Cây đàn muôn điệu
Thế Lữ
Gửi cho Tứ Ly
Tôi là người bộ hành phiêu lãng
Đường trần gian xuôi ngược để vui chơi:
Tìm cảm giác hay trong tiếng khóc, câu cười,
Trong lúc gian lao, trong giờ sung sướng,
Khi phấn đấu cũng như hồi mơ tưởng.
Tôi yêu đời cùng với cảnh lầm than,
Cảnh thương tâm, ghê gớm, hay dịu đàng.
Cảnh rực rỡ, ái ân hay dữ dội.
Anh dù bảo: tính tình tôi hay đổi,
Không chuyên tâm, không chủ nghĩa: nhưng cần chi?
Tôi chỉ là một khách tình si
Ham vẻ Đẹp có muôn hình, muôn thể.
Mượn lấy bút nàng Ly Tao, tôi vẽ,
Và mượn cây đàn ngàn phím, tôi ca
Vẻ đẹp u trầm, đắm đuối, hay ngây thơ,
Cũng như vẻ Đẹp cao siêu, hùng tráng
Của non nước, của thi văn, tư tưởng.
Dáng yêu kiều tha thướt khách giai nhân;
Ánh tưng bừng linh hoạt nắng trời xuân;
Vẻ sầu muộn âm thầm ngày mưa gió;
Cảnh vĩ đại, sóng nghiêng trời, thác ngàn đổ;
Nét mong manh, thấp thoáng cánh hoa bay;
Cảnh cơ hàn nơi nước đọng bùn lầy;
Thú sán lạn mơ hồ trong ảo mộng;
Chí hăng hái đua ganh đời náo động:
Tôi đều yêu, đều kiếm, đều say mê.
Tôi sẵn lòng đau vì tiếng ai bi,
Và tôi cảm khái bởi những lời hăng hái.
Tôi ngợi ca với tiếng lòng phấn khởi,
Tôi thở than cùng thiếu nữ bâng khuâng,
Tôi véo von theo tiếng sáo lưng chừng,
Tôi yên ủi với tiếng chuông huyền diệu,
Với Nàng Thơ, tôi có đàn muôn điệu;
Với Nàng Thơ, tôi có bút muôn màu;
Tôi muốn làm nhà nghệ sĩ nhiệm mầu;
Lấy Thanh Sắc trần gian làm tài liệu.
(Trên đây là bài thơ theo bản in lần thứ 2 năm 1941 sau khi đã được tác giả sửa chữa.)
Nguồn:
1. Thế Lữ, Mấy vần thơ, NXB Đời nay, 1941
2. Mấy vần thơ (tập mới), NXB Đời nay, Hà Nội, 1941
3. Hoài Thanh, Hoài Chân, Thi nhân Việt Nam, NXB Văn học, 2007
*
“Cây Đàn Muôn Điệu” – Khúc Hát Tôn Vinh Vẻ Đẹp Đời Người
Thế Lữ, một trong những gương mặt sáng giá của phong trào Thơ Mới, đã để lại dấu ấn khó phai qua bài thơ “Cây Đàn Muôn Điệu”. Tác phẩm không chỉ là lời bộc bạch chân thành của một tâm hồn nghệ sĩ đa cảm mà còn là bản tuyên ngôn nghệ thuật, tôn vinh vẻ đẹp muôn hình vạn trạng của cuộc đời.
Tâm hồn phiêu lãng của người nghệ sĩ
Mở đầu bài thơ, Thế Lữ tự nhận mình là “người bộ hành phiêu lãng,” rong ruổi trên đường đời với trái tim mở rộng. Hành trình ấy không phải để tìm kiếm đích đến cụ thể, mà để cảm nhận và thu gom từng mảnh ghép của cuộc sống:
“Tìm cảm giác hay trong tiếng khóc, câu cười,
Trong lúc gian lao, trong giờ sung sướng.”
Người nghệ sĩ không ngần ngại đắm chìm vào mọi cung bậc cảm xúc, từ “cảnh thương tâm, ghê gớm” đến “cảnh rực rỡ, ái ân hay dữ dội.” Chính sự đa dạng ấy làm nên tính cách độc đáo và phong phú của nhà thơ – một tâm hồn không ngừng khát khao trải nghiệm, yêu đời dù phải đối mặt với cảnh lầm than.
