Cháu nhớ Bác Hồ
Thanh Hải
Đêm nay bên bến Ô Lâu
Cháu ngồi cháu nhớ chòm râu Bác Hồ
Nhớ hình Bác giữa bóng cờ
Hồng hào đôi má, bạc phơ mái đầu
Mắt hiền sáng rực như sao
Bác nhìn tận đến Cà Mau sáng ngời
Nhớ khi trăng sáng đầy trời
Trung thu bác gởi những lời vào thăm
Nhớ ngày quê cháu tan hoang
Lụt trôi, Bác gởi lúa vàng vào cho
Nhớ khi nhà cháu ra tro
Bác đưa bộ đội về lo che giùm
Bác ơi nhớ mấy cho cùng
Ngoài xa Bác có thấu lòng cháu không.
Đêm đêm cháu những bâng khuâng
Giở xem ảnh Bác cất thầm bấy lâu
Nhìn mắt sáng, nhìn chòm râu
Nhìn vầng trán rộng, nhìn đầu bạc phơ
Càng nhìn càng lại ngẩn ngơ
Ôm hôn ảnh Bác mà ngờ Bác hôn
Bác ơi dù cách núi non
Mà hình Bác vẫn trong lòng không xa
Giặc kia muốn cắt sơn hà
Mà miền Nam vẫn hướng ra Bác Hồ,
Hướng về sắc đỏ ngọn cờ
Về ngày Nam Bắc cõi bờ liền nhau.
Đêm nằm cháu những chiêm bao
Ngày vui thống nhất Bác vào miền Nam.
Cổng chào dựng chật đường quan
Bác đến đình làng Bác đứng trên cao
Bác cười thân mật biết bao
Bác dặn đồng bào cặn kẽ từng câu
Ung dung Bác vuốt chòm râu
Bác xoa đầu cháu, Bác âu yếm cười.
Đêm nay trăng lại sáng rồi
Trung thu nhớ bác cháu ngồi cháu trông
Ngoài xa nghe tiếng trống rung
Nghe những nhi đồng nhảy múa hò reo
Bác chắc cũng nhớ cháu nghèo
Miền Nam đau khổ sớm chiều trông ra.
8-1956
(Trích đoạn bài thơ này đã được sử dụng trong SGK Tập đọc lớp 2 (tập 2) giai đoạn 1976-1979.)
*
“Nỗi Nhớ Khôn Nguôi – Tình Cảm Thiêng Liêng Dành Cho Bác Hồ”
“Cháu nhớ Bác Hồ” của nhà thơ Thanh Hải là một bản tình ca thấm đẫm nỗi nhớ nhung, lòng kính yêu vô hạn của một người con miền Nam đối với Bác Hồ – vị Cha già dân tộc. Từng câu thơ vang lên như lời tâm sự chân thành, mộc mạc mà sâu sắc, khắc họa hình ảnh của Bác và tình yêu thương vô bờ bến mà người dân miền Nam dành cho Người.
Hình Bóng Bác – Niềm Tin Sáng Ngời
Mở đầu bài thơ, hình ảnh Bác Hồ hiện lên giữa những biểu tượng quen thuộc:
Nhớ hình Bác giữa bóng cờ
Hồng hào đôi má, bạc phơ mái đầu.
Đó là hình tượng cao đẹp của vị lãnh tụ, người luôn mang theo ánh mắt hiền từ nhưng cương nghị, sáng rực như sao, soi rọi đến từng miền quê xa xôi, từ Bắc chí Nam. Hình ảnh ấy không chỉ là ký ức, mà còn là nguồn sức mạnh tinh thần cho nhân dân miền Nam – những người con đang chịu cảnh chiến tranh, chia cắt.
Thanh Hải còn gợi lại những ký ức đầy xúc động khi Bác luôn hướng về miền Nam ruột thịt:
Nhớ ngày quê cháu tan hoang
Lụt trôi, Bác gởi lúa vàng vào cho.
