Xa lạ
Đặng Hiển
Vì sao lại thế em ơi
Hình như thầy đã có thời dạy em
Vì sao ánh mắt em nhìn
Như người xa lạ gặp trên xe tầu
Thày trò xưa đã nghiêng đầu
Trên trang sách mới ánh màu phượng bay
Ngày xưa em đã chào thầy
Nụ cười tươi thắm nở đầy niềm tin
Ngày xưa ánh mắt em nhìn
Từng như tia nắng dịu êm tim thầy
Thời gian… mái tóc thầy thay
Còn em đâu nét thơ ngây thuở nào?
Hay là em có niềm đau
Ước mơ ngày cũ tan vào thời gian?
Hay là đời lắm lo toan
Làm bao kỷ niệm héo tàn trong em?
Hay là em mải bước lên
Trường xưa, lớp cũ lỡ quên lối về?
Thì em ơi, cứ đi đi
Cầu cho thuyền ấy ngày kia đến bờ
Tới ngày em thoả ước mơ
Bên chùm hoa tặng, có thơ của thầy.
Xuân 1996
*
“Xa Lạ” – Khi Ký Ức Thành Dòng Sông Lặng Lẽ
Bài thơ “Xa lạ” của Đặng Hiển là một khúc tâm tình nhẹ nhàng nhưng đầy day dứt, nơi người thầy lặng lẽ đối diện với sự xa cách vô hình giữa mình và cô học trò xưa. Qua từng dòng thơ, tác giả đã gợi lên cảm giác tiếc nuối, trăn trở trước sự đổi thay của thời gian và con người, đồng thời truyền tải một thông điệp sâu sắc về giá trị của ký ức và tình nghĩa thầy trò.
Mở đầu bài thơ, nhà thơ đặt câu hỏi: “Vì sao lại thế em ơi”, như một lời tự vấn đầy băn khoăn. Hình ảnh ánh mắt cô học trò nhìn thầy “như người xa lạ gặp trên xe tàu” đã chạm đến nỗi đau âm thầm trong lòng người thầy – sự đau lòng khi những điều thân thuộc trở nên xa cách. Từ đó, nhà thơ khéo léo gợi nhắc về những ký ức tươi đẹp, khi thầy trò từng sát cánh bên nhau bên những trang sách mới, dưới sắc phượng đỏ thắm của tuổi học trò. Đó là những ngày mà “nụ cười tươi thắm nở đầy niềm tin” và ánh mắt của cô học trò “từng như tia nắng dịu êm” sưởi ấm trái tim người thầy.
Thời gian trôi qua, mái tóc thầy đã bạc, cô học trò xưa cũng không còn “nét thơ ngây thuở nào”. Nhà thơ đưa ra hàng loạt giả thuyết: liệu có phải những lo toan, đau buồn, hay guồng quay của cuộc sống đã làm phai nhòa những ký ức xưa? Hay cô học trò đã mải mê bước lên trong hành trình chinh phục những ước mơ mới mà vô tình lỡ quên lối về trường xưa? Những câu hỏi này không chỉ là nỗi lòng của riêng người thầy trong bài thơ, mà còn là nỗi niềm chung của những người đã từng gắn bó, từng chứng kiến sự trưởng thành của bao thế hệ học trò.
Tuy nhiên, điều khiến bài thơ trở nên đặc biệt chính là sự bao dung và niềm hy vọng mà người thầy gửi gắm. Không có sự trách móc hay oán than, chỉ có lời chúc chân thành: “Thì em ơi, cứ đi đi / Cầu cho thuyền ấy ngày kia đến bờ.” Người thầy chấp nhận sự xa cách như một phần tất yếu của cuộc đời, thầm mong cô học trò sẽ đạt được những ước mơ và hạnh phúc trong cuộc sống. Lời hứa hẹn “Bên chùm hoa tặng, có thơ của thầy” là minh chứng cho tình yêu thương vô điều kiện của người thầy, luôn dõi theo và sẵn sàng chia sẻ niềm vui cùng cô học trò, dù ở bất kỳ khoảng cách nào.
Qua bài thơ, Đặng Hiển không chỉ nói lên tâm tư của một người thầy mà còn gợi nhắc chúng ta về giá trị của ký ức và tình nghĩa. Dù cuộc sống có đưa chúng ta đi bao xa, những hình ảnh của ngày xưa – người thầy tận tụy, lớp học thân thương – luôn là một phần không thể thiếu trong tâm hồn mỗi người. Thầy cô không mong học trò ở lại mãi bên mình, mà chỉ mong những ký ức đẹp đẽ ấy sẽ luôn được gìn giữ, như một tia sáng nhỏ sưởi ấm lòng người trong những ngày tháng không ngừng trôi.
“Xa lạ” là bài thơ khiến ta lặng người suy ngẫm: liệu chúng ta có đang vô tình để guồng quay của cuộc sống làm mờ nhạt những điều quý giá nhất? Và nếu có, hãy để một lần, ta quay lại, để ánh mắt mình nhìn thầy cô không còn là sự “xa lạ,” mà là ánh mắt tràn đầy lòng tri ân.
