệt của đời người.
*
Nhà Thơ Đặng Hiển – Một Đời Gieo Hạt Giống Đẹp Cho Văn Học và Cuộc Đời
Tiểu Sử
Nhà thơ Đặng Hiển (1939–2020), tên thật là Đặng Đức Hiển, sinh ngày 9/5/1939 tại xã Hành Thiện, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định. Cuộc đời ông gắn liền với hình ảnh một nhà giáo ưu tú, một người nghệ sĩ đầy sáng tạo và tận tụy.
Đặng Hiển theo học tiểu học và trung học tại Nam Định, rồi tiếp tục bậc PTTH ở Hà Nội. Từ năm 1956–1959, ông học Đại học Văn tại Hà Nội. Sau khi tốt nghiệp, ông dành trọn 40 năm (1959–1999) giảng dạy ở Hà Tây (nay là Hà Nội). Không chỉ là nhà giáo xuất sắc, ông còn tham gia tích cực vào các hoạt động văn học nghệ thuật, từng giữ chức Phó Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Hà Tây (1998–2002) và làm biên tập viên cho tạp chí Tản Viên Sơn từ 2002 đến khi qua đời ngày 14/3/2020.
Sự Nghiệp và Tác Phẩm
Đặng Hiển đã để lại một gia tài đồ sộ với 17 tập thơ, 4 tập truyện ký, 6 tập kịch và 11 tập lý luận phê bình văn học. Một số tác phẩm tiêu biểu: Thơ: Trường ca đôi cánh; Hồ trong mây; Thời gian xanh; Bài thơ trên đá; Con chúng ta; Lời chào mùa thu. Kịch: Con chúng ta; Nỗi đau trồng người; Điểm hẹn của lịch sử; Mỹ nhân nơi đồng cỏ. Lý luận phê bình: Cảm nhận và suy nghĩ; Bình luận văn học; Văn học dưới góc nhìn địa văn hóa; Thơ hay và lời bình (2 tập).
Các tác phẩm của ông không chỉ được xuất bản rộng rãi mà còn xuất hiện trong các tuyển tập văn học tiêu biểu, khẳng định giá trị và tầm ảnh hưởng của ông trong nền văn học nước nhà.
Phong Cách Sáng Tác
Là một nhà giáo yêu nghề và một nhà thơ yêu đời, Đặng Hiển luôn nhìn cuộc sống qua lăng kính lạc quan và nhân văn. Thơ ông mang ngôn ngữ giản dị, giàu hình ảnh và cảm xúc, phản ánh những suy tư chân thành về tình yêu, quê hương, nghề giáo và những giá trị nhân bản.
Thơ Đặng Hiển không chỉ nói về cái đẹp mà còn khơi dậy sự trân trọng với những điều bình dị, gần gũi. Ông viết về cuộc sống với niềm tin rằng ánh sáng và tình yêu thương luôn hiện hữu trong từng khoảnh khắc đời thường.
Giải Thưởng và Vinh Danh
Trong suốt sự nghiệp, Đặng Hiển đã nhận nhiều giải thưởng uy tín:
- Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Nguyễn Trãi (1991–1995; 1996–2000).
- Giải C sáng tác văn học nghệ thuật về chủ đề “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” năm 2015 với tập thơ Dâng Bác.
- Giải Ba Cuộc vận động viết về thương binh – liệt sĩ năm 2017 với tập thơ Đất thiêng.
- Giải thưởng thơ Hà Nội năm 1956–1957, cùng nhiều giải thưởng khác từ các tổ chức văn học nghệ thuật trong và ngoài nước.
Nhận Định và Bình Luận
Nhà thơ Đỗ Anh Vũ – học trò của ông, từng viết: “Cả một đời vừa dạy học vừa làm thơ, thầy Đặng Hiển là người kỹ sư tâm hồn đã gieo bao hạt giống đẹp cho đời.”
Nhà thơ Hữu Thỉnh chia sẻ: “Tình thầy trò trong thơ Đặng Hiển là một không gian giáo dục trong trẻo, nơi thầy và trò cùng nhau khám phá vẻ đẹp của nhân cách và thi ca.”
Kết Luận
Nhà thơ Đặng Hiển không chỉ là một nhà giáo tận tụy mà còn là một nghệ sĩ tài hoa. Thơ ông mang đến những bài học sâu sắc về tình yêu, cuộc sống và con người. Hành trình sáng tạo của ông là minh chứng cho một cuộc đời sống trọn vẹn với lý tưởng giáo dục và nghệ thuật.
Với gia tài văn học đồ sộ và tâm hồn cao đẹp, Đặng Hiển sẽ mãi là nguồn cảm hứng bất tận cho những ai yêu thơ ca và trân trọng giá trị chân – thiện – mỹ trong cuộc đời.
Viên Ngọc Quý.
