Anh đi và em đi
Hoàng Cầm
Anh đi về phía không em
Em đi về phía dài thêm bão bùng
Anh đi sắp đến vô cùng
Em đi sắp đến cánh hồng đang rơi
Bảy mươi đứng phía ngoẹn cười
Tám mươi đứng khóc nẻo đời chưa khô
Trăm năm nhào quyện hư vô
Biết đâu em vẫn lửng lơ hát buồn.
*
“Anh Đi Và Em Đi” – Hành Trình Ly Biệt và Dấu Vết Thời Gian
Bài thơ “Anh Đi Và Em Đi” của nhà thơ Hoàng Cầm là một bức tranh trầm mặc về những chuyến đi trong đời người – một hành trình chia ly, những ngã rẽ của định mệnh và thời gian. Bằng ngôn ngữ giàu nhạc điệu, bài thơ mở ra không gian vừa thực vừa mộng, nơi tình yêu, nỗi buồn và sự hữu hạn của đời người được hòa quyện một cách sâu sắc.
Chuyến đi hai ngả – nỗi buồn của ly biệt
Ngay từ câu thơ mở đầu, Hoàng Cầm đã đặt ra hai hành trình tương phản:
“Anh đi về phía không em
Em đi về phía dài thêm bão bùng”
“Anh” và “em” – hai người từng song hành, giờ đây mỗi người một hướng. Con đường không em của “anh” mang theo nỗi trống vắng, cô độc; còn con đường của “em” lại trĩu nặng những giông bão. Hình ảnh đối lập này khắc họa nỗi đau của sự chia lìa, khi tình yêu không còn chung lối, và mỗi người mang theo những nỗi niềm riêng.
Hành trình của “anh” là sự hướng tới vô tận:
“Anh đi sắp đến vô cùng
Em đi sắp đến cánh hồng đang rơi”
“Vô cùng” ở đây không chỉ là một không gian vô định mà còn là ẩn dụ cho sự hư vô, kết thúc. Trong khi đó, “cánh hồng đang rơi” của “em” gợi lên hình ảnh của sự phai tàn, tan vỡ, biểu tượng cho cái đẹp đang lụi tàn theo dòng chảy thời gian.
Thời gian và dấu vết trên hành trình đời người
Hoàng Cầm không chỉ nói về sự chia ly trong tình yêu, mà còn khắc họa dấu ấn của thời gian trên cuộc đời con người. Những con số như “bảy mươi”, “tám mươi”, “trăm năm” không chỉ đơn thuần là tuổi tác, mà còn là thước đo của những vui buồn, khổ đau và sự tiếc nuối.
“Bảy mươi đứng phía ngoẹn cười
Tám mươi đứng khóc nẻo đời chưa khô”
Bảy mươi tuổi, cười trong ngậm ngùi; tám mươi tuổi, khóc vì đời vẫn còn những nỗi đau chưa kịp nguôi. Những câu thơ này như một lời tự sự, một sự chiêm nghiệm sâu sắc về kiếp nhân sinh, nơi con người luôn bị cuốn vào vòng xoáy của ký ức và thời gian.
Hư vô và nỗi buồn không tên
Hành trình ấy cuối cùng dẫn về hư vô:
“Trăm năm nhào quyện hư vô
Biết đâu em vẫn lửng lơ hát buồn”
Cái “hư vô” ở đây không chỉ là điểm kết thúc của một kiếp người mà còn là sự bất định, một nỗi ám ảnh không rõ hình dạng. Dẫu vậy, trong hư vô ấy, vẫn vang lên tiếng hát buồn của “em” – như một sự tiếp nối, một cách để giữ lại chút gì của sự sống, của ký ức.
Thông điệp và cảm nhận sâu sắc
Bài thơ là lời nhắc nhở rằng cuộc đời là một hành trình đầy rẫy những ngã rẽ, chia ly và những dấu chân bị thời gian xóa nhòa. Hoàng Cầm đã khéo léo sử dụng hình ảnh và âm điệu để truyền tải nỗi đau chia cắt, sự luyến tiếc những điều không thể níu giữ, và sự mơ hồ của những gì đang chờ đợi phía cuối con đường.
“Anh Đi Và Em Đi” không chỉ là một bài thơ, mà là một lời tâm sự sâu kín của mỗi con người về sự hữu hạn của tình yêu và đời người. Đọc bài thơ, ta thấy lòng mình xao xuyến bởi những nỗi buồn vừa quen thuộc vừa xa xăm.
Bài thơ như một bài học rằng, dù hành trình có dài bao nhiêu, dù đích đến có là hư vô, thì những khoảnh khắc bên nhau, những kỷ niệm đã từng sống vẫn là những dấu ấn vĩnh hằng, không thể nào quên.