Những hành động của Bác – từ việc gửi lúa vàng khi quê nhà gặp thiên tai, đến sự quan tâm lo lắng khi nhà cháu bị giặc tàn phá – chính là biểu tượng của tình yêu thương vô điều kiện, là hình ảnh của một người cha ân cần, dịu dàng chăm lo cho từng đứa con nhỏ.
Tình Cảm Gắn Bó Không Xa Cách
Dù miền Nam xa cách Bác, nhưng hình ảnh của Người vẫn luôn hiện diện trong trái tim của cháu. Mỗi khi ngắm nhìn bức ảnh Bác, cháu cảm thấy như được gặp Bác thật sự, như được nhận nụ hôn, cái xoa đầu âu yếm của Người:
Nhìn mắt sáng, nhìn chòm râu
Nhìn vầng trán rộng, nhìn đầu bạc phơ.
Càng nhìn càng lại ngẩn ngơ
Ôm hôn ảnh Bác mà ngờ Bác hôn.
Tình cảm ấy không đơn thuần là sự ngưỡng vọng của một đứa trẻ, mà còn là sự hòa quyện giữa tình yêu, niềm tin, và khát vọng mãnh liệt về một ngày thống nhất non sông.
Khát Vọng Ngày Gặp Bác
Bài thơ cũng vẽ lên giấc mơ về một ngày vui trọn vẹn khi Nam – Bắc liền một dải, khi cháu được gặp Bác:
Ngày vui thống nhất Bác vào miền Nam.
Cổng chào dựng chật đường quan
Bác đến đình làng Bác đứng trên cao.
Hình ảnh Bác trong mơ vừa gần gũi, thân tình, vừa toát lên sự vĩ đại. Đó là giấc mơ cháy bỏng của cả một dân tộc đang chịu cảnh chia cắt, là hy vọng cho một ngày đất nước hoàn toàn độc lập, tự do.
Nỗi Nhớ Khôn Nguôi
Kết thúc bài thơ, tiếng trống trung thu vang lên, tiếng reo hò của trẻ em miền Bắc gợi nhắc đến niềm vui đoàn tụ. Nhưng trong nỗi vui ấy, cháu vẫn khắc khoải hướng về Bác, cảm nhận sự đồng điệu giữa tình cảm của cháu và Bác:
Ngoài xa nghe tiếng trống rung
Nghe những nhi đồng nhảy múa hò reo.
Bác chắc cũng nhớ cháu nghèo
Miền Nam đau khổ sớm chiều trông ra.
Nỗi nhớ không chỉ là tình cảm đơn thuần, mà còn là sợi dây gắn kết thiêng liêng giữa những người con miền Nam đau thương và vị lãnh tụ vĩ đại luôn trăn trở vì dân, vì nước.
Lời Kết
“Cháu nhớ Bác Hồ” là một bài thơ mang đậm chất nhân văn, thể hiện tình cảm chân thành, sâu sắc và sự kính yêu vô hạn của người dân đối với Bác Hồ. Thanh Hải không chỉ truyền tải nỗi nhớ của riêng mình, mà còn đại diện cho hàng triệu trái tim miền Nam thời bấy giờ.
Qua từng câu thơ, chúng ta không chỉ cảm nhận được tình yêu với Bác mà còn thấy rõ sức mạnh của tình đoàn kết dân tộc, niềm tin vào một ngày mai tươi sáng. Đó cũng chính là thông điệp vĩnh cửu mà bài thơ để lại cho người đọc hôm nay và mai sau.
*
Thanh Hải – Nhà Thơ Tiêu Biểu Của Nền Thơ Cách Mạng Việt Nam
Tiểu Sử Và Con Đường Đến Với Cách Mạng
Nhà thơ Thanh Hải, tên thật là Phạm Bá Ngoãn, sinh ngày 4 tháng 11 năm 1930 tại xã Phong Bình, huyện Phong Điền, tỉnh Thừa Thiên Huế. Ông xuất thân từ một gia đình trí thức nhưng nghèo khó. Cha ông là thầy giáo, mẹ ông làm nông, còn ông là anh cả trong gia đình ba anh em. Thanh Hải từ nhỏ đã thể hiện tình yêu sâu sắc với gia đình và quê hương.