Vẻ đẹp muôn hình, muôn vẻ
Thế Lữ say mê và tôn thờ vẻ đẹp trong mọi dáng hình. Với ông, vẻ đẹp không chỉ giới hạn trong những gì rực rỡ hay hoàn mỹ, mà còn hiện diện ở cả những điều u trầm, sầu muộn. Từ “vẻ đẹp cao siêu, hùng tráng” của thiên nhiên hùng vĩ, đến “nét mong manh, thấp thoáng cánh hoa bay,” hay “cảnh cơ hàn nơi nước đọng bùn lầy” – tất cả đều là nguồn cảm hứng bất tận:
“Tôi yêu đời cùng với cảnh lầm than,
Cảnh rực rỡ, ái ân hay dữ dội.”
Thế giới mà Thế Lữ khắc họa không chỉ là thế giới vật chất, mà còn là thế giới nội tâm, nơi cảm xúc và tư tưởng được tôn vinh. Những hình ảnh sống động của thiên nhiên, con người và cuộc sống hòa quyện cùng những ước mơ, khát vọng và suy tư triết lý, tạo nên một bức tranh toàn diện về vẻ đẹp nhân sinh.
Cây đàn muôn điệu – Biểu tượng của nghệ thuật bất tận
Trong bài thơ, “cây đàn muôn điệu” là hình tượng trung tâm, đại diện cho khả năng sáng tạo vô hạn của người nghệ sĩ. Với cây đàn ấy, Thế Lữ có thể:
“Ngợi ca với tiếng lòng phấn khởi,
Thở than cùng thiếu nữ bâng khuâng.”
Cây đàn là biểu tượng cho nghệ thuật – nơi mà mọi cung bậc cảm xúc, từ niềm vui, nỗi buồn đến những giấc mộng cao siêu, đều được cất lên thành lời ca. Đối với Thế Lữ, nghệ thuật không chỉ là sự mô phỏng cuộc sống mà còn là cách để thấu hiểu, đồng cảm và kết nối sâu sắc với mọi sắc thái của đời người.
Khát vọng nghệ thuật nhiệm màu
Thế Lữ khao khát trở thành “nhà nghệ sĩ nhiệm mầu,” dùng nghệ thuật để lưu giữ vẻ đẹp đời thường và siêu phàm. Ông không đóng khung mình trong một phong cách hay chủ đề nào, mà muốn “lấy Thanh Sắc trần gian làm tài liệu.”
Sự đa dạng và linh hoạt trong cách cảm nhận, biểu đạt của ông chính là tuyên ngôn nghệ thuật táo bạo và sâu sắc. Nghệ thuật, theo Thế Lữ, là sự phản ánh toàn diện và chân thực nhất về cuộc sống – nơi mà mỗi người đều có thể tìm thấy chính mình qua những vần thơ hay tiếng đàn.
Thông điệp và ý nghĩa
“Cây Đàn Muôn Điệu” là một bài thơ ngợi ca vẻ đẹp toàn vẹn của cuộc sống. Thông qua hình ảnh người nghệ sĩ với cây đàn đa sắc thái, Thế Lữ gửi gắm thông điệp: nghệ thuật chân chính phải phản ánh được mọi khía cạnh của đời người, từ những điều nhỏ bé, bình dị đến những tư tưởng lớn lao, vĩ đại.
Bài thơ khích lệ người đọc mở rộng tâm hồn để yêu thương, cảm nhận và trân trọng vẻ đẹp muôn màu của cuộc sống. Đồng thời, nó cũng nhắc nhở rằng nghệ thuật – dù mang tính cá nhân hay cộng đồng – luôn bắt nguồn từ cảm hứng vô tận của thế giới thực tại.
Kết luận
Cây Đàn Muôn Điệu của Thế Lữ là một tác phẩm đầy cảm xúc, đậm chất triết lý và nghệ thuật. Qua bài thơ, ta không chỉ thấy được hình ảnh một nhà thơ đa cảm, mà còn cảm nhận được tình yêu mãnh liệt và trọn vẹn của ông dành cho cuộc sống. Tiếng đàn của Thế Lữ, dù cất lên trong niềm vui hay nỗi buồn, vẫn luôn vang vọng, chạm đến trái tim người đọc như một lời nhắn nhủ về giá trị vĩnh cửu của nghệ thuật và vẻ đẹp nhân sinh.