*
Hoàng Cầm – Người Nghệ Sĩ Tài Hoa và Nỗi Lòng Quê Hương
Hoàng Cầm, tên thật là Bùi Tằng Việt (1922–2010), là một trong những nhà thơ nổi bật của nền văn học Việt Nam hiện đại. Với phong cách nghệ thuật độc đáo và tâm hồn nhạy cảm, thơ ca của ông như những khúc hát đầy thương nhớ, gợi mở ký ức về quê hương, đất nước và tình yêu.
Tiểu sử – Hành trình của một tài năng văn học
Hoàng Cầm sinh ngày 22 tháng 2 năm 1922 tại Phúc Tằng, Bắc Giang, trong một gia đình nhà nho lâu đời. Quê gốc của ông ở Song Hồ, Thuận Thành, Bắc Ninh – vùng đất nổi tiếng với dòng sông Đuống và làng tranh Đông Hồ. Tên bút danh “Hoàng Cầm” được ông lấy cảm hứng từ tên một vị thuốc Bắc – biểu trưng cho vị đắng của cuộc đời, nhưng cũng là vị thuốc chữa lành tâm hồn.
Thuở nhỏ, ông học tại Bắc Giang, Bắc Ninh và sau đó tại trường Thăng Long, Hà Nội. Ông bắt đầu sự nghiệp văn chương khi mới 18 tuổi, với những tác phẩm phóng tác như Hận ngày xanh, Cây đèn thần và các kịch thơ gây tiếng vang lớn như Hận Nam Quan và Kiều Loan.
Trong giai đoạn kháng chiến chống Pháp, Hoàng Cầm tham gia cách mạng, sáng lập đội văn công quân đội đầu tiên, cống hiến bằng những tác phẩm văn học và nghệ thuật phục vụ tinh thần kháng chiến. Sau này, ông đảm nhiệm nhiều vai trò quan trọng trong ngành văn hóa, trước khi đối mặt với biến cố từ vụ án “Nhân văn Giai phẩm” năm 1958, khiến sự nghiệp của ông gián đoạn và cuộc đời nhuốm màu trầm mặc.
Phong cách sáng tác – Hồn quê và nỗi đau nhân thế
Thơ Hoàng Cầm nổi bật bởi sự hòa quyện giữa chất trữ tình và tâm hồn quê hương. Những tác phẩm như Bên kia sông Đuống hay Lá diêu bông không chỉ phản ánh ký ức tuổi thơ mà còn chạm vào nỗi đau chia cắt của đất nước, của con người trong thời loạn lạc.
- Bên kia sông Đuống: Viết vào năm 1948 khi quê hương Bắc Ninh của ông bị chiếm đóng, bài thơ là lời than khóc và khúc ca tự hào về vẻ đẹp của quê hương. Những hình ảnh như “tranh Đông Hồ gà lợn nét tươi trong” hay “sông Đuống trôi đi một dòng lấp lánh” đã trở thành biểu tượng trong văn học Việt Nam.
- Lá diêu bông: Một bài thơ tình kinh điển, mang màu sắc huyền ảo về tình yêu và sự tiếc nuối.
Tác phẩm của Hoàng Cầm thường đậm chất hội họa và âm nhạc, như một dòng chảy của những ký ức và nỗi niềm. Thơ ông không chỉ là tiếng lòng cá nhân mà còn là bức tranh tổng hòa về một thời kỳ đầy biến động của dân tộc.
Đóng góp và di sản
Hoàng Cầm là một cây đại thụ trong văn học Việt Nam. Ông không chỉ để lại những bài thơ kinh điển mà còn có nhiều đóng góp trong lĩnh vực kịch thơ, truyện thơ và văn xuôi. Những tác phẩm như Hận Nam Quan, Kiều Loan, và Bên kia sông Đuống đã khẳng định tài năng và tâm hồn của ông – một nghệ sĩ luôn khắc khoải về quê hương và con người.
Năm 2007, ông được trao tặng Giải thưởng Nhà nước về Văn học nghệ thuật, ghi nhận những cống hiến to lớn cho nền văn học nước nhà.
Nhận định về Hoàng Cầm
Nhà thơ Hoàng Cầm là một nghệ sĩ đa tài, người đã biến những đau thương, khổ đau của bản thân và dân tộc thành những áng thơ bất hủ. Như lời nhận xét:
“Kháng chiến của Việt Nam không thể thành công nếu không có nhạc của Văn Cao, không có thơ của Hoàng Cầm.”
Những tác phẩm của ông không chỉ là di sản nghệ thuật mà còn là lời nhắc nhở về giá trị của ký ức, của tình yêu, và của quê hương. Cuộc đời Hoàng Cầm, từ những vinh quang đến những mất mát, là minh chứng cho sự kiên cường và sáng tạo không ngừng của một tài năng vượt thời đại.
Viên Ngọc Quý.