Khi mới 17 tuổi, Thanh Hải đã tham gia cách mạng tại huyện Hương Thủy, đảm nhiệm vai trò chính trị viên Đoàn Văn công Thừa Thiên Huế. Suốt những năm tháng kháng chiến, ông không chỉ là một chiến sĩ kiên trung mà còn là ngòi bút nhiệt huyết của báo chí và văn nghệ cách mạng. Ông đảm nhận nhiều vai trò quan trọng như cán bộ tuyên huấn, phụ trách báo Cờ giải phóng, và Chi hội phó chi Hội văn nghệ giải phóng Bình Trị Thiên. Sau năm 1975, Thanh Hải tiếp tục cống hiến với tư cách Tổng thư ký Hội Văn nghệ Bình Trị Thiên và Ủy viên Ban chấp hành Hội Nhà văn Việt Nam.
Tuy nhiên, khi đất nước hòa bình chưa lâu, Thanh Hải mắc bệnh hiểm nghèo và qua đời ngày 15 tháng 12 năm 1980 tại Bệnh viện Trung ương Huế. Trước lúc ra đi, ông để lại bài thơ Mùa xuân nho nhỏ – tác phẩm kết tinh tình yêu đời, yêu quê hương, trở thành món quà ý nghĩa cho thế hệ mai sau.
Sự Nghiệp Sáng Tác
Dù cuộc đời ngắn ngủi, Thanh Hải đã để lại dấu ấn sâu đậm trong nền thơ ca Việt Nam với 5 tập thơ:
- Những đồng chí trung kiên (1962)
- Huế mùa xuân (tập 1-1970, tập 2-1975)
- Mùa xuân nho nhỏ (1980)
- Ánh mắt (1956)
- Mưa xuân đất này (1982)
Trong đó, bài thơ Mùa xuân nho nhỏ nổi bật không chỉ bởi giá trị nghệ thuật mà còn bởi sự ra đời đặc biệt – trên giường bệnh, khi tác giả sắp giã từ cuộc đời. Tác phẩm đã được nhạc sĩ Trần Hoàn phổ nhạc, trở thành khúc ca bất hủ ca ngợi tinh thần cống hiến của con người.
Đặc Điểm Thơ Thanh Hải
Thơ Thanh Hải mang hơi thở của cuộc sống cách mạng và lòng yêu nước mãnh liệt. Như nhà nghiên cứu văn học Trần Hữu Tá từng nhận xét, thơ ông lấy cảm hứng từ cuộc đấu tranh bền bỉ, anh dũng của nhân dân miền Nam, đặc biệt là vùng đất Thừa Thiên. Sau năm 1975, thơ ông càng đằm thắm và sâu sắc hơn.
Điểm nổi bật trong phong cách thơ Thanh Hải là sự chân thật, bình dị, và đôn hậu. Ông không dùng những hình ảnh phô trương hay hoa mỹ, mà tập trung vào cảm xúc chân thành, đi thẳng vào lòng người. Tác phẩm của ông không chỉ ghi dấu những năm tháng kháng chiến mà còn trở thành nguồn cảm hứng, động viên tinh thần cho nhiều thế hệ.
Kết Luận
Thanh Hải là một trong những nhà thơ tiêu biểu của văn học cách mạng Việt Nam. Cuộc đời và sự nghiệp của ông là biểu tượng của lòng yêu nước, sự kiên trung và tinh thần cống hiến. Từ những vần thơ giản dị nhưng sâu sắc, ông đã truyền tải ý chí quật cường, niềm tin yêu cuộc sống và khát vọng hòa bình.
Dù đã ra đi, Thanh Hải vẫn sống mãi trong lòng độc giả qua những tác phẩm để đời. Mùa xuân nho nhỏ – khúc ca cuối cùng của ông – mãi mãi là biểu tượng của sự sống, cống hiến và tình yêu bất diệt với quê hương, đất nước.
Viên Ngọc Quý.