*
Nhà Thơ Đặng Hiển – Một Đời Gieo Hạt Giống Đẹp Cho Văn Học và Cuộc Đời
Tiểu Sử
Nhà thơ Đặng Hiển (1939–2020), tên thật là Đặng Đức Hiển, sinh ngày 9/5/1939 tại xã Hành Thiện, huyện Xuân Trường, tỉnh Nam Định. Cuộc đời ông gắn liền với hình ảnh một nhà giáo ưu tú, một người nghệ sĩ đầy sáng tạo và tận tụy.
Đặng Hiển theo học tiểu học và trung học tại Nam Định, rồi tiếp tục bậc PTTH ở Hà Nội. Từ năm 1956–1959, ông học Đại học Văn tại Hà Nội. Sau khi tốt nghiệp, ông dành trọn 40 năm (1959–1999) giảng dạy ở Hà Tây (nay là Hà Nội). Không chỉ là nhà giáo xuất sắc, ông còn tham gia tích cực vào các hoạt động văn học nghệ thuật, từng giữ chức Phó Chủ tịch Hội Văn học Nghệ thuật Hà Tây (1998–2002) và làm biên tập viên cho tạp chí Tản Viên Sơn từ 2002 đến khi qua đời ngày 14/3/2020.
Sự Nghiệp và Tác Phẩm
Đặng Hiển đã để lại một gia tài đồ sộ với 17 tập thơ, 4 tập truyện ký, 6 tập kịch và 11 tập lý luận phê bình văn học. Một số tác phẩm tiêu biểu: Thơ: Trường ca đôi cánh; Hồ trong mây; Thời gian xanh; Bài thơ trên đá; Con chúng ta; Lời chào mùa thu. Kịch: Con chúng ta; Nỗi đau trồng người; Điểm hẹn của lịch sử; Mỹ nhân nơi đồng cỏ. Lý luận phê bình: Cảm nhận và suy nghĩ; Bình luận văn học; Văn học dưới góc nhìn địa văn hóa; Thơ hay và lời bình (2 tập).
Các tác phẩm của ông không chỉ được xuất bản rộng rãi mà còn xuất hiện trong các tuyển tập văn học tiêu biểu, khẳng định giá trị và tầm ảnh hưởng của ông trong nền văn học nước nhà.
Phong Cách Sáng Tác
Là một nhà giáo yêu nghề và một nhà thơ yêu đời, Đặng Hiển luôn nhìn cuộc sống qua lăng kính lạc quan và nhân văn. Thơ ông mang ngôn ngữ giản dị, giàu hình ảnh và cảm xúc, phản ánh những suy tư chân thành về tình yêu, quê hương, nghề giáo và những giá trị nhân bản.
Thơ Đặng Hiển không chỉ nói về cái đẹp mà còn khơi dậy sự trân trọng với những điều bình dị, gần gũi. Ông viết về cuộc sống với niềm tin rằng ánh sáng và tình yêu thương luôn hiện hữu trong từng khoảnh khắc đời thường.
Giải Thưởng và Vinh Danh
Trong suốt sự nghiệp, Đặng Hiển đã nhận nhiều giải thưởng uy tín:
- Giải thưởng Văn học Nghệ thuật Nguyễn Trãi (1991–1995; 1996–2000).
- Giải C sáng tác văn học nghệ thuật về chủ đề “Học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh” năm 2015 với tập thơ Dâng Bác.
- Giải Ba Cuộc vận động viết về thương binh – liệt sĩ năm 2017 với tập thơ Đất thiêng.
- Giải thưởng thơ Hà Nội năm 1956–1957, cùng nhiều giải thưởng khác từ các tổ chức văn học nghệ thuật trong và ngoài nước.
Nhận Định và Bình Luận
Nhà thơ Đỗ Anh Vũ – học trò của ông, từng viết: “Cả một đời vừa dạy học vừa làm thơ, thầy Đặng Hiển là người kỹ sư tâm hồn đã gieo bao hạt giống đẹp cho đời.”
Nhà thơ Hữu Thỉnh chia sẻ: “Tình thầy trò trong thơ Đặng Hiển là một không gian giáo dục trong trẻo, nơi thầy và trò cùng nhau khám phá vẻ đẹp của nhân cách và thi ca.”
Kết Luận
Nhà thơ Đặng Hiển không chỉ là một nhà giáo tận tụy mà còn là một nghệ sĩ tài hoa. Thơ ông mang đến những bài học sâu sắc về tình yêu, cuộc sống và con người. Hành trình sáng tạo của ông là minh chứng cho một cuộc đời sống trọn vẹn với lý tưởng giáo dục và nghệ thuật.
Với gia tài văn học đồ sộ và tâm hồn cao đẹp, Đặng Hiển sẽ mãi là nguồn cảm hứng bất tận cho những ai yêu thơ ca và trân trọng giá trị chân – thiện – mỹ trong cuộc đời.
Viên Ngọc Quý.