*
Thế Lữ – Người nghệ sĩ đa tài của văn học Việt Nam hiện đại
Thế Lữ (1907–1989), tên thật là Nguyễn Thứ Lễ, là một trong những gương mặt tiêu biểu của phong trào Thơ Mới và nền văn học nghệ thuật Việt Nam hiện đại. Sinh ra tại Bắc Ninh, ông trưởng thành trong bối cảnh xã hội Việt Nam đầu thế kỷ XX đầy biến động, khi tư tưởng phương Tây dần thâm nhập vào văn hóa truyền thống. Chính điều này đã tạo nên một Thế Lữ – nhà thơ, nhà văn, nhà viết kịch, và nhà hoạt động nghệ thuật đa tài, mang phong cách sáng tạo độc đáo và đậm dấu ấn cá nhân.
Người tiên phong của phong trào Thơ Mới
Thế Lữ là một trong những người đặt nền móng và dẫn dắt phong trào Thơ Mới – cuộc cách mạng thi ca lớn của Việt Nam vào những năm 1930. Thơ ông mang vẻ đẹp lãng mạn, trữ tình, nhưng cũng rất giàu chiều sâu triết lý. Tác phẩm tiêu biểu “Nhớ rừng” (1934) là bài thơ nổi bật nhất trong sự nghiệp của ông, khắc họa hình ảnh con hổ bị giam cầm trong cũi sắt, ẩn chứa khát vọng tự do mãnh liệt. Qua đó, Thế Lữ không chỉ nói lên nỗi niềm cá nhân mà còn phản ánh tinh thần yêu nước của dân tộc trong cảnh áp bức.
Ngoài “Nhớ rừng”, Thế Lữ còn sáng tác nhiều bài thơ khác với cảm hứng phong phú, từ tình yêu, thiên nhiên, đến những khát vọng siêu thoát khỏi thực tại. Ngôn ngữ thơ của ông giàu nhạc tính, hình ảnh thơ đẹp và gợi cảm, mở ra một không gian đầy mộng mơ nhưng không thiếu phần sâu sắc.
Một nghệ sĩ đa tài trong văn học và sân khấu
Không chỉ thành công trong thơ ca, Thế Lữ còn là một nhà văn truyện ngắn xuất sắc. Những tác phẩm như “Trại Bồ Tùng Linh” và “Lê Phong phóng viên” đã khẳng định tài năng của ông trong việc xây dựng cốt truyện hấp dẫn và tạo dựng nhân vật sống động. Ông cũng là người tiên phong trong thể loại truyện trinh thám và kỳ ảo tại Việt Nam, mở ra những cách kể chuyện mới mẻ và sáng tạo.
Ngoài văn học, Thế Lữ còn có đóng góp quan trọng cho lĩnh vực sân khấu. Ông là một trong những người đặt nền móng cho sự phát triển của sân khấu kịch nói Việt Nam hiện đại, với vai trò là nhà biên kịch, đạo diễn, và diễn viên. Ông đã chuyển thể nhiều tác phẩm văn học sang kịch bản sân khấu và góp phần xây dựng những đoàn kịch nổi tiếng thời bấy giờ.
Tinh thần nghệ thuật và dấu ấn vượt thời gian
Cuộc đời và sự nghiệp của Thế Lữ là biểu tượng của tinh thần nghệ thuật không ngừng sáng tạo. Dù hoạt động ở lĩnh vực nào, ông cũng để lại dấu ấn sâu đậm, trở thành người tiên phong, mở đường cho nhiều thế hệ nghệ sĩ sau này.
Nhà thơ Xuân Diệu từng nhận xét: “Không có Thế Lữ, khó có phong trào Thơ Mới”. Quả thật, Thế Lữ không chỉ là một nhà thơ tài năng mà còn là một nhà cách tân, người đã đem đến làn gió mới cho văn học nghệ thuật Việt Nam. Di sản mà ông để lại vẫn luôn sống mãi trong lòng bạn đọc và những người yêu nghệ thuật.
Viên Ngọc Quý.
